Νερό: Τι θα γίνει με ΕΥΔΑΠ και ΕΥΑΘ

Είναι προφανές ότι το νομοσχέδιο υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας εντασσόταν σε έναν διαφορετικό σχεδιασμό και μια διαφορετική συγκυρία. Ήταν ένα νομοσχέδιο fast track, που δεν διεκδικούσε να τραβήξει πολλούς προβολείς της δημοσιότητας, διευκόλυνε να προστεθούν διάφορες τροπολογίες και θα έφευγε από το προσκήνιο μόλις ο πρωθυπουργός ανακοίνωσε την ημερομηνία των εκλογών.

Γιατί προφανώς και η κυβέρνηση δεν είχε σκοπό προεκλογικά να πάει με το στίγμα ότι προετοιμάζει ιδιωτικοποίηση του νερού. Όμως, η συγκυρία στην οποία συζητιέται το νομοσχέδιο είναι διαφορετική και αυτό εξηγεί την προσπάθεια της κυβέρνησης να διαψεύσει σε όλους τους τόνους ότι πρόκειται για ιδιωτικοποίηση του νερού.

Αυτό αποτυπώνεται τόσο στις δημόσιες παρεμβάσεις του αρμόδιου υπουργού, σε όσα έχει δηλώσει προς τους φορείς της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, αλλά και στα κυβερνητικά non-paper. Και όντως φαίνεται ότι στον άμεσο ή μεσοπρόθεσμο σχεδιασμό της κυβέρνησης δεν ήταν να «πουλήσει το νερό» με την έννοια του να έρθουν ιδιωτικές εταιρείες που να πάρουν την ΕΥΔΑΠ ή την ΕΥΑΘ και το δίκτυό τους.

Όμως, το ερώτημα παραμένει γιατί η κυβέρνηση ήθελε να υπάρξει αυτή η ρυθμιστική αρχή και πώς αυτή τη στιγμή διαμορφώνεται μια υδατική πολιτική, που  – όπως και να το δει κανείς – θα έχει ισχυρότερη παρουσία ιδιωτών.

Κυβερνητική παραδοχή των προβλημάτων στην υδατική πολιτική και μετάθεση της ευθύνης στην ανεξάρτητη αρχή

Καταρχάς στη προσπάθειά της να δικαιολογήσει τη νέα αρχή, η κυβέρνηση επικαλείται τις παθογένειες στον χώρο ύδρευσης και αποχέτευσης. Παραθέτουμε αυτές τις παθογένειες όπως τις επικαλούνται κυβερνητικές πηγές:

• «Μεγάλος κατακερματισμός των υπηρεσιών ύδατος σε πολλούς παρόχους (295 αυτή τη στιγμή).
• Ανεπαρκής έλεγχος των οικονομικών στοιχείων των παρόχων υπηρεσιών ύδατος και των βασικών κέντρων κόστους.
• Ανεπαρκή στοιχεία: Μόλις το 42% των οργανισμών υποβάλει συστηματικά τα στοιχεία που υποχρεούται από τον νόμο στην πλατφόρμα του συστήματος.
• Ανομοιομορφία σε ότι αφορά στο ποσοστό ανάκτησης του κόστους των υπηρεσιών ύδρευσης και αποχέτευσης. Το επίπεδο ανάκτησης του κόστους των παρόχων υπηρεσιών ύδρευσης και αποχέτευσης,  πλην ΕΥΔΑΠ-ΕΥΑΘ που είναι πιο οργανωμένες, κυμαίνεται από 21% έως 202%. 
• Το 2019, το συνολικό ποσοστό απωλειών των παρόχων φτάνει έως και το 62%, και κατά μέσο όρο έχουμε απώλειες που φτάνουν το 35,6%, σε ότι αφορά το πόσιμο νερό. Υπάρχουν ΔΕΥΑ που δηλώνουν ότι έχουν 65% απώλειες στο νερό.
• Έλλειψη συστηματικής αποτύπωσης της κατάστασης του δικτύου ύδρευσης και αποχέτευσης, ώστε να προτεραιοποιηθούν τα απαιτούμενα έργα.
• Έλλειψη κυρώσεων σε περίπτωση μη συμμόρφωσης με τους κανόνες κοστολόγησης και τιμολόγησης των υπηρεσιών ύδατος.»

Η κυβέρνηση υποστηρίζει ότι όλα αυτά παραπέμπουν στην ανάγκη να υπάρξει μια νέα ανεξάρτητη ρυθμιστική αρχή. Ωστόσο, η ίδια παράθεση των παθογενειών αποτυπώνει και την ανεπάρκεια της κυβερνητικής πολιτικής. Γιατί εύλογα κανείς μπορεί να πει ότι πριν φτάσουμε να συζητάμε για το εάν χρειάζεται ρυθμιστική αρχή, πρέπει να δούμε τι δεν πήγε καλά τα τελευταία τέσσερα χρόνια και δεν βελτιώθηκε η κατάσταση. Δηλαδή, η κυβέρνηση παραδέχεται μια κακή κατάσταση, χωρίς να κάνει απολογισμό ποια μέτρα πήρε τα τελευταία τέσσερα χρόνια για να βελτιωθούν τα πράγματα.

Ακόμη περισσότερο, φαίνεται ως εάν η κυβέρνηση και το αρμόδιο υπουργείο αντί να παρουσιάζουν ένα σχέδιο, με πρωτοβουλίες και παρεμβάσεις για την υδατική πολιτική, ουσιαστικά να μεταθέτουν τις αποφάσεις και την πολιτική ευθύνη σε μια ανεξάρτητη ρυθμιστική αρχή.

Ο δρόμος των συγχωνεύσεων (συμπεριλαμβανομένης ΕΥΔΑΠ-ΕΥΑΘ) και τα… φιλέτα του ΤΑΙΠΕΔ

Έχει μεγάλο ενδιαφέρον ότι τόσο το νομοσχέδιο όσο και οι κυβερνητικές παρεμβάσεις συσχετίζουν την νέα ρυθμιστική αρχή με τη δυνατότητα συγχώνευσης παρόχων, ώστε να αντιμετωπιστεί ο σημερινός κατακερματισμός.

Αυτό φαίνεται να αφορά δύο κατευθύνσεις: αφενός την συγχώνευση διαφόρων τοπικών ΔΕΥΑ όπου κρίνεται ότι αυτό θα μπορούσε να διαμορφώσει μια πιο βιώσιμη συνθήκη. Αφετέρου, εάν πιστέψουμε όσα υποστηρίζουν συνδικαλιστικές πηγές, τη δυνητική συγχώνευση ΕΥΔΑΠ και ΕΥΑΘ.

Μια τέτοια συγχώνευση, που δεν αναιρούσε τη διατήρηση του 50%+1 μετοχή από το Υπερταμείο και άρα το ελληνικό δημόσιο, ώστε να μην γίνει σεβαστή και η απαίτηση του ΣτΕ για δημόσιο έλεγχο των επιχειρήσεων, όμως θα άνοιγε τη δημιουργία μιας ακόμη πιο μεγάλης επιχείρησης στη διαχείριση των υδάτων και βέβαια θα έδινε μεγαλύτερη αξία στα ποσοστά και των δύο εισηγμένων επιχειρήσεων που διατηρεί το ΤΑΙΠΕΔ και τα οποία δεν υπόκειται στον περιορισμό των αποφάσεων του ΣτΕ και άρα μπορούν να πωληθούν.

Σημειώνουμε εδώ ότι μία από τις αρμοδιότητες της νέας ρυθμιστικής αρχής θα είναι και η χάραξη της τιμολογιακής πολιτικής, μια που και εδώ είχαμε ακύρωση μιας προηγούμενης ΚΥΑ από το ΣτΕ. Μια «καλύτερη» τιμολογιακή πολιτική επίσης θα ενίσχυε τη θέση της ΕΥΔΑΠ και της ΕΥΑΘ, άρα και την αξία των μετοχών τους.

Παραχωρήσεις και ΣΔΙΤ

Την ίδια στιγμή δεν πρέπει να παραβλέπουμε ότι αυτό που ορίζεται ως ένα δημόσιο αγαθό, στην πραγματικότητα μη εμπορεύσιμό είναι το νερό. Η διαχείριση του νερού, όμως, ως διαχείριση δικτύων και υποδομών μπορεί να είναι μια επιχειρηματική δραστηριότητα. Και ακόμη και οι βασικές επιχειρήσεις που διαχειρίζονται το νερό παραμένουν δημόσιες και δημοτικές, αυτό δεν αναιρεί τη δυνατότητα πλευρές της λειτουργίας τους να εκχωρηθούν σε ιδιώτες. Το νερό θα φαίνεται να παραμένει τυπικά ένα δημόσιο «μη εμπορεύσιμο» αγαθό, την ώρα που η ιδιωτική επιχειρηματική δραστηριότητα γύρω από τη διαχείρισή του, όπως και τη διαχείριση των δικτύων ύδρευσης και αποχέτευσης, θα αυξάνεται, εξηγώντας και την ανάγκη μιας ρυθμιστικής αρχής. Από τις απλές υπεργολαβίες έως τα μεγάλης κλίμακας ΣΔΙΤ (που προϋποθέτουν και τις συγχωνεύσεις παρόχων σε τοπικό επίπεδο) οι μορφές μπορεί να είναι ποικίλες.