Γερμανία: Γιατί διαθέτει ασφαλή τρένα

Είναι έκδηλη αυτές τις ημέρες η οργή στα πρόσωπα των ανθρώπων στην αποβάθρα Köln-Süd του περιφερειακού τρένου με κατεύθυνση προς τη Βόννη στη Γερμανία. Από αρχές Μαρτίου γίνονται και πάλι έργα τεχνολογικής αναβάθμισης του συστήματος ελέγχου και ασφάλειας του δικτύου με αποτέλεσμα να έχουν έρθει τα πάνω-κάτω στα δρομολόγια στο χώρο μεταξύ Κολωνίας, Βόννης και Κόμπλετς, και το χειρότερο να σημειώνονται μεγάλες καθυστερήσεις.

Ακόμη και τα δρομολόγια των τρένων μεγάλων αποστάσεων αλλάζουν διαδρομή και ώρες, κάποιες φορές ακυρώνεται ακόμη και το δρομολόγιο. «Θάνατος» για όσους συνδέουν την επαγγελματική τους καθημερινότητα με το τρένο. Και είναι πάρα πολλοί αυτοί. Η ίδια εικόνα αναστάτωσης και στο Μόναχο.

Οι Γερμανικοί Σιδηρόδρομοι ετοιμάζουν ένα νέο σταθμαρχείο με την τελευταία λέξη της τεχνολογίας στον ανατολικό σιδηροδρομικό σταθμό της βαυαρικής πρωτεύουσας. Στόχος η μεγαλύτερη ασφάλεια του επιβατικού κοινού. Και για να ολοκληρωθεί το έργο ανατρέπεται όλο το πρόγραμμα διαδρομών του περιφερειακού το επόμενο Σαββατοκύριακο. Όσοι ήθελαν να εκδράμουν γύρω από το Μόναχο, θα πρέπει να βρουν άλλο μέσο. Η ασφάλεια και η ταχύτητα προαπαιτούν κάτι από το χρόνο και την άνεσή μας.

«Πρακτικά αδύνατο να αστοχήσει ένα ασφαλές σύστημα»

Αλλά όχι μόνο. Χρειάζεται και ασφάλεια, σωστές υποδομές, σύγχρονα τραίνα, καλά εκπαιδευμένοι άνθρωποι. Και ένα κράτος που να έχει πάρει όλα αυτά πολύ σοβαρά. Και να διδάσκεται από τα λάθη του. Μια τέτοια στιγμή «αφύπνισης» για τη Γερμανία ήταν το δυστύχημα στο Μπαντ Άϊντιλινγκ της Βαυαρίας το 2016.

Από τη μετωπική σύγκρουση των δύο επιβατικών αμαξοστοιχιών στη μία ράγα της διαδρομής, έχασαν τη ζωή τους 12 άνθρωποι και τραυματίστηκαν άλλοι 89. Ο σταθμάρχης έπαιζε βίντεοπαιχνίδι στο κινητό του. Το μυαλό του ήταν αλλού. Το σύστημα τον προειδοποίησε, αλλά αντέδρασε λάθος. Δεν μπόρεσε να διαχειριστεί την πίεση της επερχόμενης καταστροφής που έβλεπε να εκτυλίσσεται μέσα από το σύστημα με τα ίδια του τα μάτια!

«Γι’ αυτό το συγκεκριμένο δυστύχημα αποτέλεσε σημείο καμπής στα σιδηροδρομικά χρονικά της Γερμανίας»,  λέει στο μικρόφωνο της Deutsche Welle o Εμμανουήλ Ψυρίδης, διπλωματούχος ηλεκτρολόγος μηχανικός με εμπειρία ως μηχανικός δοκιμών λειτουργικής ασφάλειας τρένων, σήμανσης και ασφάλειας, που ζει στη Γερμανία και εργάζεται σε αυτόν τον τομέα τα τελευταία 15 χρόνια.

Διαθέτει μεγάλη εμπειρία έχοντας δουλέψει και σε άλλες χώρες, γι’ αυτό επιμένει ότι η τεχνολογία ασφάλειας θα πρέπει να είναι τόσο προηγμένη, ώστε να προλαμβάνει ή ακόμη και να προστατεύει από ανθρώπινο λάθος. «Σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σηματοδότησης UNISIG ο άνθρωπος μπορεί να κάνει ένα λάθος ανά 1000 ώρες λειτουργίας. Αλλά ένα ασφαλές σύστημα έχει μια αστοχία ανά 1 δις ώρες λειτουργίας. Ή, αν κάνουμε τις διαιρέσεις, κάπου στα 115.000 χρόνια λειτουργίας. Συμπέρασμα; Είναι πρακτικά αδύνατο να αστοχήσει ένα ασφαλές σύστημα».

Λέξη-κλειδί το «ασφαλές σύστημα»

Λέξη-κλειδί, λοιπόν «ασφαλές σύστημα». Πώς η Γερμανία εγγυάται και υλοποιεί στην πράξη αυτήν την ασφάλεια;

«Η Γερμανία έχει περάσει από όλες τις ηλικίες συστημάτων ασφαλείας μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Καταρχήν, από το λεγόμενο σημειακό σύστημα ασφάλειας του 1950, που αντιλαμβάνεται την κίνηση διερχόμενου τραίνου σε διάφορα σημεία της διαδρομής, όχι συνεχόμενα αλλά πριν από κάθε φανάρι, με αποτέλεσμα να ειδοποιείται ο μηχανοδηγός που τρέχει πολύ να κατεβάσει ταχύτητα, αν το φανάρι που ακολουθεί είναι κόκκινο, κι αν δεν υπακούσει, σταματά αυτόματα το τρένο. Αυτό είναι κάτι που υπάρχει παντού στο γερμανικό σιδηροδρομικό δίκτυο. Ένα πιο εξελιγμένο είναι το γραμμικό σύστημα.

Αντί να έχουμε μαγνήτες πριν από κάθε φανάρι, υπάρχει ένας αγωγός ανάμεσα στις ράγες που παρακολουθεί την κίνηση του τραίνου σε όλο το μήκος της διαδρομής και δίνει τη θέση του, την ταχύτητά του και την κατεύθυνσή του σε πραγματικό χρόνο. Πρόκειται για σύστημα ασφαλείας γύρω στο 1980. Το πιο σύγχρονο είναι το γνωστό European Train Control System (ETCS) που ακούγεται πολύ αυτές τις ημέρες στην Ελλάδα. Πρόκειται για ένα ηλεκτρονικό αυτοματοποιημένο σύστημα με αισθητήρες στις ράγες, τοποθετημένες ανά συγκεκριμένες αποστάσεις. Οι αισθητήρες λειτουργούν ως ταυτότητες. Δίνουν σε πραγματικό χρόνο την ταχύτητα, την κατεύθυνση του τρένου, όχι μόνο στο κέντρο ελέγχου, αλλά ταυτόχρονα μεταφράζουν τα φωτεινά σήματα, που αντιλαμβάνεται οπτικά ο άνθρωπος, σε 0 και 1,  έτσι ώστε να τα αντιλαμβάνεται και ο υπολογιστής του τρένου. Το τρένο δεν αφήνει τον μηχανοδηγό να αναπτύξει ταχύτητα, τον προειδοποιεί. Κι αν παραβιάσει ο οδηγός την ταχύτητα, τον σταματά πριν περάσει το φανάρι. Γενικώς το ETCS καλύπτει δέκα σενάρια για κάθε κίνηση του τραίνου, αργά, γρήγορα, μπρος, παρκάρισμα κλπ».

«Υπευθυνότητα, εκπαίδευση, τεχνολογία»

Το σήμα πηγαίνει και στον σταθμάρχη. Ο σταθμάρχης ξέρει ακριβώς πού είναι τα τρένα του, προς τα πού κατευθύνονται και το βασικότερο, μέσω ποιας ακριβώς διαδρομής, την οποία και προαποφασίζει και δημιουργεί. Δηλαδή το τρένο παρακολουθούν δύο άνθρωποι;

«Τουλάχιστον δύο, μπορεί να είναι και περισσότεροι», λέει ο Έλληνας ειδικός. «Ο συρμός συνεργάζεται με τα συστήματα ασφαλείας στην υποδομή της σήμανσης. Οτιδήποτε και να συμβεί στον συρμό γίνεται άμεσα αντιληπτό, είτε με ραδιοκύματα, είτε με απευθείας επικοινωνία. Δεν  υπάρχει δηλαδή περίπτωση να περάσει απαρατήρητο από το κεντρικό τμήμα ελέγχου. Άλλωστε και οι σταθμάρχες με τους μηχανοδηγούς είναι, και πρέπει να είναι, σε συνεχή επικοινωνία».

Η τεχνολογία είναι για να προλάβει το ανθρώπινο λάθος

Αυτό δεν σημαίνει ότι η αυτοματοποίηση ασφαλείας κάνει την ανθρώπινη παρουσία παρείσακτη. «Θεωρώ ότι χωρίς τον ανθρώπινο παράγοντα να συμμετέχει κάπου μέσα στο σύστημα δεν μπορούμε να είμαστε εντελώς αυτοματοποιημένοι. Η τεχνολογία είναι εκεί για να προλάβει το ανθρώπινο λάθος και να σταματήσει τις συνέπειες του αναπόφευκτου ανθρώπινου λάθους. Πρέπει να υπάρχει κι ένας άνθρωπος που να ελέγχει ακόμη μια φορά την τεχνολογία. Ο καθένας από τη θέση του. Σταθμάρχης, μηχανοδηγός, κέντρο ελέγχου, τεχνολογία, όλα σε μια αγαστή συνεργασία. Και ο σταθμάρχης όπως ένας διευθυντής ορχήστρας».

Το τρίπτυχο της ασφαλούς μετακίνησης με το τρένο στη Γερμανία; «Υπευθυνότητα, εκπαίδευση, τεχνολογία». Η σειρά δεν παίζει ρόλο, γιατί πάει όλο μαζί. Η Γερμανία εκπαιδεύει σοβαρά το προσωπικό των εργαζόμενων στα τραίνα. Για τους σταθμάρχες είναι τρία χρόνια, δεν είναι μικρό διάστημα. Η Γερμανία επενδύει σε τεχνολογία. Για το διάστημα από το 2020 μέχρι το 2040 πρέπει να δώσει κάθε χρόνο 1,5 δις. Είναι ακριβή υπόθεση το τραίνο. Αλλά πάνω από όλα χρειάζεται υπευθυνότητα.

Υπευθυνότητα σημαίνει να είσαι αφοσιωμένος. Να παρακολουθείς τον υπολογιστή σου, να δίνεις εντολές, να παρεμβαίνεις ακόμη και στο σύστημα ασφαλείας όταν χρειάζεται, να εφαρμόζεις πρωτόκολλα και κανονισμούς. Οι συνομιλίες των υπεύθυνων που βγήκαν στη δημοσιότητα μετά την τραγωδία των Τεμπών, ανήκουν στη δικογραφία. Πώς βγήκαν; Ποια σκοπιμότητα εξυπηρετεί η δημοσιοποίησή τους; Κι αυτή η πτυχή εντάσσεται στα όρια της υπεύθυνης διαχείρισης μιας σιδηροδρομικής τραγωδίας. Που στη Γερμανία προκάλεσε τεράστια κατάπληξη, όπως φαίνεται και από τα σχόλια του γερμανικού τύπου.

Αλλά στόχος του άρθρου δεν είναι η εξιδανίκευση της κατάστασης στη Γερμανία. Υπάρχουν ακόμη κι εκεί ελλείψεις. Υπάρχουν ακόμη μονές ράγες που εξυπηρετούν τραίνα διπλής κατεύθυνσης. Το σύστημα τεχνικής ασφάλειας χρειάζεται αναβάθμιση. Διαρκώς. Ένας συνεχής αγώνας δρόμου για την ασφάλεια των επιβατών. Εκείνων που γκρινιάζουν και αγανακτούν περιμένοντας στην αποβάθρα της στάσης Köln-Süd το καθυστερημένο τραίνο για να πάνε στη δουλειά τους. Ή που αναγκάζονται να ακυρώσουν την εκδρομούλα τους στο Γκάρμις Πάρτενκίρχεν για σκι και μια ξανθή μπύρα Bavaria…