Κωνσταντίνος Καραμανλής: Ένας πραγματικός statesman

Για την Τουρκία ο Κωνσταντίνος Καραμανλής ήταν ο μοναδικός ίσως έλληνας ηγέτης της μεταπολεμικής περιόδου που αντιμετωπίσθηκε ως πραγματικός statesman. Όταν σκέπτομαι ποιοι ήταν οι ηγέτες των δύο χωρών τις τελευταίες δεκαετίες, πιστεύω ότι ο Καραμανλής ξεχωρίζει, ήταν ο άνθρωπος που όταν άνοιγε το στόμα του ξέραμε ότι θα πει κάτι σημαντικό, ειλικρινές, κάτι που πίστευε πολύ θετικά. Η αξιοπιστία του για τον λόγο αυτόν ήταν ιδιαίτερα αυξημένη στην κοινή γνώμη και στα μέσα ενημέρωσης της Τουρκίας. Όταν άνοιγε το στόμα του για να μιλήσει, εμείς οι Τούρκοι ακούγαμε.

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 26.4.1998, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Στο δικό μου μυαλό μπορεί να συγκριθεί, από πλευράς ηγετικών ικανοτήτων και στυλ, με τον πάλαι ποτέ πρωθυπουργό της Τουρκίας Ισμέτ Ινονού. Μπορεί κανείς να διαφωνούσε με τις απόψεις τους, αλλά δεν μπορούσε να τις αγνοήσει.

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 26.4.1998, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Όταν πάλι τον συγκρίνω με τον Ανδρέα Παπανδρέου, πρέπει να υπογραμμίσω ότι, αν και οι δηλώσεις του σοσιαλιστή ηγέτη ήταν πολύ πιο επιθετικές, στην Τουρκία δεν τον έπαιρναν ποτέ πολύ σοβαρά. Θεωρούσαμε ότι η ρητορεία του ήταν απόρροια ενός στυλ, ενός ενθουσιασμού χωρίς σημαντικές επιπτώσεις. Αντίθετα ο Καραμανλής μιλούσε λιγότερο, αλλά ξέραμε πού στεκόταν. Οι δηλώσεις του δεν ήταν ποτέ συναισθηματικά φορτισμένες· ακόμη και όταν είχαν έντονο αντιτουρκικό χαρακτήρα, ξέραμε ότι ήθελε να περάσει κάποιο μήνυμα στην Άγκυρα.

Έζησα από κοντά, όταν βρισκόμουν στις Βρυξέλλες, το πώς χειρίσθηκε τη διαπραγμάτευση για την ένταξη της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα. Δεν διαπραγματεύθηκε εξαντλητικά, γιατί γνώριζε ότι θα ήταν μάταιο. Εκείνο που ήθελε ήταν να βάλει την Ελλάδα στην ευρωπαϊκή οικογένεια και το πέτυχε. Για εμένα αυτό ήταν τελικά και το πιο σημαντικό του κατόρθωμα, για το οποίο εσείς οι Έλληνες νομίζω ότι θα πρέπει να τον ευγνωμονείτε.

Θυμάμαι ακόμη τις τρεις φορές που τον συνάντησα στην Αθήνα και στις Βρυξέλλες. Δεν ήθελε να μου δώσει συνέντευξη και ήταν σαφές ότι αντιπαθούσε τους δημοσιογράφους και δεν ήθελε πολλά πολλά μαζί τους. Συζήτησε όμως μαζί μου για αρκετή ώρα οφ δι ρέκορντ και μου ανέπτυξε την άποψη ότι η επίλυση των ελληνοτουρκικών διαφορών και το κλίμα στις σχέσεις των δύο χωρών θα βελτιωθεί σημαντικά όταν η ελληνική κοινή γνώμη αισθανθεί ότι έχει περισσότερη αυτοπεποίθηση, πράγμα που –όπως μου είπε– θα γινόταν όταν οι Έλληνες θα γίνονταν πιο πλούσιοι.

Θυμάμαι ακόμη τη συνάντησή του με τον Μπουλέντ Ετζεβίτ στο Μοντρέ της Ελβετίας το 1978. Ο Ετζεβίτ μού είπε στο αεροπλάνο, καθώς γυρίζαμε στην Άγκυρα, ότι με τον Καραμανλή μπόρεσαν να συνεννοηθούν πλήρως. Ο μεν Καραμανλής δεν μπορούσε όμως να κάνει τις παραχωρήσεις που ζητούσε ο Ετζεβίτ γιατί είχε οξύτατη αντιπολίτευση, ο δε Ετζεβίτ δεν είχε μεγάλα περιθώρια χειρισμών γιατί ηγείτο κυβέρνησης μειοψηφίας.

Με την απώλεια του Καραμανλή σημειώνεται το τέλος μιας ολόκληρης παλαιάς φρουράς στην περιοχή μας. Η παρουσία ισχυρών ηγετών στις δύο χώρες μας καθιστούσε, θεωρητικά, ευκολότερη την επίλυση των διαφορών μας. Κατά την άποψή μου, ο σημερινός έλληνας πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης μοιάζει σε πολλά στοιχεία με τον Καραμανλή. Λείπουν όμως πολλά άλλα στοιχεία από την πολιτική ηγεσία της περιοχής μας, στοιχεία που δύσκολα θα ξαναβρεθούν».

*Άρθρο του διακεκριμένου τούρκου δημοσιογράφου, πολιτικού σχολιαστή και συγγραφέα Μεχμέτ Αλί Μπιράντ (1941-2013) για τον Κωνσταντίνο Καραμανλή. Είχε δημοσιευτεί στο «Βήμα της Κυριακής» στις 26 Απριλίου 1998, τρεις ημέρες μετά το θάνατο του αειμνήστου σερραίου πολιτικού, στο πλαίσιο ενός πολυσέλιδου ειδικού αφιερώματος της εφημερίδας στον εκλιπόντα.

Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής γεννήθηκε στο τουρκοκρατούμενο τότε Κιούπκιοϊ (νυν Πρώτη) Σερρών στις 8 Μαρτίου 1907 και απεβίωσε στην Αθήνα στις 23 Απριλίου 1998.