Ο πόλεμος στην Ουκρανία χειροτερεύει τη δημογραφική κρίση της Ρωσίας

Μια δημογραφική τραγωδία εκτυλίσσεται αυτή τη στιγμή στη Ρωσία.

Τα τρία τελευταία χρόνια  η χώρα του Βλαντιμίρ Πούτιν έχει απωλέσει περίπου 2 εκατομμύρια ανθρώπους περισσότερους απ’ ότι θα είχε χάσει υπό φυσιολογικές συνθήκες, ως αποτέλεσμα του πολέμου στην Ουκρανία, των ασθενειών και της μαζικής φυγής από τα εδάφη της.

Ο πόλεμος, γράφει o Economist, δεν είναι ο μοναδικός ή ο βασικός λόγος του δημογραφικού της προβλήματος, ωστόσο είναι ένας από τους σημαντικούς παράγοντες επιδείνωσής του.

Μεγάλες στρατιωτικές απώλειες

Σύμφωνα με δυτικές εκτιμήσεις, 175.000-200.000 Ρώσοι στρατιώτες έχουν σκοτωθεί ή τραυματιστεί τον τελευταίο χρόνο στο ουκρανικό μέτωπο (ο απολογισμός των Ρώσων είναι πολύ χαμηλότερος), ενώ μισό με ένα εκατομμύριο κυρίως νέοι, μορφωμένοι άνθρωποι έχουν επιλέξει να φύγουν στο εξωτερικό για να αποφύγουν τη στράτευσή τους.

Οι ρίζες της κρίσης είναι πιο βαθιές και εκτείνονται 30 χρόνια πίσω.

Το 1994, ο πληθυσμός της χώρας έφτασε στο αποκορύφωμά του, με 149 εκατομμύρια ανθρώπους. Έκτοτε, ακολούθησε ένα ζιγκ ζαγκ πληθυσμιακής καθόδου.

Το 2021, η χώρα μετρούσε 145 εκατ. πολίτες, σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη, χωρίς να περιλαμβάνονται σε αυτούς τα 2.5 εκατ. της Κριμαίας, την οποία η Ρωσία προσάρτησε το 2014.

Αν η τάση αυτή επιμείνει, σε πενήντα χρόνια από σήμερα, ο συνολικός πληθυσμός της Ρωσίας θα έχει συρρικνωθεί στα 120 εκατομμύρια, συμπεραίνει ο διεθνής οργανισμός.

Αν κάτι τέτοιο επαληθευτεί, θα καθιστά τη Ρωσία τη 15η μεγαλύτερη, πληθυσμιακά, χώρα στον κόσμο, τη στιγμή που το 1995 ήταν έκτη.

Όπως σημειώνει ο Αλεξέι Ράκσα, ανεξάρτητος δημογράφος που εργαζόταν στην εθνική στατιστική υπηρεσία της χώρας, σε καιρό ειρήνης ο αριθμός γεννήσεων τον Απρίλιο του 2022 ήταν ο χαμηλότερος από τον 18ο αιώνα, σκληρά ενδεικτικός ενός χρόνιου προβλήματος.

Το πλήγμα του κοροναϊού

Η μείωση του πληθυσμού δεν είναι αποκλειστικό πρόβλημα της Ρωσίας, καθώς οι περισσότερες μετα-κομμουνιστικές χώρες είδαν συρρίκνωση, αν κι όχι τέτοιου βαθμού. Οι δικές τους «πτώσεις» είναι πλήρως διαχειρίσιμες, γράφει το βρετανικό περιοδικό.

Σύμφωνα με την εθνική υπηρεσία στατιστικής, ο πληθυσμός της χώρας το 2020 και το 2021 συνδυαστικά μειώθηκε κατά 1,3 εκατομμύρια, ενώ οι θάνατοι ξεπέρασαν τις γεννήσεις κατά 1,7 εκατομμύρια.

Η μείωση ξεκίνησε πολύ πριν τον πόλεμο και μεταξύ άλλων αντικατοπτρίζει τα ολέθρια αποτελέσματα της πανδημίας κοροναϊού στη χώρα.

Σύμφωνα με τον επίσημο απολογισμό, η Covid -19 στη Ρωσία κόστισε τη ζωή σε 388.091 ανθρώπους, αριθμός περιορισμένος σε σχέση με τον πληθυσμό της και σε σύγκριση με χώρες μεγαλύτερες.

Σύμφωνα με τον Economist, οι υπερβάλλοντες θάνατοι συνολικά από το 2020 έως το 2023 κυμαίνονται μεταξύ 1.2 εκατ. και 1.6 εκατ., γεγονός που τοποθετεί τη χώρα τη δεύτερη πιο πληγείσα σε παγκόσμιο επίπεδο μετά την Ινδία στον αριθμό των νεκρών.

Κι αν προσθέσει κανείς τους θανάτους της πανδημίας με τις απώλειες του πολέμου, η Ρωσία έχει χάσει μεταξύ 1,9 και 2,8 εκατομμύρια ανθρώπους στο διάστημα 2020-2023, αριθμός μεγαλύτερος από τη συνήθη δημογραφική φθίνουσα πορεία.

Το μέλλον της Ρωσίας

Όσον αφορά το μεγάλο ερώτημα τι σημαίνει αυτό για το μέλλον της χώρας, η απάντηση βρίσκεται 1) στην τακτική στράτευση που ξεκινά τον Απρίλιο και θα γίνει πιο δύσκολη 2) στην αύξηση της πίεσης προς τους νέους μη ρωσικών περιοχών όπως το Νταγκεστάν για να ενταχθούν στα ένοπλες δυνάμεις της χώρας (ήδη καταγράφονται σχετικές διαδηλώσεις) και 3) στην ματαίωση των σχεδίων για αύξηση του αριθμού των ενόπλων δυνάμεων κατά 350.000 άτομα τα επόμενα τρία χρόνια.

Η δημογραφική κρίση μπορεί να μην έχει μειώσει τη διάθεση του Πούτιν για πολεμικές κατακτήσεις, ωστόσο αργά ή γρήγορα ο Ρώσς ηγέτης θα συνειδητοποιήσει ότι η αχανής χώρα του ενδέχεται εξαιτίας της να μην είναι σε θέση να επιτύχει αυτό που επιτρέπει σε άλλες χώρες να είναι πλούσιες και να γερνούν, δηλαδή τα υψηλά και αυξανόμενα επίπεδα εκπαίδευσης.

Η χώρα αντιπροσωπεύει έναν περίεργο συνδυασμό θνησιμότητας τρίτου κόσμου και εκπαίδευσης ανεπτυγμένου, σημειώνει ο Νίκολας Έμπερσταντ, δημογράφος στο American Enterprise Institute της Ουάσιγκτον.

Η Ρωσία έχει κάποια από τα υψηλότερα ποσοστά μόρφωσης στον κόσμο μεταξύ των άνω των 25. Ωστόσο, η φυγή οικογενειών ή νέων υψηλής μόρφωσης από τη χώρα, σβήνει αυτό το μεγάλο πλεονέκτημα.

Με απλά λόγια η ρωσική εισβολή στα ουκρανικά εδάφη είναι μια ανθρωπιστική καταστροφή και όχι μόνο για τους Ουκρανούς…