Χαλά Σουλτάν Τεκκέ: Η πόλη που έκανε πλούσια την Κύπρο την Εποχή του Χαλκού

Ήταν η εποχή που ο χαλκός ήταν η τελευταία λέξη της τεχνολογίας.

Και αυτή η μικρή πόλη κοντά στη Λάρνακα είχε την τύχη να κάθεται πάνω σε πλούσια κοιτάσματα του μετάλλου που καθόρισαν την Εποχή του Χαλκού.

Το Χαλά Σουλτάν Τεκκέ, γνωστό και ως Τζαμί της Ουμ Χαράμ, υπήρξε επί σχεδόν πέντε αιώνες ένας από τους σημαντικότερους εμπορικούς κόμβους της Μεσογείου, επιβεβαιώνει μελέτη που δημοσιεύεται στο Journal of Archaeological Science.

Οι ανασκαφές της Σουηδικής Κυπριακής Αποστολής αποκάλυψαν μια ποικιλία εμπορευμάτων που κατέφθαναν από την Ελλάδα, την Τουρκία, τη Σαρδηνία, τη Μέση Ανατολή και την Αίγυπτο, ακόμα και από τη Βαλτική, το Αφγανιστάν και την Ινδία.

«Ανακαλύψαμε τεράστιες ποσότητες εισαγόμενων κεραμικών στο Χαλά Σουλτάν Τεκκέ, καθώς και είδη πολυτελείας από χρυσό, ασήμι, ελεφαντόδοντο και ημιπολύτιμους λίθους, ευρήματα που δείχνουν ότι η παραγωγή χαλκού της πόλης ήταν εμπόρευμα υψηλής ζήτησης» δηλώνει σε δελτίο Τύπου του Πανεπιστημίου του Γκέτεμποργκ ο καθηγητής Πέτερ Φίσερ, επικεφαλής των ανασκαφών που ξεκίνησαν το 2010.

«Οι ανασκαφές δείχνουν ότι το Χαλά Σουλτάν Τεκκέ ήταν μεγαλύτερο από ό,τι είχε εκτιμηθεί παλαιότερα και κάλυπτε έκταση 250-500 στρεμμάτων, ήταν δηλαδή μια μεγάλη πόλη για τα στάνταρτ της περιόδου» αναφέρει.

Στη διάρκεια της Εποχής του Χαλκού, η Κύπρος ήταν ο μεγαλύτερος παραγωγός χαλκού στη Μεσόγειο.

Κράματα χαλκού με κασσίτερου έδωσαν το κρατέρωμα, γνωστό και ως μπρούντζος, το οποίο χρησιμοποιούταν για την κατασκευή εργαλείων, όπλων και κοσμημάτων πριν αντικατασταθεί αργότερα από τον σίδηρο.

«Τα ερείπια της πόλης δείχνουν μεγάλη παραγωγή χαλκού στη μορφή καμίνων τήξης, καλουπιών χύτευσης και σκωρίας. Το μετάλλευμα από το οποίο απομονωνόταν ο χαλκός μεταφερόταν στην πόλη από ορυχεία στην κοντινή οροσειρά της Τροόδου» εξηγεί ο Φίσερ.

«Τα εργαστήρια παρήγαγαν πολλή αιθάλη και βρίσκονταν στα βόρεια της πόλης, έτσι ώστε οι άνεμοι που έπνεαν συνήθως από τον νότο να διώχνουν τον καπνό και τη μυρωδιά μακριά από την πόλη».

Αυτό που δεν γνώριζαν οι τεχνίτες της εποχής είναι ότι η επεξεργασία του μεταλλεύματος απελευθερώνει τοξικά βαρέα μέταλλα, όπως αρσενικό, μόλυβδο και κάδμιο.

Χάρη στο καλά προστατευμένο λιμάνι του, το Χαλά Σουλτάν Τεκκέ παρέμεινε σημαντικός εμπορικός κόσμος για σχεδόν 500 χρόνια.

Παράκμασε όμως γύρω στο 1200 π.Χ., όταν κατέρρευσαν και άλλοι πολιτισμοί της Εποχής του Χαλκού στη Μεσόγειο, όπως ο Μινωϊκός και ο Μυκηναϊκός Πολιτισμός.

Η κρατούσα θεωρία αποδίδει αυτή την κατάρρευση σε εισβολή των λεγόμενων Λαών της Θάλασσας που έφτασαν από τα ανατολικά.

«Στο παρελθόν θεωρείτο ότι οι ‘Λαοί της Θάλασσας] ήταν η μόνη εξήγηση» λέει ο Φίσερ. «Οι έρευνές μας τα τελευταία χρόνια έχουν προσφέρει διαφοροποιήσεις σε αυτή την εξήγηση».

»Για παράδειγμα, υπάρχουν πλέον νέες ερμηνείες γραπτών πηγών της περιόδου από την Ανατολία, την Συρία και την Αίγυπτο, οι οποίες κάνουν λόγο για επιδημίες, λιμούς, επαναστάσεις και πράξεις πολέμου από εισβάλλοντες λαούς.

»Επιπλέον, οι έρευνές μας υποδεικνύουν ότι ένας άλλους παράγοντας ήταν η επιδείνωση του κλίματος. Όλα αυτά μπορεί να προκάλεσαν ένα φαινόμενο ντόμινο, στο οποίο ο κόσμος που αναζητούσε καλύτερες συνθήκες μετακινήθηκαν από την κεντρική Μεσόγειο προς τα νοτιοανατολικά και ήρθαν έτσι σε σύγκρουση με τους πολιτισμούς της σημερινής Ελλάδας, της Κύπρου και της Αιγύπτου».