Αλεξάντερ Φλέμινγκ – «Η φύση δημιούργησε την πενικιλίνη. Εγώ, απλώς, τη βρήκα»

Ο Αλεξάντερ Φλέμινγκ κρατούσε καθημερινό ημερολόγιο.

«Είναι ο μοναχικός εργαζόμενος που φέρνει την πρόοδο σε ένα θέμα- οι λεπτομέρειες μπορεί να εκπονηθούν από μια ομάδα, αλλά η πρωταρχική ιδέα οφείλεται στο εγχείρημα, τη σκέψη και την αντίληψη ενός ατόμου» έγραφε μεταξύ άλλων σκέψεων. Ή «προσπάθησα να επισημάνω ότι στη ζωή μας η τύχη μπορεί να έχει μια εκπληκτική επιρροή και, αν μπορώ να δώσω μια συμβουλή στον νεαρό ερευνητή, αυτή θα ήταν η εξής: να μην αμελεί ποτέ ένα εξαιρετικό συμβάν».

Ο Σερ Αλεξάντερ Φλέμινγκ γεννήθηκε στο Lochfield κοντά στο Darvel του Ayrshire της Σκωτίας στις 6 Αυγούστου 1881. Φοίτησε στο Louden Moor School, στο Darvel School και στην Kilmarnock Academy πριν μετακομίσει στο Λονδίνο, όπου φοίτησε στο Polytechnic.

Πέρασε τέσσερα χρόνια σε ναυτιλιακό γραφείο προτού εισαχθεί στην Ιατρική Σχολή του St Mary’s του Πανεπιστημίου του Λονδίνου. Αποφοίτησε με διάκριση το 1906 και ξεκίνησε έρευνα στο St. Mary’s υπό τον Sir Almroth Wright, πρωτοπόρο στη θεραπεία με εμβόλια.

Απέκτησε M.B., B.S., (Λονδίνο), με χρυσό μετάλλιο το 1908, και έγινε λέκτορας στο St. Mary’s μέχρι το 1914. Υπηρέτησε καθ’ όλη τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου ως λοχαγός στο Ιατρικό Σώμα του Στρατού, συμμετείχε σε αποστολές, και το 1918 επέστρεψε στο St.Mary’s.

Εξελέγη καθηγητής της Σχολής το 1928 και ομότιμος καθηγητής Βακτηριολογίας στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου το 1948. Εξελέγη μέλος της Βασιλικής Εταιρείας το 1943 και χρίστηκε ιππότης το 1944.

Photo: Wikimedia Common

Η παρεξηγημένη μούχλα

Στην αρχή της ιατρικής του ζωής, ο Φλέμινγκ άρχισε να ενδιαφέρεται για τη φυσική βακτηριακή δράση του αίματος και για τα αντισηπτικά. Κατάφερε να συνεχίσει τις σπουδές του καθ’ όλη τη διάρκεια της στρατιωτικής του καριέρας και κατά την αποστράτευσή του εστίασε στην εργασία πάνω σε αντιβακτηριακές ουσίες που δεν θα ήταν τοξικές για τους ζωικούς ιστούς.

Το 1921 ανακάλυψε σε «ιστούς και εκκρίσεις» μια σημαντική βακτηριολυτική ουσία την οποία ονόμασε λυσοζύμη. Περίπου την ίδια εποχή επινόησε μεθόδους ευαισθησίας με δοκιμασίες στο ανθρώπινο αίμα και σε άλλα σωματικά υγρά, τις οποίες στη συνέχεια χρησιμοποίησε για την ανακάλυψη της πενικιλίνης.

Το 1928, ενώ εργαζόταν πάνω στον ιό της γρίπης, παρατήρησε ότι η μούχλα είχε αναπτυχθεί τυχαία σε μια πλάκα καλλιέργειας σταφυλόκοκκου και ότι η μούχλα είχε δημιουργήσει έναν κύκλο χωρίς βακτήρια γύρω από τον εαυτό της. Εμπνεύστηκε να πειραματιστεί περαιτέρω και διαπίστωσε ότι μια καλλιέργεια μούχλας εμπόδιζε την ανάπτυξη των σταφυλόκοκκων, ακόμη και όταν αραιωνόταν 800 φορές. Ονόμασε τη δραστική ουσία πενικιλίνη.

Δυστυχώς, η έρευνά του έπρεπε να σταματήσει, καθώς δεν κατόρθωσε να προσελκύσει το ενδιαφέρον της ιατρικής κοινότητας. Το έργο του ολοκλήρωσαν άλλοι επιστήμονες στα τέλη της δεκαετίας του ’30, οπότε αμερικανικές και βρετανικές φαρμακοβιομηχανίες άρχισαν τη μαζική παραγωγή πενικιλίνης. Το νέο φάρμακο χρησιμοποιήθηκε ευρέως στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, για την αντιμετώπιση πολλών μολύνσεων.

Photo: Wikimedia Commons

Ο επιστήμονας που άλλαξε τον κόσμο

Ο Σερ Αλεξάντερ έγραψε πολυάριθμες εργασίες για τη βακτηριολογία, την ανοσολογία και τη χημειοθεραπεία, συμπεριλαμβανομένων των πρωτότυπων περιγραφών της λυσοζύμης και της πενικιλίνης. Έχουν δημοσιευθεί σε ιατρικά και επιστημονικά περιοδικά.

Ο Φλέμινγκ, μέλος του Βασιλικού Κολλεγίου Χειρουργών (Αγγλία), 1909, και μέλος του Βασιλικού Κολλεγίου Ιατρών (Λονδίνο), 1944, έχει κερδίσει πολλά βραβεία.

Διετέλεσε πρόεδρος της Εταιρείας Γενικής Μικροβιολογίας, ήταν μέλος της Ποντιφικής Ακαδημίας Επιστημών και επίτιμο μέλος όλων σχεδόν των ιατρικών και επιστημονικών εταιρειών του κόσμου. Του απονεμήθηκαν επίσης διδακτορικοί τίτλοι, τιμής ένεκεν, σχεδόν τριάντα ευρωπαϊκών και αμερικανικών πανεπιστημίων.

Photo: Wikimedia Commons

Η σχέση του με την Ελλάδα

Το 1945, ο Αλεξάντερ Φλέμινγκ τιμήθηκε με το Νόμπελ Φυσιολογίας – Ιατρικής για την ανακάλυψη της πενικιλίνης.

Σε μια από τις δηλώσεις του είπε σεμνά και ταπεινά: «Η φύση δημιούργησε την πενικιλίνη. Εγώ απλώς τη βρήκα». Στην πραγματικότητα, η ανακάλυψή του έφερε τα πάνω – κάτω στη σύγχρονη ιατρική, αφού άνοιξε το δρόμο για τη δημιουργία πολλών αντιβιοτικών και την αντιμετώπιση δεκάδων ασθενειών.

Ένα χρόνο πριν από την βράβευσή του είχε αναγορευτεί σε «ιππότη» από τον βασιλιά της Μεγάλης Βρετανίας και έφερε έκτοτε τον τίτλο του «σερ». Το 1946 αναγορεύτηκε επίτιμος διδάκτορας του Πανεπιστημίου Αθηνών και το 1951 επίτιμο μέλος της Ακαδημίας Αθηνών.

Το 1953 η σχέση του με την Ελλάδα έγινε στενότερη, καθώς νυμφεύτηκε σε δεύτερο γάμο την Ελληνίδα γιατρό Αμαλία Κουτσούρη, στενή συνεργάτιδά στο νοσοκομείο «Σεντ Μέρι» του Λονδίνου. Ήταν ο δεύτερος γάμος και για την λαίδη Αμαλία, η οποία έγινε ευρύτερη γνωστή ως Αμαλία Φλέμινγκ για την πολιτική δράση τα χρόνια της χούντας και τα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης ως μέλος του ΠΑΣΟΚ.

Από τον πρώτο του γάμο με την νοσηλεύτρια Σάρα ΜακΕλρόι (1881-1949), ο Φλέμινγκ είχε αποκτήσει ένα γιο, τον Ρόμπερτ Φλέμινγκ (1924-2015), ο οποίος ακολούθησε καριέρα γενικού ιατρού.

Ο Αλεξάντερ Φλέμινγκ στα νεανικά του χρόνια ήταν ένθερμο μέλος του εδαφικού στρατού και υπηρέτησε από το 1900 έως το 1914 ως οπλίτης στο Σύνταγμα Σκωτίας του Λονδίνου.

Ο Δρ. Φλέμινγκ πέθανε στις 11 Μαρτίου 1955 σε ηλικία 73 ετών και είναι θαμμένος στον Καθεδρικό Ναό του Αγίου Παύλου.

Δείτε το βίντεο