Μελίνα Μερκούρη: Μια θεά που μέσα της βρίσκει ησυχία ο διάβολος

Στο τεύχος του «Ταχυδρόμου» που είχε κυκλοφορήσει στις 20 Ιανουαρίου 1993 είχε φιλοξενηθεί μια συνέντευξη που είχε παραχωρήσει η Μελίνα Μερκούρη (έφυγε από τη ζωή ακριβώς πριν από 29 χρόνια, στις 6 Μαρτίου 1994) στον Βασίλη Καββαθά. Αφορμή για τη συνομιλία αυτήν είχε σταθεί το γεγονός ότι η Μελίνα –το τηλεοπτικό πορτρέτο της– είχε περιληφθεί στους «Γίγαντες του θεάματος», μια σειρά του τρίτου καναλιού («Φρανς Τρουά») της γαλλικής τηλεόρασης. Τα γυρίσματα, όπως διαβάζουμε στο σχετικό εισαγωγικό κείμενο, είχαν γίνει εκείνον τον καιρό στο Μέγαρο Μουσικής, στους Αέρηδες και στο σπίτι της Μελίνας, στον περιφερειακό του Λυκαβηττού.

«Αρκεί να σε φωτίσει ένας ξένος προβολέας για να σε δούνε κι εδώ στην Ελλάδα, στη σκιά», είπε κάποια στιγμή η Μελίνα στον Καββαθά με το γνωστό παραπονιάρικο ύφος της, και συμπλήρωσε: «Με ανακάλυψαν ξανά όλοι και άρχισαν να μου ζητάνε να βγω στην τηλεόραση».

«Ο ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ», 20.1.1993, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Στο πλαίσιο της συνέντευξης, είχε γράψει ο Καββαθάς, η Μελίνα έκανε μια προσπάθεια να πει το «Χάρτινο το φεγγαράκι», και διαπίστωσε ότι η φωνή της –μια φωνή που είχε χαραχτεί ανεπανάληπτα στη συλλογική μνήμη, όχι μόνο στη δική μας αλλά και σε εκείνη των ξένων– «υπάρχει και δεν υπάρχει». Η Μελίνα είχε σχολιάσει το γεγονός ως εξής: «Ό,τι έχει γραφεί στο πρόσωπό μου ή στο σώμα μου είναι τα παράσημά μου. Είναι οι πίκρες, τα βάσανα και οι καημοί, αλλά και οι χαρές που μου φτιάξανε αυτές τις ρυτίδες…»

Από τον ενδιαφέροντα διάλογο της Μελίνας με τον Καββαθά, από τη συνέντευξη αυτήν του 1993, που είχε δημοσιευτεί με τον τίτλο «Μελίνα – Τι μου ψιθυρίζουν στο αυτί», επιλέξαμε και σας παρουσιάζουμε τα ακόλουθα αποσπάσματα:

Αυτά τα λατρεμένα από πολλούς μελιά, αθώα μάτια γίνανε καθρέφτες;

Νομίζω ότι ήταν πάντα ένας καθρέφτης τα μάτια μου, διότι ποτέ δεν μου επέτρεπαν να πω ψέματα. Αν άρχιζα να λέω ένα ψέμα, τα μάτια μου διέψευδαν το ψέμα. Αυτό το είχα από μικρό κορίτσι. Κι έτσι με πρόδιδαν και τις έτρωγα πάντοτε από τους δικούς μου. Και όταν έλεγα ένα καλά φτιαγμένο ψέμα, τα μάτια μου έλεγαν το αντίθετο. Νομίζω ότι τα μάτια μου καθρεφτίζανε πάντοτε την αλήθεια. Καθρεφτίζανε την ψυχή μου. Εκεί μπορούσες να δεις την πλήξη μου, τη βαρεμάρα, τη γνώση, τον θαυμασμό, τον σαρκασμό, τον αυτοσαρκασμό. Όλα αυτά ηχούν περίεργα, εγωιστικά, υπεροπτικά».

[…]

Όπου και αν πάτε, σας αντιμετωπίζουν σαν τη «μαμά Ελλάδα». Ο Ντασέν, λοιπόν, είχε πει στην κοινή συνέντευξή σας στο «Βήμα», τον περασμένο Νοέμβριο, ότι «η Μελίνα είναι μια θεά που μέσα της βρίσκει ησυχία ο διάβολος». Το αλλάζουμε εμείς και το κάνουμε ερώτηση: Η Ελλάδα είναι μια θεά στην οποία βρίσκει ησυχία ο διάβολος;

(Έκπληξη). Είχε πει τέτοιο πράγμα ο Τζούλυ; Μίλησε ο Τζούλυ για θεούς και διαβόλους; Είπε Μελίνα; Έβαλε εμένα μέσα; Μου κάνει μεγάλη εντύπωση αυτό που λες.

Και σεις τον λέτε «μυστηριώδη Χ».

Ναι, γιατί ο Ντασέν είναι ένα μυστήριο. Δεν τον ξέρω καλά. Ακόμη δεν μου αποκάλυψε το πραγματικό του πρόσωπο. Ξέρω τα προσόντα του, ξέρω τα ελαττώματά του, αλλά τα μύχια της ψυχής του όχι. Δεν τα γνωρίζω. Δηλαδή μπορεί να κάνω μεγαλειώδη γκάφα στη ζωή μου, να πω κάτι που δεν θα έπρεπε να το πω, και να τον χτυπήσω στο πιο ευαίσθητό του σημείο. Έχει ένα μυστήριο για μένα ο Ντασέν. Μετά από 35 χρόνια που τον γνωρίζω, που είμαστε μαζί, δεν τον ξέρω σας λέω. Είναι απίστευτο, το καταλαβαίνω, αλλά έτσι είναι. Ο τρομερός βλάκας είμαι εγώ κι εκείνος τετραπέρατος. Εκτός αν καταλήξουμε στο ότι η ανθρώπινη ύπαρξη είναι ανεξερεύνητη τελικά. Αλλά νομίζω ότι εμένα οι άνθρωποι οι πολύ δικοί μου με γνωρίζουν. Κι αυτοί είναι πολύ λίγοι. Δηλαδή, αν υπάρχει κάτι κρυμμένο, δεν το έκανα σκόπιμα. Είναι κάτι που ούτε εγώ γνώριζα την ύπαρξή του. Το ανακαλύπτω με τον χρόνο.

[…]

Η Μελίνα μαζί με τον Δημήτρη Μητροπάνο στους Αέρηδες, στην Πλάκα

Όταν κυκλοφορείτε στον δρόμο, σας πλησιάζουν και σας μιλάνε με μεγάλη οικειότητα οι άνθρωποι. Τι σας λένε στ’ αυτί οι απλοί άνθρωποι;

Εμένα παντού μου μιλάνε οι άνθρωποι στον δρόμο. Κι αυτό είναι πάρα πολύ σημαντικό. Μου λένε ένα σωρό πράγματα: ή ένα δικό τους πρόβλημα ή αναφέρονται σε μένα. Λόγου χάριν, «Μην καπνίζεις, Μελίνα, σου κάνει κακό». Θείο μού φαίνεται αυτό. Νοιάζονται, βρε παιδί μου. Ή «Πες του Ανδρέα ότι δεν αντέχουμε άλλο, να τελειώνουμε μ’ αυτούς. Να κάνουμε κάτι να φύγουνε αυτοί». Ή μου λένε «Είσαι καλά τώρα, ε;» Μου κλείνουν το μάτι, σαν να μου λένε συνεννοηθήκαμε, ε; Φοβηθήκανε για την υγεία μου. Μια γυναίκα, προχθές, την ώρα που περπατούσα στο Μοναστηράκι, με πλησίασε –και μου έκανε εντύπωση που είχε μισό μαλλί ξανθό, μισό μαύρο– και μου είπε: «Μελίνα, έλα εδώ, έχει λίγη φωτίτσα, έλα να ζεσταθείς, στη φωτιά της φτώχειας».

Κι όταν σας ψιθυρίζουν στ’ αυτί άλλα πρόσωπα διάσημα, τι σας λένε;

«Κουράγιο!» Αλλά το θαύμα ήταν όταν πήγα στη συγκέντρωση για τη Μακεδονία στο Πεδίον του Άρεως. Την ώρα που πήγαινα να φύγω, πέσαμε επάνω σε μια μεγάλη ομάδα με παιδιά. Άρπαξαν λοιπόν τ’ αυτοκίνητο και το σήκωσαν επάνω. Τρομάξαμε γιατί εμείς ήμασταν μέσα. Φώναζαν ρυθμικά «Μελίνα-Μελίνα, Μελινάκι…» Τότε πλησίασε ένας μπόμπιρας, 13-14 ετών, και έβαλε το πρόσωπό του στο τζάμι. «Τι φωνάζεις βρε», του λέω, «πού με ξέρεις εσύ;» Και τότε μου ’δωσε την απάντηση: «Άντε καλέ που δεν σε ξέρω. Εσύ δεν είσαι η Μαμά Ελλάς;» Τρελάθηκα τότε. Με πήραν τα δάκρυα. Ένα παιδάκι 13 ετών μπορεί να σε συνταράξει, μπορεί να σε ταρακουνήσει, μπορεί να σε κάνει να νιώσεις ότι κάτι αντιπροσωπεύεις, αξίζει λοιπόν όχι να πεθάνεις, να πεθάνεις οκτακόσιες φορές για χάρη του. Είπαμε για τις ρυτίδες. Ε, λοιπόν, δεν μ’ ενδιαφέρει πόσες χαρακιές θα έχει το πρόσωπό μου, ας με χαράξει όσο θέλει ο χρόνος. Εγώ εδώ θα τον κοιτάζω κατάματα και θα παραδέχομαι πάντα ότι άξιζε τον κόπο να κάνει κανείς αυτό το ταξίδι.

Ο Μάνος Χατζιδάκις τι σας είπε στ’ αυτί, γιατί δεν ξεκαθαρίστηκε από τις δηλώσεις του η διάθεσή του απέναντί σας;

Μου είπε στ’ αυτί στην αρχή ότι δεν θέλει να μιλήσουμε για το παρελθόν. Του είπα δεν θα μιλήσουμε, γιατί και γω το βαριέμαι πλέον. Γνωριζόμαστε από 18 χρονών, και δεν έχει νόημα ν’ ανατρέχουμε συνεχώς σ’ αυτό. Του αντιπρότεινα και γω να μη μιλήσουμε και για την πολιτική, αν τον ενοχλεί. Και μου απάντησε όχι, για πολιτική μπορώ να πω και θα πω ό,τι θέλω. Εντάξει, αλλά να είσαι ευγενής μόνο, του είπα και γω. Τίποτε άλλο.

Το ραντεβού της Μελίνας και του Μάνου στο περίφημο Zonar’s

[…]

Από το ’57 ακόμη, ανακαλύπτω σε μια συνέντευξή σας στις «Εικόνες» της κυρίας Βλάχου μια δήλωσή σας στον αγγλικό Τύπο που λέει: «Αν δεν ήμουν ηθοποιός, θα ήθελα να ήμουν πολιτικός. Θα ήθελα δηλαδή να μιλήσω και γω στο Μαρμπλ Αρτς». Στην Ελλάδα συζητάμε και διαφωνούμε συνέχεια.

Κι αυτό είναι καλό, γιατί ξυπνάει το μυαλό.

Λένε ότι οι δικοί μας πολιτικοί είναι πολύ κακοί θεατρίνοι. Το επανέλαβε και ο Μάνος Χατζιδάκις.

Αυτό το λέμε και μεις για τους θεατρίνους: χθες ο τάδε έκανε κακό θέατρο…

Σας άκουσα να λέτε κάποια στιγμή ότι «αν μου προτείνει κάτι ο Λαμπράκης τώρα που είμαι ζεστή, θα το κάνω». Τι θα θέλατε εσείς;

Το αισθάνθηκα από τη στιγμή που πάτησα στη σκηνή του Μεγάρου. Θέριεψε μέσα μου η ηθοποιός και είπα: Α, δόξα τω Θεώ, όταν ξέρεις να κολυμπάς, δεν ξεχνάς ποτέ το κολύμπι. Να βρεθεί κάτι που να εκφράζει την Ελλάδα εννοώ.

Είχατε πει σε μια συνέντευξη ότι όταν σας ψηφίσανε για πρώτη φορά χάσατε την παρθενιά σας, δεν ήσασταν πλέον η Ζαν Ντ’ Αρκ.

Ναι, γιατί όταν γίνεις επαγγελματίας πολιτικός χάνεις την παρθενιά σου.

Αυτό δεν παραπέμπει στην αντίληψη που είχε ο Τσε Γκουεβάρα;

Ναι, ο Τσε είναι ένα παράδειγμα για μένα. Θα ήθελα πολύ να είχα τη δύναμη να ακολουθήσω τη δική του πολιτική. Είναι όμως ζήτημα ιδιοσυγκρασίας και συνθηκών.

Πολύ παλιά είχατε δηλώσει Ανατολίτισσα. Και αναφέρομαι σε μια συνέντευξή σας σ’ έναν Αμερικανό, τον Ντ. Σαιμπρούν, το ’62.

Ε, καλά, έλεγα και λίγα ψέματα τότε (γέλια). Του έδινα την εντύπωση ότι ζω στην Ανατολή, ότι κάθομαι σε αναπαυτικούς καναπέδες, πίνω καφέ και συζητάω…

Όταν γερνάει μια Ανατολίτισσα, τι σκέφτεται;

Και πού θέλεις να ξέρω εγώ τι σκέφτεται μια Ανατολίτισσα; Ανατολή είμαστε εμείς; Έχουμε άλλη κινητήρια δύναμη εμείς. Είμαστε ένα ξεχωριστό κράτος.

Τότε είχατε πει: Δεν φοβάμαι τα γηρατειά, η μητέρα μου 62 χρονών και μπορεί να γοητεύει οποιονδήποτε άνδρα θέλει.

Κακά τα ψέματα.

Είπατε και μια μεγάλη αλήθεια. Γεννηθήκατε 18 Οκτωβρίου 1925.

Ε, αλήθεια είναι (γέλια). Ν’ αλλάξουμε κουβέντα…

[…]

Τον Απρίλιο του ’89 είχατε πει σε μια συνέντευξη ότι οι Έλληνες δεν αντέχουμε την επιτυχία του άλλου.

Ούτε τη δική μας επιτυχία δεν μπορούμε να κουμαντάρουμε. Ή καβαλάμε καλάμι και γινόμαστε αφόρητοι ή ζηλεύουμε τόσο πολύ κάποιον άλλον πιο πετυχημένο από μας. Είμαστε οι καλύτερες παρηγορήτρες της κηδείας. Οι καλύτερες μοιρολογίστρες. Αν είσαι δυστυχισμένος, όλοι μαζεύονται γύρω σου. Όλοι. Εγώ έχω αποδείξεις σ’ αυτό. Το έχω ζήσει. Όταν ήμουν άρρωστη με λάτρευε όλη η Ελλάδα…

[…]

Σε μια ερώτηση της Τίνας Πολίτη, παλιότερα, αν βγαίνετε τα βράδια, είχατε πει το ανεπανάληπτο: Άμα δεν φλερτάρεις, γιατί να βγεις το βράδυ;

Εφόσον δεν φλερτάρω, βαριέμαι. Ε, αυτή είναι η αλήθεια, ότι βαριέμαι. Το φλερτ είναι η αιτία για να βγεις…

Και η τελευταία δημόσια «ρεβεράντζα» του Γιώργου Μιχαηλίδη: «Όποιος έχει δει τη Μελίνα στη σκηνή και δεν την ερωτεύτηκε, έχει πρόβλημα».

Είναι όπως λένε: «Αν δεν είσαι κομμουνίστρια στα 20 σου χρόνια, θα έχεις πρόβλημα σ’ όλη σου τη ζωή…» Είναι από τα ωραιότερα που έχουν πει για μένα, αλλά δεν κατάλαβα τι πρόβλημα πρέπει να είχε αυτός ο άνθρωπος που αντιστάθηκε και δεν μ’ ερωτεύθηκε. Μήπως αγαπούσε μια άλλη γυναίκα; Τι πρόβλημα μπορεί να έχει κάποιος που δεν έπεσε ξερός μόλις με είδε; (γέλια)

*Οι φωτογραφίες που φιλοξενούνται στο παρόν άρθρο, πλην της κεντρικής, προέρχονται επίσης από το αφιέρωμα του «Ταχυδρόμου» στη Μελίνα Μερκούρη στις 20 Ιανουαρίου 1993.