Ο Μιχάλης Τερζής μιλάει στο in για τον δίσκο «Στρατηγού Μακρυγιάννη Λόγος Ιστορικός»

Η FM Records παρουσιάζει τον νέο της ιστορικό δίσκο γιορτάζοντας τα 200 χρόνια μνήμης που συμπληρώθηκαν από την Επανάσταση των Ελλήνων για την απελευθέρωσή τους από τους Τούρκους.

Το album «Στρατηγού Μακρυγιάννη λόγος Ιστορικός» είναι σε μουσική σύνθεση του Μιχάλη Τερζή και βασίζεται στα Μνημειώδη ποιητικά κείμενα των Γιάννη Μακρυγιάννη, Διονυσίου Σολωμού, Κωστή Παλαμά, Άγγελου Σικελιανού και Γιώργου Σεφέρη.

Συμμετέχουν οι σπουδαίοι ερμηνευτές Κώστας Μακεδόνας και Κωστής Κωνσταντάρας καθώς και η Ορχήστρα «Δώρειον Μέλος», η Ελεάννα Βαρελά και το Φωνητικό σύνολο «Ρυθμός» Βόλου. Στη  Διδασκαλία ο Νίκος Χιώτογλου και στην Ενορχήστρωση, Διεύθυνση Ορχήστρας, Εναρμόνιση & Διεύθυνση Χορωδίας ο Μιχάλης Τερζής. Αφηγητής είναι ο Λεωνίδας Κακούρης.

Ο Μιχάλης Τερζής μιλάει στο in για την αυτή τη δουλειά.

Γιατί επιλέξατε να ασχοληθείτε και να μελοποιήσετε κείμενα ιστορικά του Μακρυγιάννη, αφιερωμένα στην ελληνική επανάσταση της 25ης Μαρτίου του 1821;

Η επανάσταση του 1821 σηματοδοτεί την κορυφαία ιστορική στιγμή, που έβγαλε την πατρίδα μας από το σκοτάδι της σκλαβιάς αιώνων. Ανήκω στη γενιά που στο δημοτικό σχολείο ήταν αναρτημένες στην τάξη οι εικόνες των ηρώων της. Το λέγανε οι θρύλοι στα παραμύθια, το λέγανε τα κλέφτικα δημοτικά τραγούδια. Το έγραφαν τα ιστορικά βιβλία.

«Ο Θεός υπέγραψε την ελευθερία της Ελλάδας και δεν την παίρνει πίσω την υπογραφή του» είπε ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης. «Ελευθερία ή θάνατος» έγραψαν στη σημαία τους  οι Μανιάτες, οι Υδραίοι και  άλλοι. «..Είτε θάνατος είτε ελευθερία,» λέει ο Μακρυγιάννης. «Αυτό τον λόγο θα σας πω δεν έχω άλλον κανένα, μεθύστε με το αθάνατο κρασί του 21» γράφει ο Παλαμάς αργότερα.

Επαναφέρω μια θεμελιώδη αρχή που λέει ότι ο έμμετρος ποιητικός λόγος είναι σύμφυτος με τη μουσική, με τον χορό και όλα αυτά με τον άνθρωπο. Ο Μακρυγιάννης έγραφε τραγούδια, έπαιζε ταμπουρά και τραγουδούσε «καλά», όπως ο ίδιος λέει. Όλα αυτά είναι, τόσο πολύτιμα για τους νέους ανθρώπους μας σήμερα, για όσους νοιάζονται για το παρελθόν και την ιστορία τους. Αν κάνουμε μια ιστορική αναδρομή, θα δούμε ότι ο Όμηρος τραγουδούσε τις ραψωδίες του παίζοντας κιθάρα.

Ο Πλάτωνας στον Φαίδωνα του λέει: «Μουσικήν ποίει και εργάζου».

Μουσικήν ποίει και εργάζου, λοιπόν. Αυτό έκανα πάντα και δεν είμαι ο μόνος.

Ξεχωρίζετε κάποιο από τα τραγούδια του δίσκου το οποίο να νιώθετε ότι σας φέρνει πιο κοντά στην εποχή και στα γεγονότα της ελληνικής επανάστασης της 25ης Μαρτίου του 1821;

Νομίζω πως όχι. Υποστηρίζω ολόκληρο το έργο σαν να είναι ένα και μοναδικό τραγούδι με δεκατρείς όψεις, όσες δηλαδή και οι μελοποιήσεις. Ο πυρήνας του έργου είναι η ιδέα της Ελευθερίας και της Δικαιοσύνης με την οποία ο Μακρυγιάννης κοιμάται και ξυπνάει. Τη Δικαιοσύνη επικαλείται στις μάχες κατά των Τούρκων, τη Δικαιοσύνη και στο κίνημα της 3ης του Σεπτέμβρη του 1843, όταν απαιτεί μαζί με τον Καλλέργη και τους λοιπούς αγωνιστές καταστατικό χάρτη διακυβέρνησης από τον Όθωνα, δηλαδή Σύνταγμα –κι όπως το λέει παραλείποντας το Γάμα: «Σύνταμα». Η έννοια λοιπόν της Δικαιοσύνης φωτίζει με τον έναν ή τον άλλο τρόπο το σύνολο του έργου σε μια αλληλουχία μουσικών επεισοδίων που συνδέονται μ’ έναν υπόγειο αλλά εμφανή δεσμό.  Θα πρόσθετα ότι η μουσική αυτή είναι το αντιφέγγισμα από τον γαλαξία των καθάριων, σοφών λέξεων των ποιητών μας από τις οποίες αναβλύζει πάντοτε, ένα πλήθος μελωδιών και από την αυθεντική στιβαρή ορεσίβια φωνή του Γιάννη Μακρυγιάννη.  Έτσι, το έργο μου που εκδηλώνεται με ορχήστρα, Λαϊκό τραγουδιστή, Βαρύτονο, χορωδία και αφηγητή θα μπορούσε να θεωρηθεί ως μια πολυδιάστατη Λαϊκή-Κοσμική Λειτουργία.

Tι θεωρείτε ότι κάνει σύγχρονη σήμερα  μια τέτοια δουλειά;

Η αλήθεια δεν παλιώνει ποτέ. Κι αυτό ο Μακρυγιάννης στα Απομνημονεύματά του δεν κουράζεται να το επαναλαμβάνει: «Εγώ την αλήθεια θα την ειπώ γυμνή», γράφει και ξαναγράφει. Και οι μεγαλύτερες αλήθειες που δεν αλλοιώνονται στο μήκος του χρόνου ανήκουν στους σοφούς μας ποιητές. Τα ποιήματα του Σικελιανού και του Σεφέρη που έχουν συμπεριληφθεί σ’ αυτό το έργο, περιέχουν αυτούσιο το λόγο του Μακρυγιάννη. Υπ’ αυτή την έννοια θεωρώ και τον Μακρυγιάννη ποιητή υψηλής ποίησης, ποιητής της Πράξης. Όπως το Goethe στην τιτανική φιγούρα του Φάουστ που μετατρέπει τη φράση «Εν αρχή ην ο λόγος» στη φράση «Εν αρχή ην η Πράξις». Έτσι λοιπόν, λέξεις-έννοιες όπως ελευθερία, αλήθεια, δίκιο, δημοκρατία, δεν παλιώνουν ποτέ. Κι είναι χρήσιμο να τονίζονται και από τις νέες γενεές. Για παράδειγμα, εμείς σήμερα ζούμε ακόμα τις συνέπειες των «Μνημονίων» των επαίσχυντων δανειστών μας. Όπως είπε ο Μακρυγιάννης: «Τότε γύρεψαν οι δανεισταί μας το χρεώλυτρο· και οι Πρέσβες μας βιάσαν πολύ. Να μην είμαστε ούτε Συνταματικοί, ούτε Κυβερνητικοί, ούτε σε ξένη δοξασία Άγγλοι, Γάλλοι, Ρούσσοι». Να τους σεβόμαστε όλους αυτούς  για τη βοήθειά τους. Θεωρώ πως δεν υπάρχει κάτι πιο σύγχρονο από αυτό. Η υπόθεση της Εθνικής Ανεξαρτησίας, δηλαδή της Ελευθερίας της Δημοκρατίας και της Κοινωνικής Δικαιοσύνης είναι και θα είναι πάντα διαρκές ζητούμενο. Κι ο λόγος του Μακρυγιάννη θα είναι πάντα ένας λόγος παιδαγωγικός.

Γιατί αποφασίσατε να γίνετε μουσικός; Τελικά, η τέχνη μας διαλέγει ή τη διαλέγουμε εμείς;

Δεν θυμάμαι να υπήρξε κάποια στιγμή στη ζωή μου που να είπα στον εαυτό μου: «Εγώ τώρα θέλω να γίνω μουσικός». Τα πράγματα εξελίχτηκαν σχεδόν από μόνα τους στην πορεία μου. Από μικρό παιδί, φρόντιζα να βρίσκομαι πάντα μέσα ή γύρω από μουσικά δρώμενα και μουσικές επιρροές. Μια κιθάρα, θυμάμαι, που υπήρχε στο πατρικό μου σπίτι, ήταν η αρχή με τα πρώιμα παιξίματα και πρωτόλειες απόπειρες να συνθέσω τραγούδια. Ακολούθησε η χορωδία του σχολείου, το ψαλτήρι της εκκλησίας, η μπάντα του Γυμνασίου στις παρελάσεις κτλ. Στους γάμους, καθόμουν πάντα κοντά στην ορχήστρα μαζί με τους φίλους μου και το διασκεδάζαμε. Είχα την τύχη και την ευτυχία δηλαδή να γεμίσει ο νους μου με ήχους ελληνικούς. Του δημοτικού τραγουδιού, τα τραγούδια της ταύλας, οι χορωδίες,  οι βυζαντινές υμνωδίες. Μουσική του Λαϊκού τραγουδιού του ρεμπέτικου, του έντεχνου, του  ποιητικού. Χρήσιμα αναμφισβήτητα στάθηκαν βεβαίως και τα ωδεία. Οι ήχοι της κλασικής μουσικής. Του Πιάνου. Η Μουσική για το Θέατρο, το δράμα, την κωμωδία, ο καραγκιόζης, οι κανταδόροι. Όλα αυτά τα ακούσματα, όπως είναι φυσικό, άσκησε νομίζω το καθένα και την επιρροή του. Μετά ήρθε το Ωδείο. Η μελέτη. Η συστηματική σπουδή της μουσικής αλλά και γενικότερα της «εμορφιάς», του «ωραίου» και του «καλού», δηλαδή της αισθητικής. Και η σπουδή αυτή δεν έχει σταματήσει ακόμα. Και, ίσως, δεν θα σταματήσει ποτέ, αφού η μουσική είναι χαώδης, δεν έχει τέλος. Ούτε λοιπόν τη μουσική τη διάλεξα ούτε με διάλεξε. Στάθηκε για μένα μια διαρκής βιωματική «ζώσα ύπαρξη» σ’ ένα «έργο εν προόδω». Σιγά σιγά και βήμα το βήμα ανακαλύπτοντας τον κόσμο της μουσικής ανακάλυπτα τον κόσμο. Και «κόσμος» στην ελληνική γλώσσα σημαίνει κόσμημα. Ο Πυθαγόρας, ο επινοητής των μουσικών νόμων, πρώτος αυτός κατά τον Αέτιο έκανε χρήση της λέξης «κόσμος» και μας παρέδωσε τη θεώρηση, αυτή της «Αρμονίας των Σφαιρών» για την αρμονία που προσλαμβάνεται από το μάτι του ανθρώπου κοιτάζοντας και μετρώντας τον ουρανό. Απ’ την άλλη μεριά οι αρμονικοί ήχοι ποτίζουν ζωτικά τη συνείδηση του ανθρώπου και προκαλούν την αισθητική απόλαυση. Αυτές οι ιδέες κληρονομήθηκαν στους μαθητές του Πυθαγόρα, τους νεοπυθαγόρειους κι από κει στον Πλάτωνα, τον Αριστοτέλη κι έτσι έφτασε μέχρι τις μέρες μας. Γι’ αυτό πρέπει να επιλέγουμε να εντρυφούμε στην ελληνική παιδεία και για τη μουσική. Μας εμπλουτίζει με γνώση αυθεντική και μάλιστα στη γλώσσα μας.

Ποιες είναι οι καλλιτεχνικές σας επιρροές;

Η κλίμακα (σκάλα) της Ελληνικής και παγκόσμιας Μουσικής, Τέχνης, Επιστήμης. Του παγκόσμιου Νου. Όλα αυτά προκύπτουν μέσα από την Υπερβατική αντίληψη αυτών των ανθρώπων,  για τον κόσμο στον οποίο ζούμε.

Υπάρχει κάτι που θα αλλάζατε στην καριέρα σας μέχρι τώρα;

Κατηγορηματικά θα έλεγα Όχι. Δεν θα άλλαζα τίποτε. Εκτός βέβαια από τις συνθήκες της διαχείρισης της μουσικής από τους τεχνοκράτες.

Άρα κάτι θα άλλαζα. Ακολουθώ τα βήματά μου στη μουσική που λατρεύω, που με διαμόρφωσε, που με κάνει καλύτερο άνθρωπο αφού μου καλλιεργεί την ενσυναίσθηση. Βαδίζω με σύνεση και με βάση τις αρχές μου, την παιδεία μου και την κληρονομιά μου. Έτσι πορεύομαι και συνεχίζω.