Ποίηση και ποιητικότητα

Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης σήμερα. Μαζί με την επίσημη είσοδο της άνοιξης, την εαρινή ισημερία. Κι έχει μια κάποια σημειολογία αυτό. Από σήμερα, οι μέρες μας θα αρχίσουν να είναι μεγαλύτερες από τις νύχτες μας. Και, όπως μου έλεγε ένας σπουδαίος λογοτέχνης, η ποίηση – το αρχαιότερο λογοτεχνικό είδος – «ευδοκιμεί» κάτω από το φως. Και η απόδειξη είναι ότι στις βόρειες χώρες, με τις μεγάλες χειμωνιάτικες νύχτες που, για να περάσουν, θέλουν παραμύθια από αφηγητές – παραμυθάδες, ανθεί το μυθιστόρημα. Ο Τολστόι και ο Ντοστογέφσκι το ξέρουν. Αντίθετα, εδώ στον Νότο, κάτω από το αδυσώπητο φως, ο άνθρωπος μοιάζει να έχει ανάγκη τον έμμετρο στίχο, την προβοκάτσια του λόγου, τη σύντμησή του, να λες λίγα και να εννοείς πολλά, ακόμη και την αυθαιρεσία του. Αυτό που είναι η ποίηση δηλαδή.

Με δύναμη από την Ελλάδα έρχεται αυτή η Παγκόσμια Ημέρα. Αυτή τη μικρή χώρα που φαίνεται να παράγει περισσότερη ποίηση απ’ όση μπορεί να καταναλώσει. Γι’ αυτό και την ντύνει με μουσική, την κάνει τραγούδι. Τη βγάζει σεργιάνι στις ταβέρνες, εκεί όπου, σε παλαιότερες δεκαετίες, οι μαμάδες και οι θείες μας, με ζακετούλα ριγμένη στους ώμους, τραγουδούσαν με βιμπράτο Σεφέρη και «…πήραμε τη ζωή μας· λάθος! κι αλλάξαμε ζωή». (Κι ας νόμιζαν ότι ο ποιητής εννοεί «Πήραμε τη ζωή μας λάθος κι αλλάξαμε ζωή» και το έλεγαν ως σπόντα στους συζύγους τους.) Την κάνει ροκιά και την μπάζει στα εφηβικά δωμάτια τότε που τραγουδούσαμε με πάθος, πάνω στη φωνή του Βασίλη Παπακωνσταντίνου, Καρυωτάκη και «Βάσις, Φρουρά, Εξηκονταρχία Πρεβέζης / Την Κυριακή θ’ ακούσουμε την μπάντα / Επήρα ένα βιβλιάριο Τραπέζης / πρώτη κατάθεσις δραχμαί τριάντα». Την κάνει νταλκά και παράπονο στην ανοικοδόμηση της δεκαετίας του 1960 όταν οι εργάτες στα γιαπιά τραγουδούσαν τον άλλον μας νομπελίστα, τον Ελύτη, διότι νόμιζαν ότι γι’ αυτούς, για τα μαστόρια, είχε γραφτεί το «Θε μου Πρωτομάστορα μ’ έχτισες μέσα στα βουνά / Θε μου Πρωτομάστορα μ’ έκλεισες μες στη θάλασσα».

Η αρχική ιδέα λοιπόν για να θεσπισθεί μια Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης ανήκει στον δικό μας ποιητή Μιχαήλ Μήτρα που το πρότεινε στην Εταιρεία Συγγραφέων το 1997 ενώ η ποιήτρια Λύντια Στεφάνου πρότεινε τη συμβολική ημερομηνία της 21ης Μαρτίου, την πρώτη, επίσημη, ημέρα της άνοιξης. Την επόμενη χρονιά, ο Βασίλης Βασιλικός που ήταν τότε πρέσβης της Ελλάδας στην UNESCO, εισηγήθηκε την πρόταση στο Εκτελεστικό Συμβούλιο του οργανισμού και τον Οκτώβριο του 1999 έγινε η επίσημη σχετική ανακήρυξη. Μάλιστα, στο σκεπτικό της απόφασης αναφέρεται και η φράση του Ντελακρουά «Δεν υπάρχει Τέχνη χωρίς Ποίηση».

Αυτή η ημέρα έβαλε, τα τελευταία 24 χρόνια, περισσότερο την ποίηση στη ζωή μας; Ισως. Σήμερα, ας πούμε, θα ποστάρουμε κάτι στα σόσιαλ μίντια, κυρίως το «Τότε σε βρίσκει η ποίηση» του Πατρίκιου. Και στην επέτειο του θανάτου μεγάλων μας ποιητών (την οποία θα αλιεύσουμε από σελίδες τύπου «Σαν σήμερα») θα γκουγκλάρουμε για να βρούμε κάποιον στίχο τους. Αναπαραγωγή της ποίησης δηλαδή χωρίς τον πυρήνα της, την ποιητικότητα. Αυτό που σε κάνει να έχεις μια άλλη θέαση του κόσμου. Και να ανακαλύπτεις την ουσία της ποίησης στα καθημερινά «τίποτα» που προσπερνάν οι πολλοί. Διότι μην ξεχνάμε ότι μπορεί να υπάρχει κακή ποίηση ενώ η ποιητικότητα είναι κάτι εξ ορισμού καλό. Και ουσιαστικά θεραπευτικό.

«Σήμερα γνώρισα έναν ποιητή»

Εναν περίπου χρόνο πριν από τον θάνατό του, τον Ιανουάριο του 2015, επιστρέφαμε κάποιο βράδυ, από έξοδο, με τον Γιάννη Κοντό. (Παίρναμε πάντα το ίδιο ταξί καθότι γείτονες.) Ηταν, ως συνήθως, λαλίστατος (πού το έβρισκε το κέφι στις δύο μετά τα μεσάνυχτα!), ο ταξιτζής τον έκανε χάζι και κάποια στιγμή τον ρώτησε τι δουλειά κάνει. «Είμαι ποιητής» του είπε με στεντόρεια φωνή και νομίζω ότι ο άλλος κάπως κόμπλαρε. Οταν ο Γιάννης κατέβηκε, ο οδηγός – που φαινόταν ότι, στα εξήντα του, το πολύ πολύ που θα είχε διαβάσει ήταν αθλητική εφημερίδα – μου είπε: «Ακου ποιητής! Μα κυκλοφορούν οι ποιητές στον δρόμο; Οταν γυρίσω σπίτι, θα ξυπνήσω την κυρά για να της πω ότι σήμερα γνώρισα έναν ποιητή».