Ευριπίδης: Η πάλη ανάμεσα στο παλαιό και στο νέο (Μέρος ΙΓ’)

Από την αρχαιότητα ήδη, η Ανδρομάχη δεν κατάφερε να καταλάβει μια θέση ανάμεσα στα θεωρούμενα ως αριστουργήματα του Ευριπίδη. Εικάζεται ότι η εν λόγω τραγωδία, που χρονολογείται κατά μία εκδοχή στα πρώτα χρόνια του Πελοποννησιακού Πολέμου, ανέβηκε στο Άργος ή στη χώρα των Μολοσσών, και όχι στην Αθήνα.

Η πρωταγωνίστρια του δράματος, η Ανδρομάχη, μετά το θάνατο του Έκτορος και την πτώση της Τροίας, είχε δοθεί ως πολεμικό λάφυρο στον Νεοπτόλεμο, το γιο του Αχιλλέα. Αυτός την είχε οδηγήσει στην πατρίδα του, τη θεσσαλική Φθία, και είχε αποκτήσει μαζί της ένα αγόρι. Στη συνέχεια, όμως, ο Νεοπτόλεμος είχε νυμφευθεί την Ερμιόνη, την κόρη του βασιλιά των Σπαρτιατών Μενελάου, γυναίκα στείρα.

Οι θεατές βλέπουν στην αρχή του έργου την Ανδρομάχη να έχει καταφύγει, ως φοβισμένη ικέτιδα, στο βωμό του ιερού της Θέμιδος, πλάι στο παλάτι της Φθίας. Βρίσκεται σε μεγάλο κίνδυνο, καθώς η Ερμιόνη, με τη βοήθεια του πατέρα της, του αφιχθέντος από τη Σπάρτη Μενελάου, έχει βάλει σε εφαρμογή το σκοτεινό της σχέδιο, να φονεύσει την Ανδρομάχη και το παιδί της. Η θρηνούσα τρωαδίτισσα σκλάβα φαίνεται να έχει μείνει μόνη και αβοήθητη, καθώς ο Νεοπτόλεμος βρίσκεται στους Δελφούς και ο χορός με τις φθιώτισσες γυναίκες μόνο να τη συμπονέσει μπορεί.

Τότε, όμως, παρεμβαίνει αποφασιστικά ο γερο-Πηλέας, ο παππούς του Νεοπτόλεμου και βασιλιάς της Φθίας: λαμβάνει κι αυτός μέρος στον αγώνα, τη λογομαχία, στολίζοντας για τα καλά τον τιποτένιο και φαύλο σπαρτιάτη βασιλιά, αλλά και ολόκληρη τη χώρα του – είναι σαφής εν προκειμένω η αντι-σπαρτιατική προπαγάνδα που βρίσκει την ευκαιρία να ασκήσει ασυγκάλυπτα ο Ευριπίδης. Ο ηθικός εξευτελισμός είναι τέτοιος, που ο Μενέλαος αφήνει την κόρη του στα κρύα του λουτρού και αποχωρεί ντροπιασμένος και καταφρονεμένος, σηματοδοτώντας τη σωτηρία της Ανδρομάχης και παράλληλα το τέλος του πρώτου μέρους του δράματος.

Στο δεύτερο μέρος της τραγωδίας, κι ενώ η Ερμιόνη θρηνεί αναλογιζόμενη τις πιθανές επιπτώσεις της συμπεριφοράς της και τρέμοντας την επιστροφή του συζύγου της, εμφανίζεται στη σκηνή ο Ορέστης, ο γιος του Αγαμέμνονος και της Κλυταιμνήστρας, που τρέφει εχθρικά αισθήματα για τον Νεοπτόλεμο. Εκμεταλλεύεται την περίσταση και προσφέρει σανίδα σωτηρίας στην Ερμιόνη, την οποία διεκδικούσε από παλιά.

Ο Πηλέας ενημερώνεται από το χορό για τη φυγή της Ερμιόνης και για το θανάσιμο κίνδυνο που διατρέχει ο εγγονός του στους Δελφούς εξαιτίας της φονικής παγίδας που του έχει στήσει ο Ορέστης. Πριν προλάβει όμως να αντιδράσει, ώστε να αποτρέψει το κακό, ένας αγγελιαφόρος τον πληροφορεί ότι ο Νεοπτόλεμος είναι ήδη νεκρός, θύμα της δολοφονικής επίθεσης που είχε προετοιμάσει επιμελώς ο Ορέστης.

Αντικρίζοντας το λείψανο του εγγονού του, που μεταφέρεται αμέσως μετά στο παλάτι της Φθίας, ο Πηλέας, συντετριμμένος, αρχίζει να μοιρολογεί. Το θρήνο του τερματίζει η Θέτις, η οποία, ως από μηχανής θεά, προαναγγέλλει την ίδρυση του βασιλικού οίκου των Μολοσσών από το γιο της Ανδρομάχης. Η κόρη του Νηρέα προσθέτει ότι ο Πηλέας θα κατοικεί αιωνίως μαζί της στα παλάτια της θάλασσας, καθώς θα λυτρωθεί από τα ανθρώπινα δεινά και θα γίνει αθάνατος θεός, ενώ θα μπορεί να βλέπει και το γιο του, τον Αχιλλέα, που κατοικεί σε ένα νησί, στο πέρασμα του Ευξείνου.

*Στη φωτογραφία του παρόντος άρθρου, ο Θάνος Κωτσόπουλος (Πηλέας) και η Αλέκα Κατσέλη (Ανδρομάχη) στην «Ανδρομάχη» του Ευριπίδη, σε παράσταση του Εθνικού Θεάτρου στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου τον Ιούνιο του 1964 (φωτογραφία Δ. Α. Χαρισιάδη, πηγή: Ψηφιοποιημένο αρχείο Εθνικού Θεάτρου/www.nt-archive.gr).

Ευριπίδης: Η πάλη ανάμεσα στο παλαιό και στο νέο (Μέρος Α’)

Ευριπίδης: Η πάλη ανάμεσα στο παλαιό και στο νέο (Μέρος Β’)

Ευριπίδης: Η πάλη ανάμεσα στο παλαιό και στο νέο (Μέρος Γ’)

Ευριπίδης: Η πάλη ανάμεσα στο παλαιό και στο νέο (Μέρος Δ’)

Ευριπίδης: Η πάλη ανάμεσα στο παλαιό και στο νέο (Μέρος Ε’)

Ευριπίδης: Η πάλη ανάμεσα στο παλαιό και στο νέο (Μέρος ΣΤ’)

Ευριπίδης: Η πάλη ανάμεσα στο παλαιό και στο νέο (Μέρος Ζ’)

Ευριπίδης: Η πάλη ανάμεσα στο παλαιό και στο νέο (Μέρος Η’)

Ευριπίδης: Η πάλη ανάμεσα στο παλαιό και στο νέο (Μέρος Θ’)

Ευριπίδης: Η πάλη ανάμεσα στο παλαιό και στο νέο (Μέρος Ι’)

Ευριπίδης: Η πάλη ανάμεσα στο παλαιό και στο νέο (Μέρος ΙΑ’)

Ευριπίδης: Η πάλη ανάμεσα στο παλαιό και στο νέο (Μέρος ΙΒ’)