Το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης στη σκιά της τραγωδίας των Τεμπών

Έχω ταξιδέψει αρκετές φορές στη Θεσσαλονίκη. Είτε τον Νοέμβριο για το Φεστιβάλ Κινηματογράφου, είτε τον Μάρτιο για το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ, τα ταξίδια μου στη συμπρωτεύουσα αποτελούσαν ένα πολύ ευχάριστο «διάλειμμα» από την καθημερινότητα, το οποίο μπορούσα να συνδυάσω με μια μεγάλη μου αγάπη: Την τέχνη.

Κάθε Νοέμβριο περίμενα να έρθει ο Μάρτιος και κάθε Μάρτιο να έρθει ο Νοέμβριος προκειμένου να μπω στο τρένο για Θεσσαλονίκη…

Το ίδιο και φέτος. Με το που μπήκε το 2023 άρχισα να μετράω αντίστροφα έως το ταξίδι μου στην συμπρωτεύουσα. Τα πάντα όμως άλλαξαν σε μια στιγμή…

Το βράδυ της 28ης Φεβρουαρίου έμελλε να γραφτεί μια από τις πιο μαύρες σελίδες στην ιστορία της Ελλάδας. Η μετωπική σύγκρουση των τρένων στα Τέμπη στοίχισε τον θάνατο 57 συνανθρώπων μας και βύθισε στο πένθος ολόκληρη την Ελλάδα.

Πρόκειται για το ίδιο τρένο, το ίδιο δρομολόγιο που έπαιρνα κάθε χρόνο (τουλάχιστον τέσσερις φορές) προκειμένου να πάω στη Θεσσαλονίκη.

Φέτος λοιπόν τα πράγματα ήταν διαφορετικά. Φέτος δεν είχα όρεξη να πάω στη Θεσσαλονίκη. Δεν είχε καμία απολύτως σημασία το δικό μου «διάλειμμα» από την καθημερινότητα, όταν δεκάδες οικογένειες θρηνούσαν το παιδί τους, την μητέρα τους, τα αδέρφια τους, τους φίλους τους…

Η χώρα καλύφθηκε από ένα πέπλο θρήνου και φυσικά μαζί και το Φεστιβάλ, το οποίο δεν προσπάθησε καν να αποτινάξει από πάνω του την καταχνιά που σκέπασε όλη την Ελλάδα από το βράδυ της 28η Φεβρουαρίου.

Το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, το οποίο ήταν προγραμματισμένο να ξεκινήσει στις 2 Μαρτίου, μόλις 2 ημέρες μετά την τραγωδία, στάθηκε στο ύψος των περιστάσεων, ακυρώνοντας αμέσως τόσο την τελετή έναρξης, όσο και την τελετή λήξης, καθώς και κάθε άλλη δραστηριότητα, εκτός από τις προβολές.

Άραγε η τέχνη σώζει;

Αφού πάλεψα πολλές μέρες με τον εαυτό μου, σχετικά με το αν θέλω και το αν πρέπει να ταξιδέψω αυτή τη φορά στη Θεσσαλονίκη, πήρα την απόφαση με τα χίλια ζόρια να πάω. Άραγε η τέχνη σώζει, όπως λένε;

Μιας και το τρένο ήταν εκτός συζήτησης αφού δεν πραγματοποιούνται δρομολόγια (άραγε και να πραγματοποιούνταν, ποιος θα έμπαινε σε βαγόνι τρένου στην Ελλάδα αυτή τη στιγμή; ) πήρα την απόφαση να κάνω το ταξίδι οδικώς.

Φτάνοντας στη Θεσσαλονίκη τα πράγματα ήταν όπως τα φανταζόμουν. Η συνήθως πολύβουη και θορυβώδης Θεσσαλονίκη, ειδικά τις μέρες του φεστιβάλ μιας και η συμπρωτεύουσα γίνεται πόλος έλξης χιλιάδων ανθρώπων από ολόκληρο τον κόσμο, τώρα ήταν μελαγχολική και μουδιασμένη.

Μάλιστα, οι πρώτες μέρες του φεστιβάλ ήταν τόσο υποτονικές, που πολλές αίθουσες ήταν σχεδόν άδειες, όπως μου αφηγήθηκαν άνθρωποι που βρέθηκαν από την αρχή εκεί. Άλλωστε πως γίνεται κάποιος να έχει όρεξη να πάει να δει ένα ντοκιμαντέρ, όσο ωραίο κι αν είναι, τη στιγμή που λίγα μέτρα ή χιλιόμετρα μακριά γίνονταν ακόμα οι κηδείες των θυμάτων της φρικτής αυτής τραγωδίας;

Η απάντηση είναι όχι. Η τέχνη δεν μπορεί να σώσει πάντα. Μπορεί όμως -ως εκ θαύματος- να αποτελέσει κάποιου είδους παρηγοριά.

Κι αυτό έκαναν οι δεκάδες ταινίες που προβλήθηκαν τις 11 μέρες του φεστιβάλ.

Τι ξεχώρισα…

Όσον αφορά στο κομμάτι των ντοκιμαντέρ, ξεχώρισα το «AKOE – Αμφί: Η ιστορία μιας επανάστασης (*Να κοιμάμαι στο στήθος του…)», το οποίο έκανε πρεμιέρα στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης.

Αποτελεί μία από τις πιο ουσιαστικές καταγραφές των πρώτων αγώνων για τα δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων και κυρίως του πώς η ελληνική κοινωνία φερόταν σε όποιον/-α γεννιόταν διαφορετικός/-ή.

Μια συγκινητική καταγραφή της ιστορίας του πρώτου ελληνικού ΛΟΑΤΚΙ κινήματος, του ΑΚΟΕ, και του περιοδικού του, «Αμφί».

Ακόμα, το «Mighty Afrin. In the time of floods», στο οποίο ο Άγγελος Ράλλης μας ταξιδεύει στο Μπανγκλαντές για να μας διηγηθεί την ιστορία της 12χρονης Αφρίν. Το ορφανό κορίτσι εγκαταλείπει το σπίτι της, καθώς αυτό βουλιάζει από τις πλημμύρες στον ποταμό Βραχμαπούτρα.

Πηγαίνει με την ξύλινη βάρκα της στην Ντάκα, μια μητρόπολη που σφύζει από ζωή, αναζητώντας τον πατέρα της, τον οποίο έχει χάσει εδώ και χρόνια. Εκεί θα αντιμετωπίσει την ακόμη πιο σκληρή πραγματικότητα. Θα βρει όμως τον δρόμο της, κάνοντας διάφορες δουλειές και γνωρίζοντας διάφορους ανθρώπους που ζουν στο περιθώριο της κοινωνίας. Η ταινία ισορροπεί τέλεια μεταξύ μυθοπλασίας και ντοκιμαντέρ, έχοντας μια καταπληκτική πρωταγωνίστρια.

Τέλος η «Η Βασίλισσα της Νέας Υόρκης» της Βάλερυ Κοντάκου, η οποία μας αφηγείται την πολυτάραχη και συναρπαστική ζωή της Τσέλι Γουίλσον. Πρόκειται για μια χαρισματική και πρωτοπόρα Ελληνοεβραία από τη Θεσσαλονίκη, η οποία γλίτωσε τελευταία στιγμή από το Ολοκαύτωμα, για να χτίσει τη δική της αυτοκρατορία πάθους, επαναπροσδιορίζοντας τι πάει να πει ελληνική οικογένεια και αμερικανικό Όνειρο.

Εκκεντρική, πανέξυπνη, δαιμόνια επιχειρηματίας βρέθηκε στο επίκεντρο των γεγονότων, συγκεντρώνοντας γύρω της πληθώρα από καλλιτέχνες, μαφιόζους και χαρτόμουτρα, ενώ οι ερωμένες και τα εγγόνια της συμπλήρωναν συχνά το αλλοπρόσαλλο σκηνικό. Το απολαυστικό ντοκιμαντέρ πιάνει το νήμα από την αρχή και φτάνει μέχρι το τέλος της ζωής της, αποκαλύπτοντας τραγικές και κωμικές στιγμές του πολυτάραχου βίου της.

Πάντα φεύγω από τη Θεσσαλονίκη κουρασμένος και γεμάτος εικόνες και εμπειρίες. Αυτή το φορά όμως έφυγα έχοντας ανάμεικτα συναισθήματα.

Ήμουν όμως σίγουρος για το εξής: Η ομάδα του φεστιβάλ Θεσσαλονίκης έδειξε ενσυναίσθηση και πολύ γρήγορα αντανακλαστικά και κατάφερε να διοργανώσει το πιο δύσκολο και ιδιαίτερο φεστιβάλ που έχει κληθεί να φέρει εις πέρας μέχρι σήμερα, χωρίς να προκαλέσει ή να προσβάλει την μνήμη των θυμάτων των Τεμπών.

Και για αυτό αξίζουν όλοι συγχαρητήρια.