Η εξέλιξη στην Ιατρική του μέλλοντος

Αν ανατρέξει κανείς στις εξελίξεις της Ιατρικής τα τελευταία πενήντα χρόνια και προσπαθήσει να κάνει μια επιλογή των πλέον σημαντικών σταθμών, σίγουρα θα δυσκολευτεί. Και αυτό γιατί υπήρξε πληθώρα ανακαλύψεων που άλλαξαν ριζικά την πορεία πολλών νόσων, βοηθώντας στη διαλεύκανση της αιτιολογίας και της περαιτέρω αντιμετώπισής τους. Καθεμιά ξεχωριστά συνέτεινε στην εξέλιξη της Ιατρικής. Ετσι η ανακάλυψη της αιτίας των λοιμώξεων από τον Κωχ άνοιξε τον δρόμο στη χειρουργική αντισηψία, η ανακάλυψη της ινσουλίνης στην αποσαφήνιση της παθογένειας του σακχαρώδους διαβήτη. Από την ανακάλυψη της πενικιλίνης, την ανάλυση της δομής του DNA, το εμβόλιο της πολιομυελίτιδας, το Τεστ Παπ του δικού μας Γεωργίου Παπανικολάου, το αντισυλληπτικό χάπι, τη χρήση απινιδωτή και τις πρώτες μεταμοσχεύσεις καρδιάς και άλλων οργάνων, στην εξωσωματική γονιμοποίηση, τα νέα εμβόλια, μπορούμε να μετράμε εκατοντάδες άλλες μεγάλες και μικρές «επαναστάσεις» στην Ιατρική.

Τα τελευταία χρόνια ορόσημο στη σύγχρονη Ιατρική αποτελεί η ανάγνωση του γονιδιώματος ως κεντρικής εξέλιξης που άπτεται όλου του φάσματος της μελέτης του ανθρώπινου οργανισμού, αφού ανοίγει καινούργιους ορίζοντες για τη βιολογική κατανόηση του ανθρώπου. Μπορεί, όμως, να αμφισβητήσει κάποιος ότι η διαλεύκανση της αιτιολογίας των πολυκυστικών νεφρών για παράδειγμα, μιας νόσου που ταλανίζει εκατοντάδες χιλιάδες ασθενείς στον κόσμο, δεν είναι εξίσου σημαντική επειδή αφορά αριθμητικά λιγότερους ανθρώπους;

Από τις αρχικές μελέτες της δομής και λειτουργίας του ανθρώπινου σώματος και εγκεφάλου, μέχρι τη διείσδυση ακόμη και στο τελευταίο κύτταρο του οργανισμού και στην ανάγνωση των μοριακών σηματοδοτικών μονοπατιών που οδηγούν στην ανταπόκρισή τους στα εξωτερικά ερεθίσματα, η ιατρική έρευνα διάνυσε και διανύει μεγάλο δρόμο. Σήμερα, υπό το φως όλων των σύγχρονων επιστημονικών δεδομένων από τη βιολογία, τη γενετική, τη βιοχημεία, τη φυσιολογία έως την εφαρμογή καινοτόμων καιπρωτοποριακών υλικών και μεθόδων της βιοϊατρικής τεχνολογίας, της ρομποτικής, της νανοτεχνολογίας, της τεχνητής νοημοσύνης, του ψηφιακού κόσμου, η ιατρική επιστήμη έχει πλέον περάσει στη νέα εποχή: αυτή της προληπτικής Ιατρικής και της Ιατρικής Ακριβείας.

Το βλέμμα στην Ιατρική Ακριβείας

Τι είναι όμως η Ιατρική Ακριβείας; Πρόκειται για τη νέα προσέγγιση της Ιατρικής, όπου η πρόληψη και η αντιμετώπιση των διαφόρων νοσημάτων είναι σαφώς εστιασμένη στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του κάθε ασθενούς με βάση το γενετικό-επιγενετικό του υπόβαθρο και την κλινική εικόνα. Η ανάγκη αυτή, της σημασίας δηλαδή της «θεραπευτικής» μοναδικότητας του ατόμου απέναντι σε γενικά θεραπευτικά σχήματα και πρωτόκολλα, έγινε έκδηλη μετάτην αποκωδικοποίηση της αλληλουχίας του ανθρώπινου γονιδιώματος και της συνέχειάς του, της Αλληλούχισης DNA Νέας Γενιάς (Next Generation Sequencing – NGS), της ανάγνωσης δηλαδή όλων σχεδόν των γραμμάτων που συνθέτουν αυτό που αποκαλείται και «Βιβλίο της Ζωής».

H παράλληλη εξέλιξη της βιοτεχνολογίας με την ανάπτυξη βάσεων βιολογικών δεδομένων μεγάλης κλίμακας και υπολογιστικών εργαλείων για την ανάλυση δεδομένων μεγάλου όγκου (Big Data Analysis) επέτεινε την ανάγκη αυτή. Με απλά λόγια, η Ιατρική Ακριβείας στοχεύει στην ανεύρεση και εφαρμογή των βέλτιστων θεραπευτικών προσεγγίσεων για κάθε ασθενή ως άτομο. Η στοχευμένη αυτή θεραπεία βασίζεται στην ανάλυση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών κάθε ασθενούς μέσα από τη διερεύνηση ειδικών μοριακών δεικτών, που σχετίζονται με την έκβαση της νόσου. Η κλινική μοριακή διαγνωστική παράγει σήμερα μια εξατομικευμένη «βιολογική απεικόνιση», οδηγώντας σε μια νέα προσέγγιση την ιατρική μέριμνα. Σήμερα, τα νέα φάρμακα με τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης και άλλων καινοτόμων υπολογιστικών μεθοδολογιών υψηλής απόδοσης, σχεδιάζονται στοχεύοντας καθοριστικά σημεία των βιολογικών μονοπατιών μέσα στο κύτταρο, που λειτουργούν ως μοριακά «φρένα» στην εξέλιξη νοσημάτων.

Προηγμένες τεχνολογικές εξελίξεις από τον χώρο της νανοτεχνολογιας ή της τρισδιάστατης εκτύπωσης έχουν οδηγήσει σε επαναστατικές εφαρμογές στην άσκηση της Ιατρικής σήμερα. Νανοσυσκευές από εφαρμογές της νανοτεχνολογίας έχουν σχεδιαστεί για τη μεταφορά φαρμάκων εξειδικευμένα σε κύτταρα-στόχους. Τρισδιάστατοι εκτυπωτές χρησιμοποιούνται για την κατασκευή ικριωμάτων τεχνητών οργάνων που με τον εμπλουτισμό τους με πρώιμα βλαστικά κύτταρα μπορούν, πειραματικά τουλάχιστον, να διαμορφώσουν νέα όργανα. Με την εφαρμογή της ρομποτικής στη χειρουργική του σήμερα, εξαιρετικά δύσκολες και περίπλοκες επεμβάσεις είναι εφικτές και πραγματοποιούνται με μεγάλη ακρίβεια και επιτυχία.

Το αύριο επιφυλάσσει πολλές εκπλήξεις

Η κατανόηση των λειτουργιών του ανθρώπου και η αντιμετώπιση της ασθένειας έχουν φθάσει σε προχωρημένα επίπεδα. Ηδη έχει ανοίξει ο διάλογος για τα βιολογικά όρια του ανθρώπου και της μακροζωίας. Γίνεται συζήτηση για μηχανισμούς που κρύβονται βαθιά στα κύτταρα και ελέγχουν την αναγεννητική τους ικανότητα. Το αύριο της Ιατρικής είναι σίγουρο ότι επιφυλάσσει πολλές εκπλήξεις. Πού βρίσκεται, όμως, σήμερα ο νέος γιατρός; Εχει η ιατρική εκπαίδευση προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα, και πόσο απέχει από τη συναρπαστική τέχνη της διδαχής δίπλα στο κρεβάτι του αρρώστου;

Στις μέρες μας, η πρακτική της ενσωμάτωσης της σπουδής πολλών στοιχείων ανθρωπιστικών γνωστικών αντικειμένων στην ιατρική εκπαίδευση, συνεχίζει την εφαρμογή της σε πολλές, αγγλόφωνες κυρίως χώρες.

Η στήριξη της ανθρωπιστικής βάσης της ιατρικής εκπαίδευσης δεν αποσκοπεί πια μόνο στην επικοινωνία του γιατρού με τον ασθενή, αλλά εστιάζεται και στην αντιμετώπιση των ποικίλων και πολύπλοκων ηθικών ζητημάτων που εισήγαγε η εξέλιξη της επιστήμης και απαιτούν τη λήψη αποφάσεων.

Ο εκ νέου προσδιορισμός των ανθρωπιστικών αξιών στη βάση των νέων προκλήσεων της Ιατρικής και ο ασθενής-άτομο ως κεντρική αναφορά σε συνάρτηση με κάθε νέα καταλυτική εξέλιξη της επιστήμης, θα καθορίσουν το σύγχρονο πλαίσιο λειτουργίας της Ιατρικής. Το πλαίσιο αυτό προτάσσει έναν νέο ανθρωπισμό στην εκπαίδευση και άσκηση του ιατρικού λειτουργήματος.

Ο κ. Γεράσιμος Σιάσος είναι πρόεδρος Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, καθηγητής Καρδιολογίας, Γ’ Πανεπιστημιακή Καρδιολογική Κλινική νοσοκομείου «Η Σωτηρία».

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ ΒΗΜΑ