Βήματα μπροστά στην ογκολογία με συμβολή της ΕΟΠΕ

Κενά στην εκπαίδευση των γιατρών στην ογκολογία παρατηρεί και η Εταιρεία Ογκολόγων – Παθολόγων Ελλάδος (ΕΟΠΕ) μετά και τη σχετική έκθεση του Παρατηρητηρίου της Ε.Ε., τονίζοντας την ανάγκη να διορθωθούν.

Καθώς ως το 2030 ο καρκίνος αναμένεται ότι θα πλήττει 75 εκατ. ανθρώπους θεωρείται απαραίτητη η εξοικείωση των μελλοντικών γιατρών με τη νόσο – ανεξαρτήτως ειδικότητας. Για να υπάρξει όμως η κατάλληλη εκπαίδευση, είναι ανάγκη να ενισχυθούν οι ιατρικές σχολές με εκπαιδευτικό προσωπικό.

Στο μεταξύ η ΕΟΠΕ εφαρμόζει μετεκπαιδευτικό πρόγραμμα μέσω του Ανοικτού Πανεπιστημίου, υλοποιεί εκπαιδευτικά προγράμματα για ογκολόγους, προωθεί την διενέργεια κλινικών μελετών, την εισαγωγή βιοδεικτών για την εφαρμογή ιατρικής ακριβείας, ενώ έχει ήδη δημιουργήσει ογκολογικό φάκελο ασθενούς.

Παρά τις προσπάθειες για συνεχιζόμενη εκπαίδευση και εισαγωγή των καινοτόμων θεραπειών της ογκολογίας στη χώρα μας, η ΕΟΠΕ επισημαίνει τον πολυπαραγοντικό χαρακτήρα της νόσου, που καθιστά απαραίτητη τη συνεργασία όλων των φορέων οι οποίοι εμπλέκονται με τη σωστή περίθαλψη των ασθενών, από τη διάγνωση μέχρι τη θεραπεία. Πρόκειται για τους κρίκους της ίδιας αλυσίδας που στοχεύει στην βέλτιστη περίθαλψη του ασθενή με καρκίνο: από το υπουργείο Υγείας και τον ΕΟΠΥΥ, τις δομές περίθαλψης, τη διεπιστημονική ιατρική προσέγγιση, την φαρμακοβιομηχανία και τους φορείς των ασθενών.

Για όλα τα παραπάνω μιλάει στο in.gr η Πρόεδρος της Εταιρείας Ογκολόγων Παθολόγων Ελλάδας (ΕΟΠΕ)κα. Ζένια Σαριδάκη, επισημαίνοντας πως «η ΕΟΠΕ είναι δίπλα στον ογκολογικό ασθενή, αφουγκραζόμενη τις εξελίξεις και τις σύγχρονες ανάγκες του, οι οποίες οδηγούν στην αναγκαιότητα της συνεργασίας όλων των φορέων, ώστε να αντιμετωπίζεται ολιστικά ο χρήστης υπηρεσιών υγείας».

1. Πρόσφατη έκθεση της Ε.Ε. αναφέρει για τη χώρα μας ότι μόλις το 28% των ιατρικών σχολών διδάσκει ογκολογία στους φοιτητές ιατρικής. Τι επίπτωση μπορεί να έχει το εύρημα αυτό στην εκπαίδευση των Ελλήνων γιατρών στην ογκολογία;

Αν και δεν είμαι αρμόδια να γνωρίζω την συγκεκριμένη έρευνα και το νούμερο στο οποίο αναφέρεστε, εντούτοις, είναι γεγονός, ότι η επικαιροποίηση και ο εκμοντερνισμός του Προγράμματος Σπουδών στις Ιατρικές Σχολές της χώρας είναι μια αναγκαιότητα. Τόσο οι φοιτητές ιατρικής, όσο και οι ειδικευόμενοι γιατροί, θα πρέπει να έχουν μια τριβή με την ογκολογία, από την πρόληψη και διάγνωση, μέχρι και την θεραπεία και τις ανεπιθύμητες ενέργειες αυτής, οι τελευταίοι δε ανεξάρτητα με το ποια ειδικότητα ακολουθούν. Ο καρκίνος είναι μια πανδημία. Το 2030 προβλέπεται ότι θα ζουν πάνω από 75 εκ. άνθρωποι με καρκίνο. Γίνεται λοιπόν εύκολα αντιληπτό, ότι γιατροί όλων των ειδικοτήτων, όχι μόνο εμείς, οι πλέον αρμόδιοι Παθολόγοι Ογκολόγοι θα συνεχίσουν να έρχονται στην καθημερινότητά τους σε επαφή με ογκολογικούς ασθενείς, και θα πρέπει να έχουν λάβει την απαραίτητη εκπαίδευση για να το κάνουν αυτό.

Ένα άλλο σημαντικό ζήτημα είναι οι θέσεις μελών ΔΕΠ Ογκολογίας στις Ιατρικές Σχολές. Αξίζει να σημειωθεί, ότι ενώ στην Αθήνα και στην Νότια Ελλάδα – από την Λάρισα και κάτω – υπάρχει θα μπορούσε να πει κανείς μια σχετική επάρκεια, από την Λάρισα και πάνω, στις Ιατρικές Σχολές της χώρας υπάρχουν μόνο 2 μέλη ΔΕΠ, 1 στα Ιωάννινα και 1 στην Θεσσαλονίκη. Είναι λοιπόν, επιτακτική η ανάγκη, να διορθωθούν τα κενά αυτά στην εκπαίδευση. Δεν είναι μόνο ένα θέμα βέλτιστης ογκολογικής προσέγγισης, αλλά και ένα θέμα Δημόσιας Υγείας.

2. Η ΕΟΠΕ έχει επιδείξει ένα πολύ έντονο εκπαιδευτικό έργο. Τι είναι αυτό που καθορίζει κάθε φορά το πεδίο της εκπαίδευσης; Πόσο ανταποκρίνονται στα προγράμματα αυτά οι ογκολόγοι;

Η ΕΟΠΕ, της οποίας έχω την τιμή να είμαι Πρόεδρος ΔΣ, ασχολείται ενεργά με την εκπαίδευση με συγκεκριμένες δράσεις από 15ετίας, με προγράμματα πανελλήνιας εμβέλειας, στα οποία συμμετέχουν αν όχι όλοι, η τεράστια πλειοψηφία των νέων Ογκολόγων. Η Εταιρεία μας, έχοντας ως σκοπό την προώθηση του γνωστικού αντικειμένου της Κλινικής Ογκολογίας στην Ελλάδα έχει καθιερώσει το θεσμό της «Ελληνικής Ακαδημίας Ογκολογίας» (ΕΑΚΟ/ΕΟΠΕ) από το 2007. Η ΕΑΚΟ που ιδρύθηκε από τον εμπνευστή της και τότε Πρόεδρο της ΕΟΠΕ κ. Δ. Μπαφαλούκο μετράει 14 χρόνια και 7 ολοκληρωμένους κύκλους σπουδών. Σκοπός της ΕΑΚΟ ήταν και παραμένει να εκπαιδεύσει, να καταρτίσει, να διδάξει και να παρέχει γνώση και τροφή για σκέψη στους νέους συναδέλφους, με στόχο τη δημιουργία νέων Επιστημόνων με ολοκληρωμένη, σφαιρική και κριτική σκέψη, που θα μιλούν και θα σκέφτονται με την ίδια γλώσσα.

Η ΕΑΚΟ συνιστά θεμελιώδη και ουσιαστικό αρωγό της εκπαίδευσης των ειδικευόμενων και των νέων ειδικευμένων ιατρών στην Παθολογική Ογκολογία. Το εκπαιδευτικό πρόγραμμά της πραγματοποιείται σε κύκλους σπουδών, υπό την ευθύνη διευθυντών σπουδών, έγκριτων Παθολόγων Ογκολόγων και κατανέμεται σε σεμινάρια διάρκειας τριών ημερών.  Διακεκριμένοι επιστήμονες και επαγγελματίες υγείας από όλο το φάσμα της ογκολογίας προσφέρουν τη γνώση και εμπειρία τους και κάθε σεμινάριο καλύπτει τη διάγνωση, θεραπεία και παρακολούθηση διαφορετικών τύπων καρκίνου. Κατά τη διάρκεια κάθε σεμιναρίου οι σπουδαστές εκτός από τη θεωρητική διδασκαλία εκπαιδεύονται και με τη χρήση εργαστηρίων και μελετών περίπτωσης και εξετάζονται σε ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής.

.

.

Ογκολογία στο Ανοικτό Πανεπιστήμιο

Για πρώτη φορά από το 2007, στην θητεία του παρόντος ΔΣ, ο κορυφαίος εκπαιδευτικός αυτός θεσμός της ΕΟΠΕ αναβαθμίζεται με τη συνεργασία με το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο (ΕΑΠ). Ο τρέχων Κύκλος Σπουδών εντάσσεται σε Πρόγραμμα Βραχείας Μετεκπαίδευσης του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου, το οποίο ονομάζεται «Εκπαίδευση στην Ογκολογία- Ελληνική Ακαδημία Ογκολογίας (ΕΑΚΟ)» και οδηγεί σε Πιστοποιητικό Εξειδικευμένης Επιμόρφωσης του Κέντρου Επιμόρφωσης και Δια Βίου Μάθησης του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου. Παράλληλα, η ΕΟΠΕ προσφέρει σε όλους τους σπουδαστές του κύκλου 12μηνη συνδρομή για το Education Essentials for Oncology Fellows-EEOF του ASCO, το εξαιρετικό αυτό εκπαιδευτικό εγχειρίδιο της Αμερικάνικης Εταιρείας Κλινικής Ογκολογίας.

Μια άλλη εκπαιδευτική δραστηριότητα της ΕΟΠΕ είναι το ΕΟΠΕ WebAcademy. Το ΔΣ αποφάσισε το 2018 τον σχεδιασμό και την οργάνωση του νέου καινοτόμου εκπαιδευτικού προγράμματος με τίτλο: ΕΟΠΕ Web Academy. Η θεματολογία είναι εντελώς πρωτοποριακή, μια και δεν διδάσκεται κατά την απόκτηση του τίτλου ειδικότητας, εντούτοις όμως χρειάζεται να προσεγγιστεί γιατί αποτελεί απαραίτητο στοιχείο της σύγχρονης Ογκολογίας. Το εντατικό πρόγραμμα του ΕΟΠΕ Web Academy δομείται σε θεματικές ενότητες και έχει σχεδιασθεί για όλα τα μέλη μας, ενώ αφορά και σε ειδικούς συναφών ειδικοτήτων με προϋπηρεσία στο χώρο. Κάθε θεματική ενότητα περιλαμβάνει 1 ημερίδα και πλαισιώνεται από 2 συμπληρωματικά webinars, τα οποία μεταδίδονται μέσω της προστατευμένης περιοχής του website της Εταιρείας. Τα θέματα καλύπτουν: Ανάπτυξη Ηγετικών Δεξιοτήτων, Ψηφιακή Ογκολογία, ΜΜΕ και ΜΚΔ και Ογκολογία, Βιοηθική και Ογκολογία, Πολιτική και Οικονομία, Οργάνωση Ιατρείου και Κλινικής, Η κλασική παιδεία στην Ογκολογία.

Παράλληλα, η Εταιρεία μας συνεργάζεται στενά με την αντίστοιχη Ευρωπαϊκή, την ESMO. Στηρίζουμε τις Ευρωπαϊκές εξετάσεις «ESMO examinations». Στο πλαίσιο αποκέντρωσης κατά την περίοδο της πανδημίας Covid19 δόθηκε η δυνατότητα σε κάποιες Εθνικές Εταιρείες να τις διεξάγουν στις πόλεις τους, εκ μέρους της ESMO. Εμείς από την πρώτη στιγμή είμασταν στις εθνικές εταιρείες που στήριξαν αυτή την δράση εδώ στην Αθήνα. Φέτος, θα είναι η 3η χρόνια που οι εξετάσεις αυτές θα γίνουν στην Αθήνα, στις οποίες δεν συμμετέχουν μόνο Έλληνες Ογκολόγοι, αλλά και Ογκολόγοι άλλων εθνικοτήτων.

Πέραν των παραπάνω, η ΕΟΠΕ πραγματοποιεί ένα μεγάλο εθνικό συνέδριο Ογκολογίας τον χρόνο, και έχει πλείστα συνέδρια υπό την αιγίδα της, κανάλι ενημέρωσης στο youtube και 2 περιοδικά στην ελληνική γλώσσα είναι επιπρόσθετες σημαντικές δράσεις. Τέλος, μια άλλη εξαιρετικά σημαντική δράση της, είναι η οικονομική υποστήριξη μετεκπαιδεύσεων, διδακτορικών διατριβών και της δια βίου μάθησης των μελών της. Η ΕΟΠΕ τα τελευταία 10 χρόνια έχει επιχορηγήσει Υποτροφίες Εξωτερικού αλλά και Εθνικά Ερευνητικά Προγράμματα αξίας πάνω από 3 εκατ. ευρώ.

3. Παράλληλα, η ΕΟΠΕ πραγματοποιεί σειρά ερευνητικών προγραμμάτων και κλινικών μελετών συμβάλλοντας και μέσω αυτών στην καλύτερη περίθαλψη ογκολογικών ασθενών με βάση τα νεότερα δεδομένα της επιστήμης. Ποιες μορφές καρκίνου αφορούν τα προγράμματα αυτά και πόσοι ασθενείς έχουν ωφεληθεί;

Τα τελευταία χρόνια είναι αλματώδεις οι εξελίξεις στη δημιουργία και χρήση νέων στοχευμένων εξατομικευμένων καινοτόμων θεραπειών για σχεδόν όλους τους τύπους καρκίνου. Και μπορώ να πω, ότι όλα σχεδόν, χωρίς ιδιαίτερες καθυστερήσεις, με την έγκρισή τους από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων (ΕΜΑ), έρχονται και στην Ελλάδα και μπαίνουν στους θεραπευτικούς αλγορίθμους των ογκολογικών ασθενών. Κλειδί για την ανεύρεση και την επιλογή των ασθενών εκείνων που πρέπει να λάβουν αυτές τις στοχευμένες θεραπείες είναι οι βιοδείκτες, οι οποίοι ανιχνεύονται με ειδικές μοριακές εξετάσεις και αναδεικνύουν τον στόχο των θεραπειών αυτών.

Βιοδείκτες

Στην Ελλάδα, στο δημόσιο σύστημα ηλεκτρονικής συνταγογράφησης, μια ομάδα βιοδεικτών, εντάχθηκε προ 10ετίας περίπου. Έκτοτε έχουν προστεθεί μόνο οι μοριακές υπογραφές για την διενέργεια ή όχι χημειοθεραπείας στον πρώιμο καρκίνο μαστού το 2018, και ο έλεγχος κληρονομικότητας για καρκίνο μαστού και ωοθηκών μέσω του ελέγχου για την ύπαρξη μεταλλάξεων στα γονίδια BRCA1/2, προ 6μήνου περίπου. Η ογκολογία και η φαρμακευτική καινοτομία, όμως, τρέχουν με ταχύτητα φωτός. Οι εξελίξεις τα 10 αυτά χρόνια είναι αλματώδεις, και μια σειρά νέων βιοδεικτών (πλέον των 2 κατηγοριών που έχουν εγκριθεί μετά το 2014) υπάρχει, που εμείς οι ογκολόγοι χρειαζόμαστε καθημερινά προκειμένου να σχεδιάσουμε την καλύτερη θεραπευτική προσέγγιση για τους ασθενείς μας.

Οι βιοδείκτες είναι άρρηκτα συνδεδεμένοι με την ορθότερη εξατομικευμένη ογκολογική θεραπεία, και στο πλαίσιο της ίσης και ισότιμης πρόσβασης όλων σε όλα, δεν μπορεί να μην είναι ενταγμένοι στο σύστημα ηλεκτρονικής συνταγογράφησης. Χρειάζεται λοιπόν άμεσα επικαιροποίηση της λίστας των βιοδεικτών που θα αποζημιώνεται από το κράτος. Αυτό ήταν και είναι ένα πάγιο αίτημα της Εταιρείας μας, για το οποίο βρισκόμαστε σε συνεχή επικοινωνία με την πολιτεία και τις αρχές. Δεν μένουμε όμως μόνο σε αυτό.

Στην ΕΟΠΕ, από το 2011 υλοποιούμε μια σειρά από Προγράμματα Ανίχνευσης Βιοδεικτών (δηλαδή Μεταλλάξεων και άλλων Μοριακών Χαρακτηριστικών), σε διάφορους τύπους καρκίνου (ενδεικτικά σε καρκίνο μαστού, ωοθηκών, πνεύμονα, παχέος εντέρου, ουροποιητικού, στομάχου). Οι ασθενείς μας λοιπόν, εντασσόμενοι σε κάποιο από αυτά τα προγράμματα, μέσω αιτήσεων από τους Ογκολόγους που τους παρακολουθούν, επωφελούνταν από τις πολύτιμες αυτές εξετάσεις, χωρίς να χρειαστεί να πληρώσουν για την διενέργεια τους. Συνολικά, η ΕΟΠΕ έχει υλοποιήσει 21 τέτοια προγράμματα, τα οποία απολαμβάνουν ιδιαίτερης αναγνώρισης από ολόκληρη την Ογκολογική κοινότητα. Μέσα από αυτά, έχουν ελεγχθεί δωρεάν, χωρίς δική τους επιβάρυνση, περισσότεροι από 4.500 ογκολογικοί ασθενείς, μια και η ΕΟΠΕ έχει καλύψει από ίδιους πόρους, αλλά και από σημαντικές χορηγίες από την φαρμακοβιομηχανία, το κόστος των αναλύσεων αυτών, το οποίο ξεπερνά τα 5,6 εκ. ευρώ.

4. Με την ψηφιακή μεταρρύθμιση της υγείας, προωθείται η κατάρτιση Μητρώου Καρκίνου και φακέλου ογκολογικού ασθενή. Πώς θα συμβάλει το oncoEHR στην κατάρτιση του ευρύτερου ηλεκτρονικού φακέλου για ογκολογικούς ασθενείς;

Η  ψηφιοποίηση της υγείας στον παγκόσμιο χάρτη είναι γεγονός εδώ και αρκετά χρόνια, καθώς φαίνεται να σχετίζεται με σημαντικά και πολλαπλά οφέλη για τον ασθενή, τους θεράποντες ιατρούς αλλά και για την Πολιτεία. Στην χώρα μας, ψηφιακά άλματα έχουν πραγματοποιηθεί με την ανάπτυξη του συστήματος της ηλεκτρονικής συνταγογράφησης, της πιο πρόσφατης εφαρμογής της άυλης συνταγογράφησης και της χρήσης ηλεκτρονικών φακέλων πιλοτικά σε κάποια νοσοκομεία της Χώρας.

Ένα από τα οράματα της ΕΟΠΕ, αλλά και του κράτους, που ομολογουμένως έχει καθυστερήσει πάρα πολύ, αλλά φαίνεται να γίνεται πλέον πραγματικότητα με συγκεκριμένα και σταθερά βήματα, μέσω και της θεσμοθέτησης υγειονομικής προτεραιότητας για τον καρκίνο, είναι και η δημιουργία και υλοποίηση στην χώρα μας ενός Εθνικού Μητρώου Καρκίνου, στο πλαίσιο του γενικότερου ψηφιακού μετασχηματισμού στην υγεία και στην ελληνική ογκολογική πραγματικότητα. Η ΕΟΠΕ, συνεργαζόμενη με το Υπουργείο Υγείας, με τον ΓΓ ΥΥ κ. Ι. Κωτσιόπουλο και τους συνεργάτες του και τους λοιπούς φορείς, από την πρώτη στιγμή, τόσο στην φάση σύλληψης και σχεδιασμού, όσο και τώρα στην φάση της υλοποίησης, με συγκεκριμένα παραδοτέα, είναι μέσα στις ομάδες εργασίας για την δημιουργία του Μητρώου Καρκίνου.

Ογκολογικός Φάκελος Ασθενή

Παράλληλα, και πολύ νωρίτερα, ήδη εδώ και κάποια χρόνια η ΕΟΠΕ με την  υποστήριξη και σύμπραξη με την Εταιρεία Dataverse έχει υλοποιήσει ένα εξαιρετικής σημασίας επίτευγμα: τον OncoEHR, τον πρώτο Ηλεκτρονικό Ογκολογικό Φάκελο, το πρώτο Ηλεκτρονικό Μητρώο Ογκολογικού Ασθενούς. Είμαστε ευτυχείς που καταφέραμε, μετά από πολλή δουλειά, δοκιμές, συζητήσεις και τροποποιήσεις να έχουμε στα χέρια μας κάτι τόσο σημαντικό για τους ογκολογικούς ασθενείς και τους ογκολόγους τους στην Ελλάδα. Ένας Ηλεκτρονικός Φάκελος Υγείας σχεδιασμένος για τις ιδιαιτερότητες της κλινικής ογκολογίας, που παρέχει πλήρη καταγραφή και εύκολη απεικόνιση ιστορικότητας, γρήγορη & έξυπνη εύρεση οποιασδήποτε πληροφορίας, εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης (IRMR, αναγνώριση ομιλίας κοκ), δυνατότητα διαχείρισης ογκολογικών θεραπειών, πληροφορίες ταξινόμησης και σταδιοποίησης της νόσου, πρότυπα διαλειτουργικότητας (λ.χ. LOINC, FHIR), ασφάλεια και διασφάλιση της ιδιωτικότητας. Ένας Ασθενοκεντρικός φάκελος – Εύκολα μεταφερόμενος – Ψευδοανωνυμοποιημένος, ο οποίος θα μπορεί να διασυνδεθεί με την ηλεκτρονική συνταγογράφηση  και με τον ηλεκτρονικό φάκελο του ασθενούς στην ΗΔΙΚΑ. Ένας Ηλεκτρονικός Φάκελος που η ΕΟΠΕ έχει αναπτύξει με ίδιους πόρους και με χορηγίες από την φαρμακοβιομηχανία, και προσφέρει δωρεάν, χωρίς κόστος, στα μέλη της, σε όλους τους ογκολόγους της Ελλάδας. Περισσότεροι από 100 συνάδελφοι ογκολόγοι χρησιμοποιούν ήδη τον φάκελο αυτό. Χάρη στην αρωγή της ΕΟΠΕ, την επένδυση πολύτιμου χρόνου και την υλική και ηθική υποστήριξη των ογκολόγων – ενεργών χρηστών του λογισμικού, τα πρώτα βήματα για την αξιοποίηση των δυνατοτήτων της σύγχρονης τεχνολογίας στη διαχείριση του ογκολογικού ιστορικού και των θεραπειών από την ελληνική ογκολογική κοινότητα έχουν ολοκληρωθεί. Αισιοδοξούμε ότι η πορεία του ΟncoEHR θα είναι εξίσου δυναμική με την αρχή της, και ότι σύντομα, όλοι οι ογκολόγοι μέλη μας θα θελήσουν να μπουν στην νέα αυτή ψηφιακή πραγματικότητα, τόσο για τους ίδιους, αλλά πρωτίστως για την βελτίωση της καθημερινότητας των ογκολογικών ασθενών τους.