Ρωσία: Ο Πούτιν περνάει την «σταλινική του» φάση

Σαν σήμερα στις 5 Μαρτίου του 1953, μια ασυνήθιστα κρύα μέρα ακόμη και για τη Ρωσία, πέθανε ο απολυταρχικός δικτάτορας της πάλαι ποτέ Σοβιετικής Ένωσης.

Τώρα, πολλοί λένε ότι ο Βλαντιμίρ Πούτιν, ιδιαίτερα μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία, μοιάζει στον Στάλιν στα τελευταία του χρόνια, όταν ο σοβιετικός ηγέτης ήταν στα πιο παρανοϊκά και πρισσότερο σκληρά του χρόνια.

Σχολιάζοντας σχετικά το New Statesman, υπενθυμίζει ότι όταν παλαιότερα ο Πούτιν δεχόταν καλεσμένους στο γραφείο του στο Κρεμλίνο, τους πήγαινε στη βιβλιοθήκη του Στάλιν και τους ζητούσε να διαλέξουν ένα βιβλίο.

Στη συνέχεια καθόταν μαζί τους και συζητούσαν τις σημειώσεις του Σοβιετικού ηγέτη, άλλες με κόκκινο και άλλες με πράσινο χρώμα, στο περιθώριο των σελίδων τους.

Αγαπημένο του σχόλιο ήταν ένα «χα-χα-χα!», αρκετές φορές έγραφε «άντε χάσου», άλλες «γελοίος», ενώ στη βιογραφία του Ιβάν του Τρομερού είχε σημειώσει τη λέξη «δάσκαλος».

Ομοιότητες & διαφορές

Το βρετανικό περιοδικό γράφει ότι οι ομοιότητες ανάμεσα στους δύο άνδρες τους είναι αρκετές, σημειώνοντας την διάσημη ατάκα του Καρλ Μαρξ ότι «η ιστορία επαναλαμβάνεται την πρώτη φορά σαν τραγωδία και τη δεύτερη σαν φάρσα». Υπάρχουν όμως και βασικές διαφορές, συνεχίζει.

Ξεκινώντας από την κοινή τους πεποίθηση ότι ο καλύτερος τρόπος διοίκησης της Ρωσίας είναι ο αυταρχισμός, που βασίζεται στον καταναγκασμό, ο Βρετανός ιστορικός Σάιμον Σίμπαγκ Μοντεφιόρε αφηγείται τότε που ο πρώην Αμερικανός πρεσβευτής στη Σοβιετική Ένωση Αβερελ Χάριμαν συνεχάρη τον Στάλιν για την κατάληψη του Βερολίνου και εκείνος απάντησε «ναι, αλλά ο Αλέξανδρος Α’ κατέλαβε το Παρίσι», αποκαλύπτοντας ότι Πούτιν, όποτε έρχεται σε επαφή με συναδέλφους του, ρωτά ξανά και ξανά, «εμένα πώς θα με κρίνει η ιστορία;».

Η αλήθεια είναι ότι ο Πούτιν έχει μάθει από τον Σοβιετικό δικτάτορα πώς να αντιμετωπίζει το δικό του καθεστώς. Στο τέλος της ζωής του, ο Στάλιν ήταν όλο και πιο καχύποπτος για τον στενό του κύκλο.

Συχνά εξαπέλυσε την οργή του σε στενούς συνεργάτες του, όπως ο Βιάτσεσλαβ Μολότοφ, ο υπουργός Εξωτερικών και επί μακρόν αναπληρωτής του.

Ενδεικτικά αναφέρεται ότι το φθινόπωρο του 1945, επιστρέφοντας στη Μόσχα μετά από μια απουσία, ο Στάλιν επέπληξε τους άντρες που κάποτε φαινόταν ότι ήταν οι πιο πιστοί του «υπολοχαγοί», δηλαδή τον Λαβρέντι Μπέρια, αρχηγό της μυστικής αστυνομίας, τον Γκεόργκι Μαλένκοφ, μέλος του Πολιτικού Γραφείου του με επιρροή, τον Αναστάς Μικογιάν, υπουργό εμπορίου και ο Μολότοφ.

Ιστορίες από τα παλιά…

Το αμάρτημα τους ήταν  ότι επέτρεψαν στην εφημερίδα Πράβντα να δημοσιεύσει αποσπάσματα ομιλίας του Βρετανού πρωθυπουργού Ουίνστον Τσόρτσιλ.

Ο Μολότοφ ανέλαβε την ευθύνη για τη δημοσίευση, για να δεχτεί και πάλι πυρά για χαλάρωση των κανόνων λογοκρισίας για τους ξένους ανταποκριτές. Σε τηλεγράφημα προς τον Μπέρια, τον Μαλένκοφ και τον Μικογιάν, ο Στάλιν παραπονέθηκε ότι «ο Μολότοφ δεν φαίνεται να εκτιμά τα συμφέροντα του κράτους ή το κύρος της κυβέρνησής μας».

Μετά από αυτό το επεισόδιο, η δεύτερη πιο εξέχουσα προσωπικότητα της Σοβιετικής Ένωσης δεν θεωρούνταν πλέον το φαβορί – διάδοχος του δικτάτορα.

Όσο μεγάλες είναι οι ομοιότητες εξίσου σημαντικές είναι και οι διαφορές μεταξύ τους.

Για παράδειγμα, γράφει το New Statesman, ο Στάλιν δεν ενδιαφερόταν για τα λεφτά και για είκοσι χρόνια μπαινόβγαινε στις φυλακές ως παράνομος επαναστάτης.

Ο Πούτιν έχει μια περιουσία που υπολογίζεται σε 200 δισεκατομμύρια δολάρια και ανέβηκε ελισσόμενος στους σκοτεινούς διαδρόμους της σοβιετικής γραφειοκρατίας.

Η διαφορά στα βιβλία

Ο Στάλιν πίστευε ότι ο σοσιαλισμός μπορεί να επέλθει μόνο «μέσα από ένα κοινωνικό σύστημα αιματοχυσίας» και σκότωσε για τον σκοπό αυτόν 20 εκατομμύρια αθώους ανθρώπους. Ο Πούτιν προτιμά τις χειρουργικές δολοφονίες και τα εξωτικά δηλητήρια.

Σο εσωτερικό φυσικά, γιατί στο εξωτερικό δίνει εντολές στον στρατό του να κυριαρχήσει διά της τρομοκρατίας, όπως έκανε στην Τσετσενία και τη Συρία, όπως κάνει τώρα στην Ουκρανία.

Όπως γράφει άλλωστε ο Τζέφρι Ρόμπερτς στο βιβλίο του «Η βιβλιοθήκη του Στάλιν: ένας δικτάτορας και τα βιβλία του», ο Στάλιν διάβαζε πολύ για να μάθει να εφαρμόζει τις ιδέες που στήριζαν το νέο κράτος και να το προστατεύει από τους κινδύνους. Όταν δεν διάβαζε ιστορία και βιογραφίες, μελετούσε βιολογία και γλωσσολογία.

Ο Πούτιν, πάλι, δεν διαβάζει. Είναι ζήτημα αν έχει διαβάσει έστω και ένα από τα βιβλία του Στάλιν, παρατηρεί ο Μοντεφιόρε. Οι συγγραφείς που επικαλείται συνήθως, ο Ιβάν Ιλιν και ο Νικολάι Μπερντιάεφ, κινούνται στον χώρο της ρωσικής πνευματικότητας.

Τα κοινά σημεία στο μεγάλο όραμα

Όπως ο Στάλιν, ο Πούτιν πιστεύει ότι ο κόσμος χωρίζεται σε σφαίρες επιρροής και υποθέτει ότι μπορεί να σημαδέψει τα εδάφη που πιστεύει ότι του ανήκουν με σαρωτικές πινελιές σε έναν χάρτη.

«Δεν είναι καθόλου τρελός, προβάλλει ένα όραμα της Ρωσίας με το οποίο μεγάλωσαν πολλοί σε αυτή τη χώρα – ένα όραμα του ρωσικού κράτους ως μιας αυτοκρατορίας που πρέπει να επεκταθεί, και από την επέκταση αυτή κρίνονται οι ηγέτες», λέει για τον Πούτιν ο Μοντεφιόρε, που υπογράφει το συγκεκριμένο άρθρο και είναι συγγραφέας βιβλίων όπως «Στάλιν: η αυλή του κόκκινου Τσάρου» και «Οι Ρομανόφ, η Μεγάλη Αικατερίνη και ο Ποτέμκιν».

Στο τελευταίο αυτό βιβλίο, το οποίο ο Πούτιν πρέπει να έχει διαβάσει, αφού το συζήτησε με τον Τζορτζ Μπους τον νεότερο όταν ο τότε Αμερικανός πρόεδρος επισκέφθηκε την Πετρούπολη, ο Γκριγκόρι Ποτέμκιν – εραστής της Μεγάλης Αικατερίνης – προσαρτά την Κριμαία, κατακτά μέρος της νότιας Ουκρανίας δημιουργώντας τη Χερσώνα, το Μικολάεβ και την Οδησσό, και αποκαλεί όλη αυτή την περιοχή «Νέα Ρωσία».

Περί Δύσης ο λόγος

Σας θυμίζει τίποτα το παραπάνω;

Ίσως η σημαντικότερη διαφορά μεταξύ των δύο ανδρών είναι ότι ο Στάλιν ήθελε να ξεπεράσει τη Δύση και ο Πούτιν να της επιβληθεί, καταλήγει το βρετανικό περιοδικό.