Ένα κύμα ληστειών τραπεζών σαρώνει τον Λίβανο τους τελευταίους μήνες, εν μέσω οικονομικής κατάρρευσης και θεσμικής κρίσης.

Όμως στην πάλαι ποτέ «Ελβετία της Μέσης Ανατολής» οι επιθέσεις αυτές έχουν ένα ξεχωριστό μοτίβο.

Δράστες είναι οι ίδιοι οι καταθέτες και λεία τους δεν είναι άλλη από τις δικές τους αποταμιεύσεις, στο φόντο των capital controls που έχουν επιβληθεί -αν και όχι δια νόμου.

Στον «χορό» έχουν μπει μέχρι και αστυνομικοί απαιτώντας την πληρωμή των μισθών τους, όπως συνέβη πρόσφατα στην Τύρο, στο νότο.

Ορισμένες ληστείες έγιναν με τη χρήση ψεύτικων πιστολιών. Αλλού υποκαταστήματα τραπεζών παραδόθηκαν στην πυρά από εξαγριωμένους πολίτες, που επιχειρούν να πάρουν την κατάσταση στα χέρια τους, εν μέσω της βίαιης φτωχοποίησης τους.

Αρκετοί καταθέτες εντός και εκτός Λιβάνου απάντησαν με μηνύσεις κατά των τραπεζών, ζητώντας πρόσβαση στους  εγκλωβισμένους λογαριασμούς τους, όπου έχουν τους κόπους μιας ζωής.

Τώρα ωστόσο άπαντες βρίσκουν κλειστές τις πόρτες των τραπεζών-«ζόμπι».

Έπειτα από ολιγοήμερη αναστολή της λειτουργίας τους στις αρχές Φεβρουαρίου, με αίτημα περισσότερα μέτρα ασφάλειας και αυστηρότερους νόμους για τον έλεγχο κεφαλαίων, προχώρησαν από αυτή την Τρίτη σε επ’ αόριστον απεργία.

Αυτή τη φορά η Ένωση Τραπεζών Λιβάνου επικαλείται ως λόγο τα «αυθαίρετα» -όπως τα χαρακτήρισε- δικαστικά μέτρα υπέρ αποταμιευτών και εις βάρος των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, όπου τα συναλλαγματικά αποθέματα έχουν ουσιαστικά στερέψει.

Ολοκληρώνοντας το σκηνικό καταστροφής, η ισοτιμία της λίρας Λιβάνου έσπασε την Τρίτη όλα τα αρνητικά ρεκόρ, πέφτοντας σε ιστορικό χαμηλό έναντι του δολαρίου.

Επίσημα συνδεδεμένη στις 15.000 ανά δολάριο, έφτασε τις 100.000 ανά δολάριο στην παράλληλη αγορά.

Πρόκειται για αβυσσαλέα πτώση συγκριτκά με τις 1.507,5 προς ένα δολάριο που ήταν η ισοτιμία το 2019, πριν ξεσπάσει στον Λίβανο η οικονομική κρίση, ή ακόμη και από την αγοραία αξία που είχε το λιβανέζικο νόμισμα (60.000 ανά δολάριο) στα τέλη Ιανουαρίου.

Ζοφερή δολαριοποίηση

Με τα τρία τέταρτα των 5,6 εκατομμυρίων κατοίκων του Λιβάνου να ζουν πια κάτω από τα όρια της φτώχειας, τις καταθέσεις «παγωμένες», την λίρα σε ελεύθερη πτώση και τον πληθωρισμό να καλπάζει στο 123,53%, η οικονομία της χώρας δολαριοποιείται.

Από τις αρχές Μαρτίου οι τιμές των προϊόντων σε παντοπωλεία και σούπερ μάρκετ είναι πια σε δολάρια, ατύπως με τις «ευλογίες» της νέας -περιορισμένων αρμοδιοτήτων- υπηρεσιακής κυβέρνησης, σε μια οιονεί νομιμοποίηση της πρακτικής που πολλές επιχειρήσεις τους κλάδου της εστίασης και του λιανεμπορίου ακολουθούν εδώ και μήνες.

Αυτά, σε μια χώρα που βασίζεται κατά 90% σε εισαγωγές προϊόντων και η πλειονότητα των κατοίκων μπορεί να έχει πρόσβαση σε δολάρια μόνο μέσω της μαύρης αγοράς.

Πρόκειται ουσιαστικά για μια σιωπηρή παραδοχή έλλειψης κυβερνητικού σχεδίου, αλλά και πολιτικής βούλησης για δομικές μεταρρυθμίσεις και ουσιαστική αντιμετώπιση της κρίσης, που χρόνια τώρα τροφοδοτεί η ενδημική διαφθορά.

Αναλυτές τώρα επισημαίνουν ότι, αντί του θεωρητικού στόχου σταθεροποίησης της καταρρέουσας οικονομίας, το αποτέλεσμα θα είναι να βαθύνει κι άλλο η κρίση για τα εκατομμύρια των ήδη εξαθλιωμένων πολιτών.

Πάνω από το 90% του πληθυσμού κερδίζει το πενιθχρό μηνιαίο εισόδημά του σε λιβανέζικες λίρες, σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας (ILO) και της στατιστικής υπηρεσίας του Λιβάνου.

Οι μισθοί ήδη καλύπτουν μετά βίας τις βασικές ανάγκες -σε τρόφιμα και σε φάρμακα- καθώς εξαϋλώνονται από τον ξέφρενων ρυθμών πληθωρισμό.

Πλέον, με τη στενή πρόσδεση της πραγματικής οικονομίας στο δολάριο, αναμένεται να γίνουν έρμαιο της μαύρης αγοράς.

Στο επίκεντρο όλων αυτών των δεινών βρίσκεται μια χρόνια κακοδιαχείριση από τη διεφθαρμένη εγχώρια πολιτική και οικονομική ελίτ.

Η πανδημία της COVID-19, η φονική έκρηξη στο λιμάνι της Βηρυτού το 2020 και ο πόλεμος στην Ουκρανία απλά επιτάχυναν τους ρυθμούς της κατάρρευσης.

Κανείς ωστόσο δεν έχει λογοδοτήσει, ενόσω η κρίση εξαπλώνεται σε όλους τους θεσμούς.

Η πραγματική ληστεία

Ο Λίβανος παραμένει χωρίς πρόεδρο από τον περασμένο Νοέμβριο, καθώς το διχασμένο κοινοβούλιο δεν έχει ακόμη καταφέρει να εκλέξει νέο αρχηγό του κράτους.

Απότοκο ή και αιτία αυτού; Οι μεταρρυθμίσεις που έχει ζητήσει από πέρυσι το ΔΝΤ για την οριστικοποίηση της συμφωνίας διάσωσης, ύψους 3 δισεκατομμυρίων δολαρίων, δεν έχουν ακόμη γίνει.

Περιλαμβάνουν αναδιάρθρωση τραπεζών και προβληματικών κρατικών υπηρεσιών, κατάργηση των κανονισμών περί τραπεζικού απορρήτου, καταπολέμηση της διαφθοράς και τη δημιουργία ενός αξιόπιστου, διαφανούς συστήματος συναλλαγματικών ισοτιμιών.

Ελλείψει διαφάνειας και ελέγχου, οι τράπεζες του Λιβάνου  -ορισμένες από τις οποίες λειτουργούσαν για δεκαετίες ως «πλυντήρια»- έχουν μπλοκάρει τις προσπάθειες, αρνούμενες να επωμιστούν το σημαντικό μερίδιο ευθύνης που τους αναλογεί στην κρίση.

Επιμένουν ότι η κυβέρνηση και οι φορολογούμενοι ενός διαλυμένου κράτους θα πρέπει να επωμιστούν το μεγαλύτερο βάρος για το κλείσιμο της «τρύπας» των 72 δισεκατομμυρίων δολαρίων στον χρηματοπιστωτικό τομέα και πρωτίστως στην Κεντρική Τράπεζα.

Ζημία που, όπως επεσήμανε η Παγκόσμια Τράπεζα σε πρόσφατη έκθεσή της, είναι υπερτριπλάσια από το ΑΕΠ του 2021.

Γεγονός, υπογραμμίζει, που καθιστά τη διάσωση των τραπεζών «μη βιώσιμη, αλλά επίσης ασύμβατη με τις αρχές αναδιάρθρωσης, με προστασία των φορολογούμενων και των μικροκαταθετών».

Ως εκ τούτου, «μόνη ρεαλιστική επιλογή για τον Λίβανο, προκειμένου να γυρίσει σελίδα στο ελαττωματικό μοντέλο ανάπτυξής του» είναι κατά την Παγκόσμια Τράπεζα «ένα bail-in, βασισμένο σε μια πιστωτική ιεραρχία, μαζί με ολοκληρωμένες μεταρρυθμίσεις».

Αντί αυτού, οι τράπεζες κρατούν στον «πάγο» τις αποταμιεύσεις και των μικροκαταθετών, ενόσω -όπως αναφέρει η έκθεση- «πριν ξεσπάσει η κρίση, το 50% (του συνολικού ποσού) των καταθέσεων στο τραπεζικό σύστημα του Λιβάνου ανήκε στο 1% των καταθετών», το δε 20% σε μόλις 0,01%.

Ήτοι σε «λίγα άτομα υψηλής καθαρής αξίας», υπογραμμίζεται, «σηματοδοτώντας μία από τις πιο άνισες κατανομές καταθέσεων στην ιστορία».

Ώρα για λογοδοσία;

Τα βλέμματα όλων είναι τώρα στραμμένα προς δύο εξελίξεις.

Η μια αφορά στην ήδη μετ’ εμποδίων έναρξη, αυτή την εβδομάδα, της ανάκρισης του Ριάντ Σαλαμέχ, διοικητή της Κεντρικής Τράπεζας του Λιβάνου από το 1993.

Αν και ερευνάται εδώ και 18 μήνες για υπεξαίρεση άνω των 330 εκατομμυρίων δολαρίων από την Κεντρική Τράπεζα μεταξύ 2002 και 2015, για πλαστογραφία, παράνομο πλουτισμό και παραβιάσεις της φορολογικής νομοθεσίας, δεν είχε εμφανιστεί έως τώρα για κατάθεση.

Τον περασμένο μήνα απαγγέλθηκαν σε βάρος του ίδιου,  του αδελφού του και ενός συνεργάτη του κατηγορίες από δικαστή του Λιβάνου.

Παράλληλα, είναι στο επίκεντρο ανάλογων εισαγγελικών ερευνών σε πέντε ευρωπαϊκές χώρες (Ελβετία, Γαλλία, Γερμανία, Λουξεμβούργο, Λιχτενστάιν).

Ευρωπαίοι ερευνητές βρίσκονται ήδη από τη Δευτέρα στη Βηρυτό, προκειμένου να παραστούν στην ακρόαση του Σαλαμέχ.

Ο κεντρικός τραπεζίτης αρνείται κάθε ευθύνη. Επιπλέον,   επισημαίνει με νόημα το πρακτορείο Reuters, «εξακολουθεί να έχει τη στήριξη ισχυρών ηγετών του Λιβάνου, οι οποίοι με τη σειρά τους έχουν σημαντικό λόγο στους διορισμούς των δικαστών»…

Σε πολιτικό πεδίο εν τω μεταξύ επικρατεί αισιοδοξία ότι η προ ημερών συμφωνία αποκατάστασης των διπλωματικών σχέσεων μεταξύ του Ιράν και της Σαουδικής Αραβίας -δύο αντίπαλων περιφερειακών δυνάμεων στη Μέση Ανατολή, με ισχυρή επιρροή στον Λίβανο- θα οδηγήσει σε άρση του πολύμηνου πολιτικού αδιεξόδου στη Βηρυτό.

Στο μεσοδιάστημα, οι ελπίδες δείχνουν να εξανεμίζονται ως προς την απόδοση ευθυνών ακόμη και για την πολύνεκρη έκρηξη της 4ης Αυγούστου 2020 στο λιμάνι της Βηρυτού.

Ακόμη και για αυτή την τραγωδία ουδείς έχει λογοδοτήσει, εν μέσω διαρκών προσκομμάτων στις έρευνες, διογκούμενης λαϊκής οργής και κώφωσης της πολιτικής ηγεσίας στις διεθνείς εκκλήσεις για άμεσες δικαστικές μεταρρυθμίσεις και τιμωρία των ενόχων.

Headlines