Ρωσία: Ο δεύτερος, σιωπηλός πόλεμος του Πούτιν γίνεται κατά του λαού του

Στα τέλη του περασμένου έτους, ο πρόεδρος, Βλαντίμιρ Πούτιν, έδωσε εντολή στην κυβέρνηση να καταρτίσει μια δέσμη μέτρων για την αύξηση των ποσοστών γεννήσεων και του προσδόκιμου ζωής στην Ρωσία. Εξέφρασε επίσης την απορία του για την πτώση των ποσοστών γεννήσεων σε ορισμένες περιοχές της χώρας.

Λίγες μόλις ημέρες αργότερα, ο υπουργός Άμυνας, Σεργκέι Σοϊγκού, πρότεινε την αύξηση της ηλικίας από την οποία οι Ρώσοι άνδρες πρέπει να εκπληρώνουν τη στρατιωτική τους θητεία από τα 18 στα 21 έτη και την αύξηση του ανώτατου ορίου ηλικίας για τη στράτευση από τα 27 στα 30 έτη, αναφέρει η ανεξάρτητη ρωσική εφημερίδα The Moscow Times.

Οι προτάσεις αυτές σημαίνουν ότι οι νέοι άνδρες θα καλούνται μετά την απόκτηση του πτυχίου τους στο κολέγιο και οι εκπαιδευμένοι ειδικοί θα αποσύρονται από την αγορά εργασίας, για να ακυρώσουν τις δεξιότητές τους με την στρατιωτική θητεία.

Υπάρχει μια σημαντική διαφορά μεταξύ αυτών των δύο στόχων. Αν οι άνδρες πηγαίνουν μαζικά στον πόλεμο της Ουκρανίας ή μεταναστεύουν αντί να κάνουν παιδιά, από πού θα έρθουν τα παιδιά;

Πλήγμα στην αγορά εργασίας η επιστράτευση

Οι επιπτώσεις στην αγορά εργασίας θα είναι επίσης σοβαρές: η επιστράτευση σε μια τόσο παραγωγική ηλικία απομυζεί το εργατικό δυναμικό από μια οικονομία που αναμένεται ήδη να χάσει 3-4 εκατομμύρια άτομα, ηλικίας 20-40 ετών, μεταξύ 2020 και 2030, λόγω των δημογραφικών τάσεων.

Ο εργαζόμενος πληθυσμός χάνει επίσης εκείνους που έχουν ήδη εγκαταλείψει ή θα εγκαταλείψουν τη χώρα, ως απάντηση στην έντονη στρατιωτικοποίηση της ζωής, για να μην αναφέρουμε εκείνους που επιστρατεύονται, σκοτώνονται ή ακρωτηριάζονται σε μάχες, αν συνεχιστεί η λεγόμενη «ειδική στρατιωτική επιχείρηση» του Πούτιν.

Συνδυαστικά, αυτό θα δημιουργήσει ένα σημαντικό έλλειμμα εργατικού δυναμικού και μια πληθώρα δημογραφικών προβλημάτων, επιδεινώνοντας περαιτέρω την αρνητική δυναμική στα ποσοστά γεννήσεων που παρατηρείται στην Ρωσία από το 2017. Η μείωση του πληθυσμού σε ηλικία εργασίας θα γίνει χρόνια και η «διαφύλαξη του λαού», για την οποία μιλάει ο Πούτιν εδώ και πολλά χρόνια, δεν θα επιτευχθεί.

Ορισμένοι από τους αντικειμενικούς λόγους για τα δημογραφικά προβλήματα της Ρωσίας αντανακλούν την ιστορική δυναμική: ο αριθμός των γυναικών σε αναπαραγωγική ηλικία μειώνεται και η μέση ηλικία στην οποία οι γυναίκες αποκτούν παιδιά αυξάνεται σταθερά μεταξύ των αστικών, καλά μορφωμένων πληθυσμών.

Υπάρχουν επίσης βραχυπρόθεσμοι και μεσοπρόθεσμοι παράγοντες με δυνητικά μακροπρόθεσμες συνέπειες. Η πανδημία Covid-19 και η «ειδική στρατιωτική επιχείρηση» έχουν δημιουργήσει ακραία αβεβαιότητα για το μέλλον.

Δεν κάνουν παιδιά-τροφή για κανόνια στον πόλεμο

Αυτό έχει αναμενόμενα αλλάξει τον οικογενειακό προγραμματισμό: ορισμένοι άνθρωποι αποφασίζουν να μην κάνουν παιδιά, ενώ άλλοι αναβάλλουν την απόκτησή τους μέχρι να έρθει μια εποχή μεγαλύτερης ψυχολογικής και οικονομικής σταθερότητας.

Επίσης, η στρατιωτικοποίηση της ζωής στην Ρωσία δεν ενθαρρύνει τους ανθρώπους να προσθέσουν στις οικογένειές τους, εκτός από εκείνους που θεωρούν καθήκον τους να προμηθεύσουν την πατρίδα με τροφή για κανόνια σε μελλοντικούς πολέμους.

Ένας χρόνος στρατιωτικής θητείας για τους 300.000 άνδρες που επιστρατεύθηκαν τον Σεπτέμβριο και τον Οκτώβριο του 2022, θα σημάνει 25.000 λιγότερες γεννήσεις, εκτιμά ο Μιχαήλ Ντενισένκο, διευθυντής του Ινστιτούτου Δημογραφίας της Ανώτατης Σχολής Οικονομικών της Μόσχας.

Ο αριθμός αυτός δεν είναι τεράστιος, αλλά θα μπορούσε να αυξηθεί σημαντικά ως αποτέλεσμα της μετανάστευσης, της μακροχρόνιας μείωσης των γεννήσεων και της πιθανής επέκτασης της ηλικίας επιστράτευσης.

Οι Ρώσοι νομοθέτες συμβάλλουν επίσης στην αύξηση του ποσοστού γεννήσεων. Ανησυχώντας για τη μειωμένη παραγωγή μελλοντικών στρατιωτών για την φανταστική τους αυτοκρατορία, οι νομοθέτες – με την υποστήριξη του κλήρου – εξετάζουν τη μερική απαγόρευση των αμβλώσεων.

Ωστόσο, η Ρωσία έχει, ως επί το πλείστον, ολοκληρώσει την «τρίτη δημογραφική μετάβαση», κατά την οποία η πλειοψηφία του πληθυσμού αποκτά την ικανότητα να ρυθμίζει τα ποσοστά γεννήσεων. Οι αμβλώσεις δεν είναι πλέον ευρέως διαδεδομένες στη χώρα.

Ο δεύτερος πόλεμος κατά της ποιότητας του ανθρώπινου κεφαλαίου

Γινόμαστε μάρτυρες ενός φαινομένου που η Ρωσία έχει αντιμετωπίσει πολλές φορές, σχολιάζει η ανεξάρτητη εφημερίδα The Moscow Times: το ένα κύμα μετά το άλλο του πολέμου και της καταστολής εξαντλεί το ανθρώπινο δυναμικό.

Ο καλύτερος τρόπος για την προώθηση υψηλότερων ποσοστών γεννήσεων είναι να δημιουργηθούν οι συνθήκες για μια σταθερή, ειρηνική και ασφαλή ζωή – πράγμα που σημαίνει ότι οι νέοι άνδρες πρέπει να είναι ασφαλείς από τα «νύχια» του στρατού.

Μέχρι το 2022, η Ρωσία θεωρούνταν οικονομία της αγοράς με μεσαία εισοδήματα, αν και τα εισοδήματα αυτά δεν ήταν ομοιόμορφα κατανεμημένα, γεγονός που τροφοδότησε μια τάση η οποία ανησυχεί τους ειδικούς στα οικονομικά της εκπαίδευσης: οι νέοι των οποίων οι οικογένειες δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να τους σπουδάσουν στο κολέγιο, έχουν αρχίσει να απορρίπτουν την τριτοβάθμια εκπαίδευση υπέρ της δευτεροβάθμιας επαγγελματικής κατάρτισης, η οποία τους επιτρέπει να εισέλθουν στην αγορά εργασίας νωρίτερα.

Χτύπημα στην ρωσική οικονομία η στράτευση στα 21

Η πρόταση για την αλλαγή της ηλικίας στράτευσης στα 21 έτη, η οποία πιθανότατα εγκρίθηκε από το Κρεμλίνο, θα είναι ένα διπλό χτύπημα για την αγορά εργασίας και την οικονομία: οι απόφοιτοι κολεγίων με υψηλά προσόντα, που δεν μπορούν να εισέλθουν στην αγορά εργασίας, θα καταλήξουν αντ’ αυτού στο στρατό και θα χάσουν τα προσόντα τους, ενώ οι νέοι άνδρες με επαγγελματικά πτυχία, που βρίσκονται ήδη στην αγορά εργασίας, θα αποσπαστούν από την οικονομία στη μέση της διαδικασίας «ακονίσματος» των δεξιοτήτων τους.

Θα ήταν λάθος να πιστεύουμε ότι αυτό δεν θα επηρεάσει τους ποιοτικούς και ποσοτικούς δείκτες του ρωσικού ΑΕΠ, το εισόδημα των νοικοκυριών και την ποιότητα του ανθρώπινου κεφαλαίου, τονίζει η ρωσική εφημερίδα.

Ουσιαστικά, βρίσκεται σε εξέλιξη ένας δεύτερος πόλεμος στο εσωτερικό της χώρας: ένας πόλεμος κατά της ποιότητας του ανθρώπινου κεφαλαίου της Ρωσίας. Και η στρατιωτικοποίηση της χώρας δημιουργεί όλες τις προϋποθέσεις, για να μειωθεί αυτή η ποιότητα για το μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.

Ωστόσο, η Ρωσία δεν θα δει μεγάλης κλίμακας ανεργία, κάτι που συμβαίνει μόνο επειδή η οικονομία θα αντιμετωπίσει έλλειμμα τόσο υψηλής όσο και χαμηλής ειδίκευσης εργατικού δυναμικού.

Ο χειρισμός ενός Καλάσνικοφ είναι πιο σημαντικός από την εκπαίδευση

Ο Πούτιν έχει ενθαρρύνει τις ένοπλες δυνάμεις να μην ντρέπονται να ζητούν περισσότερη χρηματοδότηση, και αυτό επηρεάζει επίσης την ποιότητα του ανθρώπινου κεφαλαίου. Οι δαπάνες για τον στρατό και την ασφάλεια είναι «μη παραγωγικές δαπάνες», που σημαίνει ότι δεν βελτιώνουν την ποιότητα ζωής. Είναι αντι-ανθρώπινες από κάθε άποψη.

Εν τω μεταξύ, το ποσοστό των παραγωγικών δαπανών (κυρίως της εκπαίδευσης και της υγειονομικής περίθαλψης) είναι στην καλύτερη περίπτωση στάσιμο και δεν μπορεί να ανταγωνιστεί τις μη παραγωγικές δαπάνες που έχουν προτεραιότητα σε ένα στρατιωτικό-αστυνομικό κράτος.

Επιπλέον, είναι δύσκολο να εκτιμηθεί το πραγματικό μέγεθος των δαπανών για τον στρατό και την άμυνα (συμπεριλαμβανομένης της άμυνας του κράτους από τους ίδιους τους πολίτες του), καθώς περίπου το 23% του προϋπολογισμού του 2023 είναι απόρρητο.

Μια άλλη τάση, σύμφωνα με την Τατιάνα Κλιάτσκο, διευθύντρια του Κέντρου Οικονομικής Εκπαίδευσης της ρωσικής Προεδρικής Ακαδημίας Εθνικής Οικονομίας και Δημόσιας Διοίκησης, είναι ότι ο μέσος αριθμός των ετών που δαπανά ο απασχολούμενος πληθυσμός της Ρωσίας στην εκπαίδευση είναι στην καλύτερη περίπτωση στάσιμος, ενώ σε ορισμένους τομείς μειώνεται.

Αυτό αντανακλά επίσης το γεγονός ότι οι νέοι θέλουν να εισέλθουν στην αγορά εργασίας και να αρχίσουν να κερδίζουν χρήματα το συντομότερο δυνατό. Η αξία μιας καλής εκπαίδευσης μειώνεται. Για το κράτος σήμερα, η γρήγορη συναρμολόγηση και αποσυναρμολόγηση ενός Καλάσνικοφ είναι μια πολύ πιο σημαντική δεξιότητα.

Ο Πούτιν χρειάζεται ανθρώπους που υπακούουν στις εντολές

Τα αυταρχικά καθεστώτα θέλουν να απαλλαγούν από την υψηλής ποιότητας και παγκοσμίως ανταγωνιστική εκπαίδευση. Ο πόλεμος στην Ουκρανία απλώς επιτάχυνε τις πολιτικές εκκαθαρίσεις στα ρωσικά εκπαιδευτικά ιδρύματα.

Δεν έχουμε ακόμη μάθει πόσοι νέοι άνθρωποι με πτυχία επιστήμης και τεχνολογίας έχουν εγκαταλείψει την Ρωσία (συμπεριλαμβανομένων εκείνων που φοβούνται ότι θα διωχθούν για κατασκοπεία ή προδοσία εάν εργάζονται με μυστικές καινοτομίες).

Ωστόσο, ακόμη και το κοντόφθαλμο κράτος έχει παρατηρήσει ότι ο αριθμός των μαθητών Λυκείου που σχεδιάζουν να δώσουν τις Ενιαίες Κρατικές Εξετάσεις στη Φυσική και τις επιστήμες της Πληροφορικής έχει μειωθεί.

Εβδομηντάχρονοι ηγέτες καθορίζουν για τι θα πεθάνουν οι νέοι

Μια υψηλής ποιότητας, σύγχρονη εκπαίδευση παράγει σύγχρονους σκεπτόμενους ανθρώπους, και οι σκεπτόμενοι άνθρωποι δεν είναι προετοιμασμένοι να πάνε να πολεμήσουν για ψεύτικα ιδανικά.

Τα μορφωμένα άτομα είναι ανεξάρτητα άτομα, ακόμη και οικονομικά. Ένα στρατιωτικοποιημένο κράτος δεν χρειάζεται ανεξάρτητους ανθρώπους. Χρειάζεται ανθρώπους που υπακούουν επιμελώς στις εντολές.

Ένα από τα κύρια προβλήματα της ρωσικής κοινωνίας σήμερα είναι ότι η γενιά των 70χρονων Ρώσων ηγετών αποφασίζει πώς θα ζήσουν οι νέοι άνθρωποι και για τι θα πεθάνουν.

Αυτή δεν είναι μια υπεύθυνη στρατηγική, που θα συμβάλει στην υγιή ανάπτυξη της χώρας και σίγουρα δεν κάνει τίποτα προς την κατεύθυνση της «διαφύλαξης του πληθυσμού».