Πώς ο Μιχαήλ Άγγελος έκανε τον Δαβίδ γίγαντα

Στη Ρώμη, ο Μιχαήλ Άγγελος έζησε πολύ κοντά στη Στήλη του Τραϊανού, όπου δεν μπορούσε παρά να τον εντυπωσιάσει η πολυπλοκότητα της αρχαίας ρωμαϊκής τεχνολογίας. Η στήλη αποτελείται από 20 κολοσσιαία μαρμάρινα τύμπανα, το καθένα από τα οποία ζυγίζει 32 τόνους.

Η ανύψωση ενός μαρμάρινου τυμπάνου 32 τόνων στην κορυφή της σχεδόν τελειωμένης στήλης ήταν ένας μηχανικός άθλος, αλλά δεν ήταν μέσα στις δυνατότητες οποιουδήποτε αναγεννησιακού οικοδόμου. Η «τυραννία» του βάρους δεν μπορεί να αποφευχθεί.

Είναι γνωστό ότι ο Φιλίπο Μπρουνελέσκι, ο εξέχων μηχανικός, αρχιτέκτονας και γλύπτης της Αναγέννησης, επινόησε μια σειρά από έξυπνες ανυψωτικές μηχανές, όπως ο γερανός που χρησιμοποιήθηκε για την κατασκευή του τρούλου και του φανού του καθεδρικού ναού της Φλωρεντίας.

Αλλά καμία από αυτές τις συσκευές δεν θα ήταν επαρκής για το έργο της ανύψωσης του Δαβίδ του Μιχαήλ Άγγελου στην προβλεπόμενη θέση του σε ένα υποστύλωμα του καθεδρικού ναού. Ήταν αδύνατον να γίνει και ο Μιχαήλ Άγγελος το γνώριζε.

Photo: Wikimedia Commons

Το στατικό βάρος του γλυπτού είναι 8,5 τόνοι – περίπου όσο τέσσερα αυτοκίνητα

Θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν πολλές κλωστές από χοντρό βενετσιάνικο σχοινί για να το ανυψώσουν στο υποστύλωμα, αν μπορούσε να βρεθεί αρκετό σχοινί, πράγμα που ήταν αμφίβολο, και δεν μπορούσε κανείς να είναι απολύτως βέβαιος ότι το σχοινί θα ήταν αρκετά ισχυρό. Αν το γλυπτό ταλαντευόταν πολύ ή τρανταζόταν κατά τη διάρκεια της ανύψωσης, η βαρύτητα θα αύξανε τη δύναμή του, την οποία τα σχοινιά δεν θα μπορούσαν να αντέξουν. Ακόμη κι αν το γλυπτό είχε ελιχθεί επιτυχώς στη θέση του, δεν θα μπορούσε κανείς να είναι βέβαιος ότι το υποστύλωμα θα άντεχε το συγκεντρωμένο βάρος ή ότι οι ανεμογενείς πιέσεις δεν θα απειλούσαν τη σταθερότητά του.

Ένα εξωπραγματικό έργο

Ήταν δυνατόν να σκεφτεί κανείς άλλες μεθόδους για την ανύψωση του γλυπτού, που θα περιλάμβαναν την ανέγερση σκαλωσιάς ή βοηθητικών κατασκευών, αλλά ο Μιχαήλ Άγγελος γνώριζε ότι καμία δεν θα πετύχαινε. Ήταν ένα εξωπραγματικό έργο.

Με αυτόν τον υπέροχα παράλογο τρόπο που μας κάνει τόσο αγαπητή την Αναγέννηση, ο καλλιτέχνης και οι αξιωματούχοι του καθεδρικού ναού μπορεί να διασκέδαζαν με την ιδέα της ανύψωσης του αγάλματος, αλλά κάποια στιγμή πρέπει επίσης να συνειδητοποίησαν ότι το έργο ήταν «οικονομικά παράλογο και υπεράνω της μη αποδεδειγμένης τεχνολογίας και των διαθέσιμων πόρων».

Πιθανότατα ο Μιχαήλ Άγγελος συνειδητοποίησε το αδύνατο της εργασίας από την πρώτη στιγμή, πριν ακόμη αρχίσει να σμιλεύει τη μορφή. Αυτή η συνειδητοποίηση, στην πραγματικότητα, τον απελευθέρωσε.

Photo: Wikimedia Commons

Έχουμε συνηθίσει το μεγαλείο του

Δεδομένης της οικειότητας του Δαβίδ, μας είναι δύσκολο να εκτιμήσουμε πόσο καινοτόμος είναι. Παρά τα πολλά και πολύ αξιόλογα προηγούμενα στη φλωρεντινή τέχνη για την αναπαράσταση του Δαβίδ, ο Μιχαήλ Άγγελος σκάλισε ένα μοναδικό έργο: Μια παράλογα υπερμεγέθη, γυμνή φιγούρα με σχεδόν κανένα αναγνωριστικό χαρακτηριστικό. Δύσκολα θα μπορούσε κανείς να φανταστεί έναν πιο ιδιότυπο τρόπο αναπαράστασης του νεαρού βοσκού της Βίβλου, ούτε μια πιο ακατάλληλη φιγούρα για να κοσμήσει τον καθεδρικό ναό.

Πολλοί πιστεύουν ότι ο Δαβίδ μοιάζει έτσι επειδή ο Μιχαήλ Άγγελος, συνειδητοποιώντας ότι δεν θα τοποθετηθεί στο υποστύλωμα του καθεδρικού ναού, ήταν ελεύθερος να σμιλέψει ένα εντελώς πρωτότυπο έργο. Και αυτό ακριβώς έκανε.

Ήταν μόλις 29 ετών

Με τον Δαβίδ, ο Μιχαήλ Άγγελος έγινε δημιουργός θαυμάτων και διάσημος καλλιτέχνης. Ήταν μόλις 29 ετών κατά την ολοκλήρωσή του και θα ζούσε άλλα 60 χρόνια, κι όμως δεν θα έμενε ποτέ ξανά άνεργος – εν μέρει εξαιτίας αυτού του εξαιρετικού επιτεύγματος.

Η καριέρα του Μιχαήλ Άγγελου χαρακτηρίστηκε από μια σειρά έργων που δήλωναν την ιδιοφυΐα και τη συγγραφική του ιδιότητα, διεγείροντας έτσι τεράστια ζήτηση σε έναν κόσμο που εκτιμούσε την πρωτοτυπία. Ωστόσο, όλα αυτά θα μπορούσαν να είχαν συμβεί διαφορετικά αν είχε απλώς σκαλίσει ένα διακοσμητικό τελείωμα για το υποστύλωμα του καθεδρικού ναού. Αντίθετα, γνωρίζοντας ότι ήταν απαλλαγμένος από αυτή τη συγκυριακή επιταγή, χάραξε ένα συνειδητά πρωτότυπο έργο τέχνης.

Αλλά αν ο Δαβίδ δεν προοριζόταν για τον καθεδρικό ναό, πού θα πήγαινε;

Ο Μιχαήλ Άγγελος είχε ελάχιστο λόγο στον καθορισμό του τελικού προορισμού του γλυπτού, αλλά αυτό ελάχιστα τον ενδιέφερε, αφού είχε ήδη επιτύχει τον πρωταρχικό του σκοπό: Είχε δημιουργήσει ένα αριστούργημα. Τώρα εναπόκειτο στους πολίτες της Φλωρεντίας να βρουν μια κατάλληλη τοποθεσία για την έκθεσή του.

Στη δημόσια ακρόαση που πραγματοποιήθηκε για να συζητηθεί η τοποθέτηση του γλυπτού, μόνο ο ξυλουργός Francesco Monciatto τάχθηκε υπέρ της τοποθέτησής του στο σημείο που αρχικά προοριζόταν -στο υποστύλωμα του καθεδρικού ναού.

Η διαδικασία ξεκίνησε με το προοίμιο που περιλάμβανε την προφητική προειδοποίηση του Μιχαήλ Άγγελου ότι «η εγκατάσταση πρέπει να είναι σταθερή και δομικά αξιόπιστη». Αυτό, στην πραγματικότητα, απέκλειε το υποστύλωμα του καθεδρικού ναού.

Εν ολίγοις, ο Μιχαήλ Άγγελος δημιούργησε τον «Γίγαντα» -ως εκ τούτου, ξέφυγε από τις συνήθεις παραμέτρους που διέπουν τις περισσότερες αναγεννησιακές τέχνες: το πλαίσιο, την παράδοση και το προηγούμενο, τον πελατειακό έλεγχο και τις προσδοκίες του κοινού.

Έτσι, ένα ακατόρθωτο έργο έδωσε ώθηση σε ένα μοναδικό γλυπτό και σε μια ασυνήθιστη καλλιτεχνική σταδιοδρομία.

Δείτε το βίντεο

*Με στοιχεία από artnews.com