Φαίνεται αρκετά παράδοξο να συζητεί κάποιος για «προβλήματα δημοκρατίας» σε μια από τις πιο δημοκρατικές χώρες του κόσμου. Κι όμως, τα τελευταία 20 κυρίως χρόνια έχουν αλλάξει πολλά δεδομένα στις ΗΠΑ που έχουν επιδράσει αποφασιστικά στο πολιτικό σκηνικό της χώρας. Το κυριότερο χαρακτηριστικό είναι τα άλματα που έχει επιτύχει η συντηρητική ιδεολογία κατακτώντας διάφορα, για δεκαετίες απόρθητα, πολιτικά κάστρα σε Ανατολή και Δύση της χώρας. Είναι χαρακτηριστικό πως από το 2005 ο γνωστός συγγραφέας Τόμας Φρανκ με το μπεστ σέλερ τότε βιβλίο του «What’s the Matter with Kansas? How Conservatives Captured the Heart of America» («Τι συμβαίνει με το Κάνσας; Πώς οι συντηρητικοί κυρίευσαν την καρδιά της Αμερικής», Picador, 2005) με αγωνία και χιούμορ είχε αναρωτηθεί πώς οι συντηρητικοί και η ιδεολογία τους είχαν καταφέρει να εδραιωθούν σε ένα παραδοσιακό προπύργιο του αμερικανικού Δημοκρατικού Κόμματος στις μεσοδυτικές Πολιτείες – δηλαδή στο Κάνσας.

Αγροτική κατά βάση περιοχή, το Κάνσας υπήρξε πάντα ισχυρό οχυρό των Δημοκρατικών λόγω αντίδρασης προς τις τράπεζες και τα σκληρά αγροτικά χρέη. Από την εποχή όμως του Ρίγκαν κι έπειτα το Κάνσας άρχισε να στρέφεται δεξιότερα, μέχρι που παγιώθηκε ως σταθερή ρεπουμπλικανική Πολιτεία. Μέσω μιας στροφής προς την αμερικανική πατροπαράδοτη κουλτούρα και έμφαση σε μια θρησκοδεξιά ηθικολογία (αμβλώσεις, «ανήθικη» TV, πολιτική ορθότητα), τα καθαρά οικονομικά ζητήματα άρχισαν να περιθωριοποιούνται μέχρι που έχασαν την όποια κεντρική τους σπουδαιότητα.

Με παρόμοια λογική η συντηρητική λογική πλημμύρισε σταδιακά ολόκληρη την Αμερική. Οπως αναλύει η Ντίνα Μίλμπανκ («The Destructionists: The Twenty-five Year Crack-Up of the Republican Party» («Οι καταστροφείς: Τα είκοσι πέντε χρόνια αποσύνθεσης του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος», Doubleday, 2022), αυτό συνέβαλε σε ένα είδος εφεύρεσης νέων πολιτικών εννοιών, αρχών και γλώσσας, που σταδιακά άρχισε να αλλάζει ολόκληρη τη δομή της αμερικανικής δημόσιας ζωής. Κομβικό σημείο των εξελίξεων υπήρξε το 1994, όταν, κάτω από τις οδηγίες τότε του λαοπλάνου βουλευτή Νιουτ Γκίνγκριτς, περίπου 300 Ρεπουμπλικανοί πολιτικοί υπέγραψαν έξω από το Κογκρέσο το περίφημο «Συμβόλαιο» με την Αμερική που κλόνισε συθέμελα την παραδοσιακή αμερικανική λογική της διακομματικής συνεννόησης.

Μετά τον Ρίγκαν και τον ρόλο του Γκίνγκριτς το συντηρητικό ρεύμα άρχισε να απογειώνεται. Οπως περιγράφει και η Νικόλ Χέμερ («Partisans: The Conservative Revolutionaries Who Remade American Politics in the 1990s» («Παρτιζάνοι: Οι συντηρητικοί επαναστάτες που ξανάφτιαξαν την αμερικανική πολιτική τη δεκαετία του 1990», Basic Books, 2022), με τις διάφορες δημογραφικές αλλαγές στη χώρα (μειώσεις ποσοστών λευκών, άνοδος ισπανόφωνων κ.ά.) και την εμφάνιση των μίντια που συνέδεσαν την πολιτική με τη διασκέδαση (political talk shows) ήρθαν στην επιφάνεια σκληροί δεξιοί πολιτικοί και δημόσιες προσωπικότητες. Οι Πατ Μπιουκάναν, Ρας Λίμπο, Λόρα Ινγκραμ, Λιζ Σλότερ και η ΤV Fox News, μεταξύ άλλων, συνέθεσαν μια Δεξιά που συνέδεσε την αντίθεση στην παγκοσμιότητα, την προβολή της λευκής ανωτερότητας και του σχετικού μίσους, ακόμα και του σκεπτικισμού, απέναντι στη δημοκρατία σε ένα ενιαίο ιδεολογικό σύνολο.

Ολο αυτό όμως αρχίζει να παίρνει επικίνδυνες διαστάσεις. Κυρίως διότι η έλλειψη συνεργασίας ανάμεσα στα δυο κόμματα δημιουργεί δυσλειτουργίες σε ομοσπονδιακό επίπεδο. Ο Τζέικομπ Κράμπαχ στο «Laboratories Against Democracy: How National Parties Trabsformed State Politics» («Εργαστήρια εναντίον της δημοκρατίας: Πώς τα εθνικά κόμματα μεταμόρφωσαν τις πολιτειακές πολιτικές», Princeton, 2022), επισημαίνει κάποιες επικίνδυνες καταστάσεις. Σε πολιτειακό επίπεδο η ιδεολογική πόλωση δημιουργεί προβλήματα στη λειτουργία των θεσμών. Η δημιουργία σε εθνικό πλέον επίπεδο εθνικών συνασπισμών των δύο κομμάτων δημιουργεί ξεχωριστές κομματικές πολιτικές (στην υγεία, στο κλίμα, στις αμβλώσεις κ.α.) σε διαπολιτειακό επίπεδο τινάζοντας στον αέρα κάθε συνεννόηση. Και καθώς οι Πολιτείες καθορίζουν τους εκλογικούς κανόνες κι ελέγχουν την εφαρμογή τους, η πολιτική τοξικότητα διαχέεται σε εθνικό επίπεδο διακινδυνεύοντας τη δημοκρατία…

Headlines