Συνθήκη για την Ανοιχτή Θάλασσα: Τι προβλέπει η ιστορική συμφωνία για τους ωκεανούς

Έπειτα από 15 χρόνια άκαρπων συνομιλιών, αντιπρόσωποι από 100 και πλέον χώρες συμφώνησαν σε νέα συνθήκη του ΟΗΕ για την προστασία της ανοιχτής θάλασσας, μια συμφωνία που θα βοηθήσει στην προστασία της θαλάσσιας βιοποικιλότητας και τη βιώσιμη ανπάπτυξη.

Η νομικά δεσμευτική συμφωνία που παρουσιάστηκε στη Νέα Υόρκη το Σάββατο έρχεται να συμπληρώσει τη Συνθήκη του ΟΗΕ για τον Νόμο της Θάλασσας, η οποία τέθηκε σε ισχύ το 1994, όταν η προστασία της βιοποικιλότητας δεν απασχολούσε τη διεθνή κοινότητα.

Ακόμα και σήμερα, μόνο ένα πολύ μικρό μέρος των διεθνών υδάτων βρίσκεται σε καθεστώς προστασίας, την ώρα που η ρύπανση, υπεραλίευση, η οξίνιση του νερού λόγω της κλιματικής αλλαγής αλλάζουν τους ωκεανούς.

Η νέα συνθήκη για την ανοιχτή θάλασσα γίνεται τώρα ένα κρίσιμης σημασίας στοιχείο για τον στόχο που τέθηκε τον Δεκέμβριο στο Μόντεαλ για καθεστώς προστασίας στο 30% της επιφάνειας της ξηράς και των ωκεανών έως το 2030, στόχος γνωστός ως «30 ως το 30».

Στο πλαίσιο της νέας συνθήκης θα δημιουργηθεί νέος φορέας για τον καθορισμό θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών, στις οποίες θα ισχύουν όρια για την αλιεία, τα δρομολόγια των πλοίων και άλλες δραστηριότητες όπως τα υποθαλάσσια ορυχεία.

Η συνθήκη ορίζει επίσης κανόνες για μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων για εμπορικές δραστηριότητες στην ανοιχτή θάλασσα, τα διεθνή ύδατα που αντιστοιχούν περίπου στο μισό της επιφάνειας του πλανήτη, νερά όπου όλες οι χώρες έχουν δικαιώματα αλιείας, ναυσιπλοΐας και έρευνας.

Φαλαινοκαρχαρίας κολυμπά δίπλα σε εθελοντές που απομάκρυναν πεταμένα δίχτυα από κοραλλιογενή ύφαλο στην Ταϊλάνδη (Reuters)

«Το πλοίο έφτασε επιτέλους στην ακτή» δήλωσε η πρόεδρος των συνομιλιών του ΟΗΕ Ρίνα Λι έπειτα από τις μαραθώνιες διαπραγματεύσεις δύο εβδοομάδων.

Η αλιεία και άλλα οικονομικά συμφέροντα ήταν το κρίσιμο εμπόδιο στις διαπραγματεύσεις, με τις αναπτυσσόμενες χώρες να ζητούν μεγαλύτερο μερίδιο στα οφέλη της «γαλάζιας οικονομίας», συμπεριλαμβανομένης της μεταφοράς τεχνολογίας.

Την τελευταία στιγμή λύθηκαν επίσης οι εκκρεμότητες για τη δίκαιη αξιοποίηση των «θαλάσσιων γενετικών πόρων» που χρησιμοποιούνται για παράδειγμα στην ιατρική και τη βιοτεχνολογία.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή χαιρέτισε τη συμφωνία ως «ιστορική στιγμή» για την προστασία των ωκεανών.

«Με τη συμφωνία επί της Συνθήκης του ΟΗΕ για την Ανοιχτή Θάλασσα, κάνουμε ένα κρίσιμο βήμα μπροστά προκειμένου να προστατεύσουμε τη θαλάσσια ζωή και βιοποικιλότητα, οι οποίες έχουν ζωτική σημασία για εμάς και τις επερχόμενες γενιές» δήλωσε ο Βιργκίνιους Σινκεβίτσιους, ευρωπαίος επίτροπος για το περιβάλλον, τους ωκεανούς και την αλιεία.

Όπως επισήμανε η Greenpeace, για να επιτευχθεί ο στόχος της συμφωνίας οι προστατευόμενες περιοχές πρέπει να επεκτείνονται κατά 11 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα ωκεανού κάθε χρόνο έως το 2030.

«Ο χρόνος περνάει για να εκπληρώσουμε την υπόσχεση του 30 ως το 30. Απομένει μισή δεκαετία και δεν μπορούμε να εφησυχάζουμε» δήλωσε στο Reuters η Λόρα Μέλερ της οργάνωσης.

Η Σουηδία, η οποία ασκεί αυτή την περίοδο την προεδρία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, χαιρέτισε τη συνθήκη ως «τη σημαντικότερη διεθνή συμφωνία για το περιβάλλον» από την υπογραφή της Συνθήκης του Παρισιού για το Κλίμα το 2015.