«Αρχίζουμε να σκεφτόμαστε την υγεία μόνο όταν είμαστε ήδη άρρωστοι. Και χρησιμοποιούμε όλη την ενέργειά μας για τη θεραπεία. Πρέπει να εργαστούμε προς την κατεύθυνση της πολύ πιο έγκαιρης ανίχνευσης και παρέμβασης, αλλά και της πρόληψης.

Οχι μόνο της πρωτογενούς πρόληψης, αλλά κυρίως της δευτερογενούς πρόληψης, έτσι ώστε οι άνθρωποι να μην εμφανίζουν πρόσθετες ασθένειες ή επιπλοκές στην υγεία τους. Αυτό απαιτεί νέα νοοτροπία, νέες δομές και νέους τρόπους χρηματοδότησης. Το βασικό ερώτημα είναι: τι ζητά μια χώρα από το σύστημα υγείας; Προηγμένα νοσοκομεία που μπορούν να θεραπεύσουν σχεδόν τα πάντα ανά πάσα στιγμή ή την καλύτερη μέση υγεία του πληθυσμού; Πιθανόν να υπάρχουν κομμάτια και από τα δύο, αλλά σήμερα έχουμε 95% του πρώτου και αυτό δεν είναι βιώσιμο».

Ο Μπόγκι Ελίασεν είναι διευθυντής του Τμήματος Υγείας στο Ινστιτούτο Σπουδών του Μέλλοντος της Κοπεγχάγης.

Το μέλλον της υγειονομικής φροντίδας είναι κομβικό, όχι μόνο λόγω των ανατροπών που προκάλεσε πρόσφατα η πανδημία, αλλά και επειδή η Ευρώπη γίνεται μια Ευρώπη με πληθυσμό που γερνάει. Σίγουρα πολλά πρέπει να αλλάξουν, αλλά τι συγκεκριμένα;

Σε αυτά τα ερωτήματα, μεταξύ άλλων, θα απαντήσει σήμερα στην ομιλία του, στην ημερίδα που διοργανώνει το Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο και η πρόεδρός του Σοφία Κουνενάκη Εφραίμογλου σε συνεργασία με την Ειδική Γραμματεία Μακροπρόθεσμου Σχεδιασμού με επικεφαλής τον Ιωάννη Μαστρογεωργίου. Είναι η δεύτερη ομιλία στον κύκλο συζητήσεων που υλοποιούν οι δύο φορείς, με τίτλο «Τhe future of…», στόχος του οποίου είναι η διερεύνηση των τάσεων και των προοπτικών, όπως διαμορφώνονται στους κύριους κλάδους της οικονομίας στην Ελλάδα και στον κόσμο.

Ο Μεγάλος Ασθενής της Ευρώπης

Μετά την πανδημία, υπάρχουν πολλοί που θεωρούν τα συστήματα υγείας ως τον Μεγάλο Ασθενή της Ευρώπης. Συμφωνεί με αυτή την εκτίμηση; «Η λογική των συστημάτων υγείας προέρχεται από ένα παρελθόν πριν από τα ψηφιακά εργαλεία και τις βαθιές βιολογικές γνώσεις. Επί πολλά χρόνια υπήρχε μια φυσική εστίαση στην περίθαλψη των ασθενών, ενώ σήμερα οι ασθένειες του τρόπου ζωής είναι το τεράστιο βάρος που χρειάζεται να επικεντρωθεί στη διατήρηση της υγείας των ανθρώπων και της, όσο το δυνατόν, καλύτερης υγείας για όσο το δυνατόν μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Οπότε εν ολίγοις πρέπει να μετακινήσουμε την ισορροπία από σχεδόν όλη την εστίαση στην περίθαλψη των ασθενών, σε ίσως 50% στην πραγματική υγειονομική περίθαλψη».

Η πανδημία της Covid έδειξε τη σημασία των δημόσιων συστημάτων υγείας, σε μια εποχή που, σε πολλές χώρες, είχε υποτιμηθεί. Τι μάθαμε από αυτή τη δύσκολη εμπειρία για το μέλλον της υγείας;

«Στον ψηφιακό τομέα μάς έδειξε ότι χρειάζεται να συγχωνεύσουμε τη δημόσια υγεία με την εξατομικευμένη υγεία, έτσι ώστε οι τομείς αυτοί να συνεργάζονται. Μας έδειξε επίσης ότι μπορούμε να επενδύσουμε σημαντικά ποσά όταν χρειάζεται, ότι μπορούμε να συνεργαστούμε. Είναι εντυπωσιακό πως στη διάρκεια της πανδημίας κάναμε ένα γρήγορο βήμα προς τα εμπρός στα κύρια ρεύματα που θα πλαισιώσουν την υγεία τις επόμενες δεκαετίες: τη χρήση των δεδομένων και των ψηφιακών λειτουργιών, αλλά κυρίως αυτού που αποκαλούμε Νέα Βιολογία, δηλαδή της γονιδιωματικής και άλλων τεχνικών. Χωρίς το Πρόγραμμα Ανθρώπινου Γονιδιώματος δεν θα είχαμε την εικόνα και την κατανόηση της βιολογίας σε πολλά επίπεδα που έχουμε σήμερα. Δεν θα είχαμε τα εργαλεία που χρησιμοποιούνται για τον γρήγορο εντοπισμό και την ανίχνευση τόσο της Covid όσο και των μεταλλάξεων και δεν θα ήμασταν σε θέση να παράγουμε εμβόλια τόσο γρήγορα. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η νέα βιολογική επανάσταση που ξεκίνησε πραγματικά με το Πρόγραμμα Ανθρώπινου Γονιδιώματος απέκτησε ένα πολύ ευρύτερο πεδίο εκκίνησης επί Covid».

Δεν είναι σωτηρία για τα πάντα

Η τεχνητή νοημοσύνη εισάγεται στα συστήματα υγείας. Είναι πανάκεια ή πρέπει να επενδύσουμε με σύνεση σε αυτήν; «Η τεχνητή νοημοσύνη θα αποτελέσει προϋπόθεση για τα μελλοντικά συστήματα υγείας. Δεν μπορούμε να χειριστούμε την τεράστια πολυπλοκότητα με τη νέα τεχνολογία όπως η γονιδιωματική χωρίς την τεχνητή νοημοσύνη. Αυτή τη στιγμή βρίσκεται σε στάδιο έξαρσης, κάποιοι ισχυρίζονται ότι είναι η σωτηρία για σχεδόν τα πάντα. Δεν είναι τόσο απλό. Πρώτα πρέπει να οικοδομήσουμε τα πλαίσια για αποδεκτή, λειτουργική, αξιόπιστη και κυρίως δίκαιη και ηθική τεχνητή νοημοσύνη, τόσο στις λειτουργίες όσο και στη χρήση της. Στη συνέχεια πρέπει να κατανοήσουμε πότε πρόκειται για υποστήριξη αποφάσεων, πού μπορεί να παρέχει συμβουλές και ενδεχομένως να λαμβάνει αποφάσεις. Θα χρειαστούν πολλά μαθήματα μέσω της πράξης και θα έχουμε πολλές αποτυχίες, αλλά είναι ένα σημαντικό μέρος του μέλλοντος – οπότε, ναι, πρέπει να επενδύσουμε».

Ποιες θεωρεί πιο θεαματικές καινοτομίες στα συστήματα υγείας; «Ο ρυθμός εφαρμογής του RNA είναι θεαματικός και φαίνεται ότι θα έρθει με πολλές νέες χρήσεις τα επόμενα χρόνια. Αλλά γενικά είναι η μακρά πορεία του συνδυασμού της βιολογίας, των δεδομένων, των ψηφιακών λειτουργιών και των νέων υλικών που ξαφνικά θα ανοίξουν νέες ευκαιρίες τις οποίες δεν είχαμε καν φανταστεί μέχρι τώρα».

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ «ΤΑ ΝΕΑ»

Headlines