Η δυναμική και το όριο των μαζικών διαδηλώσεων στο Ισραήλ

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι είναι ένα κίνημα εντυπωσιακό. Δέκα εβδομάδες κινητοποιήσεων στο Ισραήλ με ιδιαίτερα μαζικές διαδηλώσεις – στον τελευταίο γύρο συμμετείχαν περίπου 500.000, εκ των οποίων οι 240.000 σε μια τεράστια διαδήλωση στο Τελ Αβίβ.

Όλα αυτά δείχνουν ότι η απόφαση της κυβέρνησης του Μπενιαμίν Νετανιάχου και των ακροδεξιών συμμάχων του να περιορίσει τη δυνατότητα δικαστικού ελέγχου των νομοθετημάτων και να αυξήσει τις αρμοδιότητες της κυβέρνησης στη διαμόρφωση του δικαστικού σώματος, λειτουργεί ως «συμπύκνωση» του αυταρχικού χαρακτήρα της διακυβέρνησης Νετανιάχου και βγάζει στο προσκήνιο ένα βαθύτερο αίτημα δημοκρατίας και κράτους δικαίου.

Όλα αυτά αποτυπώνουν και την ίδια την αντιφατικότητα που ολοένα και περισσότερο αποκτά η ισραηλινή κοινωνία. Από τη μια ο Νετανιάχου ολοένα και περισσότερο εκφράζει ένα μπλοκ με ισχυρή παρουσία της ακροδεξιάς, στις διάφορες παραλλαγές της, και των συντηρητικών κομματιών που αυτή εκφράζει, αλλά και των εποίκων, μια που κατεξοχήν η ακροδεξιά τους υποστηρίζει. Από την άλλη, ένα ευρύτερο και αντιφατικό σύνολο ανθρώπων που δεν μπορούν να αποδεχτούν μια ακόμη πιο αυταρχική και συντηρητική εκδοχή.

Σε μια κοινωνία που ήταν ολοένα και πιο κατακερματισμένη στην πραγματικότητα, μέσα από τα διαφορετικά ρεύματα, τις διαφορετικές γενιές αφίξεων και τις διαφορετικές παραδόσεις και όπου πλάι στην κρίση και αποδιάρθρωση εδώ και αρκετά χρόνια του «εργατικού σιωνισμού» που αντιπροσώπευε το Εργατικό Κόμμα, αρχίζει και προστίθεται η πίεση που δέχεται η πιο κοσμική συντηρητική παράδοση του Λικούντ από τις νέες παραλλαγές της ακροδεξιάς, ιδίως εκείνες με θρησκευτικό πρόσημο (από τους «υπερορθόδοξους» έως το «θρησκευτικό σιωνισμό), το δημοκρατικό αίτημα και η αντίθεση στον Νετανιάχου δείχνει να προσφέρει ένα ενωτικό σημείο αναφοράς που αποτυπώνεται και στη μαζική παρουσία στο δρόμο.

Όλα αυτά βέβαια κάνουν ακόμη πιο έντονη την συνολικότερη αντίφαση του ισραηλινού πολιτικού συστήματος που είναι ακριβώς ότι την ώρα που η χώρα καταγράφεται ως μια ιδιαίτερα δυναμική οικονομία, με έμφαση στη νέες τεχνολογίες, το πολιτικό της σύστημα εξακολουθεί να προσφέρει πεδίο για κάθε λογής αναχρονισμούς.

Το βάθος του κινήματος

Και παρότι ο Νετανιάχου κατάφερε να διαμορφώσει έναν κυβερνητικό συνασπισμό, όλα δείχνουν ότι η συγκεκριμένη μεταρρύθμιση απορρίπτεται από τη μεγάλη πλειοψηφία της κοινωνίας, τουλάχιστον με βάση τα στοιχεία από τις δημοσκοπήσεις που δείχνουν ότι έως και τα δύο τρίτα των ερωτώμενων απορρίπτουν τη συγκεκριμένη μεταρρύθμιση.

Και αυτό αποτυπώνεται στο ιδιαίτερα ευρύ πολιτικό, ηλικιακό, εργασιακό αλλά και πολιτισμικό φάσμα όλων εκείνων που συμμετέχουν στις αλλεπάλληλες κινητοποιήσεις και διαδηλώσεις.

Ούτε είναι τυχαίο ότι αυτή η μεταρρύθμιση προκαλεί κραδασμούς ακόμη και στο επίπεδο των κρατικών μηχανισμών. Εσωτερικεύεται στις ισραηλινές ένοπλες δυνάμεις καθώς ένα σημαντικός αριθμός εφέδρων αντιδρά, αλλά και στα σώματα ασφαλείας, ενώ ακόμη και ο πρόεδρος της Δημοκρατίας (με περιορισμένες και μάλλον διακοσμητικές αρμοδιότητες) έχει εκφράσει την αντίθεσή του.

Και βέβαια ενδεικτική του βάθους της πολιτικής κρίσης είναι και η κοινή στάση της αντιπολίτευσης που απειλεί ακόμη και με μποϊκοτάζ της Κνεσέτ εάν η κυβέρνηση αποπειραθεί να ολοκληρώσει την ψήφιση της μεταρρύθμισης.

Το όριο του κινήματος: το Παλαιστινιακό

Την ίδια ώρα όπως έχει διαπιστωθεί υπάρχει μια κοινότητα που παρότι αντιπροσωπεύει το 20% του πληθυσμού του Ισραήλ και έχει βρεθεί στο στόχαστρο των πολιτικών του Νετανιάχου και της Ακροδεξιάς, εντούτοις δεν έχει ανάλογη συμμετοχή στις κινητοποιήσεις: οι Άραβες (Παλαιστίνιοι) πολίτες του Ισραήλ.

Αυτό δεν είναι γιατί δεν καταλαβαίνουν τι σημαίνει η δικαστική μεταρρύθμιση. Αλλά, γιατί παρά το μέγεθός και το βάθος των κινητοποιήσεων μια βασική παράμετρος της βαθύτερης αυταρχικής συνθήκης στο Ισραήλ, αυτή που αφορά το Παλαιστινιακό, σε όλες τις διαστάσεις του, δεν είναι στο προσκήνιο. Έτσι μπορεί κανείς να δει αντιδράσεις όπως «που ήσασταν όταν ψηφιζόταν ο νόμος για το Έθνος-Κράτος;», από τη μεριά των Αράβων, που δεν ξεχνούν ότι όταν ψηφίστηκε το 2018  «Βασικός Νόμος» που όριζε το Ισραήλ ως το έθνος-κράτος του Εβραϊκού λαού, με όλα τα προβλήματα που δημιουργούσε καθώς ένα σημαντικό μέρος των πολιτών του Ισραήλ δεν είναι Εβραίοι, το Ανώτατο Δικαστήριο τον έκρινε συνταγματικό.

Επιπλέον, στα μάτια αρκετών Αράβων οι κινητοποιήσεις φαντάζουν περισσότερο ως μια διεκδίκησης δημοκρατίας που δεν αγγίζει ούτε τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι Άραβες του Ισραήλ, ούτε βέβαια όλα τα προβλήματα της Κατοχής της Δυτικής Όχθης και των εποικισμών.

Αυτό εξηγεί γιατί η συμμετοχή Παλαιστινίων δεν είναι τόσο μαζική ή περιορίζεται κυρίως σε περιοχές όπου υπάρχει μια μεγαλύτερη παράδοση κοινών κινητοποιήσεων και στα μπλοκ των αριστερών οργανώσεων που παραδοσιακά εκπροσωπούν και Άραβες.

Η νέα ένταση στη Δυτική Όχθη

Κατά μία σύμπτωση που δεν είναι τυχαία την ώρα που το Ισραήλ περνά μία από τις μεγαλύτερες πολιτικές κρίσεις της ιστορίας του, υπάρχουν αρκετά σημάδια για έναν νέο γύρο συγκρούσεων στη Δυτική Όχθη.

Αυτό έχει να κάνει με όλα τα συσσωρευμένα προβλήματα που έχει φέρει η κατοχή και το γεγονός ότι έχει ενταφιαστεί κάθε προοπτική λύσης «δύο κρατών», πράγμα που σημαίνει ένα μέλλον εσαεί υποδεέστερης θέσης για τους Παλαιστινίους, αλλά και την πιο σκληρή στάση της Ακροδεξιάς και των εποίκων, με αποκορύφωμα την επίθεση όχλου σε Παλαιστινιακό χωριό.

Αυτό διαμορφώνει μια συνθήκη όπου μια νέα γενιά Παλαιστινίων έχει τη διάθεση να αντισταθεί πιο δυναμικά, εξ ου και όλο το κύμα επιθέσεων, την ώρα που τόσο η στάση των εποίκων όσο και οι νέες τακτικές των ισραηλινών ενόπλων δυνάμεων, σημαίνουν ότι διαμορφώνεται ένας κύκλος βίας που δεν κλείνει εύκολα, όσο ιδίως από την παλαιστινιακή πλευρά διαμορφώνεται ιδίως στη νεολαία ότι δεν υπάρχει άλλος δρόμος.

Το πραγματικό δημοκρατικό ζήτημα

Όλα αυτά αναδεικνύουν το πραγματικό δημοκρατικό πρόβλημα του σημερινού Ισραήλ. Είναι σαφές ότι η διεκδίκηση να είναι ένα δημοκρατικό κράτος (η μόνη «πραγματική δημοκρατία στη Μέση Ανατολή» που συχνά επαναλαμβάνουν οι εκπρόσωποί του), προσκρούει σε πραγματικές αντιφάσεις και εμπόδια και προς τα μέσα και προς τα έξω. Από τη μια, η άνοδος της ακροδεξιάς απειλεί να ακυρώσει τις όποιες δημοκρατικές ασφαλιστικές δικλείδες υπήρχαν απέναντι σε αυταρχικές κυβερνήσεις υπονομεύοντας το βασικό πεδίο συναίνεσης, την ώρα που οι Άραβες πολίτες του εξακολουθούν να μην αναγνωρίζουν εαυτούς πλήρως στο κράτος του Ισραήλ. Από την άλλη, στη συνολική έκταση «από τον Ιορδάνη μέχρι τη θάλασσα», δηλαδή τη συνολική έκταση την πολιτική ευθύνη της οποίας επί της ουσίας διεκδικεί το Ισραήλ, η πραγματικότητα της κατοχής και των εποικισμών γεννά εκ των πραγμάτων μια μη δημοκρατική συνθήκη, την ώρα που παραμένει εξαιρετικά δύσκολο για τις περισσότερες ισραηλινές πολιτικές δυνάμεις να προτείνουν μια έξοδο από αυτό το αδιέξοδο.