Η μνήμη που επιλέγουμε

«Εδωσες ζωή σε μια στιγμή που έχει παρέλθει», λέει ο σκηνοθέτης Αλφρέδο Γκαρσία στον Φέλιξ, ο οποίος υποδύεται τον πατέρα του, έναν από τους «αγνοουμένους» του καθεστώτος Πινοτσέτ στη Χιλή. Στο στιγμιότυπο ο Φέλιξ πανηγυρίζει ακούγοντας από το ραδιόφωνο την είδηση για την εκλογή του Σαλβαδόρ Αλιέντε ως προέδρου της χώρας (30 Αυγούστου 1970). Ζωή σε στιγμές που έχουν παρέλθει δίνει και ο ίδιος ο Αλφρέδο, όμως, μαζί με τη συν-σκηνοθέτριά του Παουλίνα Κόστα στο ντοκιμαντέρ «Σημείο συνάντησης», ένα από τα δεκάδες που προβάλλονται στο 25ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης έως τις 12 του μήνα.

Ο πρώτος ήταν μόλις 18 ημερών και η Κόστα λίγο μεγαλύτερη όταν οι πατεράδες τους συνελήφθησαν από στρατιωτικούς της δικτατορίας του Πινοτσέτ. Στη συνέχεια κρατήθηκαν μαζί σε ένα μικρό κελί στη Βίλα Γκριμάλντι, από τα πλέον διαβόητα κέντρα βασανιστηρίων της εποχής. Στη διάρκεια της φυλάκισής τους, οι δύο άντρες συνδέθηκαν με βαθιά φιλία, όμως μόνο ο Κόστα επέστρεψε στην οικογένειά του (υποβλητική ακόμη και μέσα στη μυθοπλασία είναι η σκηνή του αποχωρισμού, με τους δυο τους να έχουν σκεπασμένα μάτια και να αποχαιρετιούνται μέσω της αφής).

Σαράντα πέντε χρόνια μετά, οι δύο σκηνοθέτες ανασυνθέτουν μαζί με μέλη των οικογενειών τους τις τελευταίες ημέρες πριν από τη σύλληψη των δύο αντρών με όσα θραύσματα, σπαράγματα, φωτογραφίες και επιστολές διαθέτουν. Κομβικό ρόλο εδώ αναθέτουν στον επιζήσαντα Λούις Κόστα και στη γυναίκα του Αλφρέδο Γκαρσία, Βέρα, οι οποίοι ανακαλούν την εποχή του ριζοσπαστισμού και της καταστολής, της φιλίας και της απομόνωσης. Στη διάρκεια της ανασύστασης, ωστόσο, με τους ηθοποιούς να ακολουθούν τις αναμνήσεις – οδηγίες, καιροφυλακτούν και τα συναισθήματα που έμοιαζαν απλησίαστα: το αίσθημα ενοχής αυτού που μένει πίσω, το «γιατί;» μιας γυναίκας που βλέπει τον σύντροφό της να επιλέγει την «επανάσταση».

Οι δύο δημιουργοί δίνουν φευγαλέα ζωή στις στιγμές του χρόνου που είναι τελεσίδικα χαμένος – οποιαδήποτε μαντλέν δεν μπορεί να τον ξαναφέρει πίσω. Μόνο editing στις αναμνήσεις μπορούν να κάνουν μιλώντας εξ ονόματος πολλών ομοτέχνων τους στον χώρο του ντοκιμαντέρ. Πρόκειται για μία ακόμη αίθουσα των αναπαραστάσεων με τους παραμορφωτικούς καθρέφτες, που ποτέ δεν μπορεί να «αναβιώσει» τη ζωή. Ο Λούτσο μιλάει με τον ηθοποιό που τον υποδύεται και λυγίζει στην ανάμνηση του φίλου του. Κι ύστερα συγκινείται ο ηθοποιός όταν βλέπει τον Λούτσο που αγκαλιάζει την κόρη του κλαίγοντας. Η Γκίνι παρατηρεί την κοπέλα που καλείται να την υποδυθεί και δακρύζει. Η Βέρα αγκαλιάζει τον Φέλιξ «σαν να δίνει αγκαλιά» στον νεκρό άντρα της.

Το «Σημείο συνάντησης» – ο τίτλος από τα σημεία όπου συναντιόντουσαν οι ριζοσπαστικοποιημένοι αριστεροί της Χιλής – γίνεται σταδιακά ένα φιλμ μέσα στο φιλμ για το διαγενεακό τραύμα που άφησε πίσω της η δικτατορία, για πληγές που παραμένουν ανοιχτές, για τη βία του παρελθόντος που μοιάζει εφιαλτικά παρούσα (τα στιγμιότυπα με τις δυνάμεις καταστολής του Πινιέρα έν έτει 2019). Είναι, όμως, και μια υπενθύμιση για την προσωπική ιστορία που ο καθένας κατασκευάζει σε πείσμα της ηρωικής αφήγησης ή των υπερεγωτικών προβολών. Κάποια στιγμή ο Αλφρέδο, ο οποίος φέρει το όνομα του πατέρα που δεν γνώρισε ποτέ, βλέπει τους δύο ηθοποιούς κατά την αναπαράσταση στο κελί της απομόνωσης. Στρέφεται προς την Παουλίνα και της λέει ότι προτιμά τη σκηνή όπου ο πατέρας του αγκαλιάζει τη μητέρα του και το βρέφος (δηλαδή τον ίδιο, νεογέννητο). Μ’ αυτήν θα ήθελε να κλείσει το φιλμ. «Μ’ αρέσει ο Αλφρέδο που άκουγα σε όλη μου τη ζωή. Οχι αυτός που ταπεινώθηκε, όχι αυτός που ακρωτηριάστηκε». Η μνήμη δεν είναι ποτέ δεδομένη. Είναι πάντα μια επιλογή.