Αποχαύνωση στην Ελλάδα

Την εβδομάδα που ακολούθησε της κατάρρευσης της Lehman Brothers, τη Δευτέρα 15 Σεπτεμβρίου 2008, το χρηματιστήριο των ΗΠΑ κατάφερε να κλείσει ελαφρώς υψηλότερα από ό,τι είχε ξεκινήσει. Αυτό δεν ήταν σε καμία περίπτωση ένας αξιόπιστος δείκτης για το τι θα ακολουθούσε. Μετά από έξι μήνες ο δείκτης S&P 500 είχε υποχωρήσει κατά 46%. Μια εικόνα παρόμοιας νηνεμίας, πριν από την καταιγίδα, παρατηρείται αυτές τις μέρες και πάλι στις αγορές, μετά την κατάρρευση της Credit Suisse. Η αναγκαστική εξαγορά της ελβετικής τράπεζας από την επίσης ελβετική UBS, με όρους που ήταν πραγματικά δυσμενείς τόσο για τους πιστωτές όσο και για τους μετόχους, έτυχε μιας εκπληκτικά θερμής υποδοχής μετά την πρώτη πλήρη ημέρα διαπραγμάτευσης για τους επενδυτές που έλαβαν τα μέτρα τους. Προς το παρόν, οι αγορές δεν συμπεριφέρονται σαν να βρίσκονται σε κρίση. Δεν σημαίνει όμως ότι ξεμπερδέψαμε με τη νέα τραπεζική κρίση.

Το γεγονός ότι οι τραπεζικές μετοχές ανακάμπτουν, το κόστος δανεισμού χωρών όπως της Ελλάδας μειώνεται, ακόμα και οι τιμές της ενέργειας (πετρελαίου και φυσικού αερίου) που υποχωρούν, πιθανότατα δεν σημαίνουν τίποτα. Αν δεν επιβεβαιωθεί η τάση βελτίωσής τους για αρκετούς μήνες. Κατά το κοινώς λεγόμενο, δεν έχουμε ξεμπερδέψει. Και τα μηνύματα ότι εκτός των τραπεζών, υπάρχουν προβλήματα στις εταιρείες τεχνολογίας. Οτι μια μορφή κρίσης επεκτείνεται και σε άλλους τομείς της οικονομίας, ενώ όλα επιβαρύνονται από την άνοδο των επιτοκίων, δείχνει ότι η κρίση είναι παρούσα.

Ενώ συμβαίνουν όλα αυτά, στην προεκλογική Ελλάδα, η συζήτηση δεν περιλαμβάνει καθόλου από οικονομία. Λες και είμαστε μόνοι μας στον κόσμο. «Θωρακισμένοι» όπως λένε περήφανα οι πολιτικοί. Παρεμπιπτόντως το 2008 έτσι νιώθαμε. Κανείς δεν ανησυχούσε για τις επιπτώσεις της διεθνούς κρίσης. Η τότε κυβέρνηση θεωρούσε ότι ήμασταν μια μικρή «κλειστή» οικονομία που δεν θα επηρεαζόταν. Η τότε αντιπολίτευση ΠΑΣΟΚ με ούριο άνεμο στα πανιά εξαιτίας της φθοράς της κυβέρνησης Καραμανλή, αφοσιώθηκε ψυχή τε και σώματι στη δημαγωγία και τον λαϊκισμό, με μόνο στόχο την αρπαγή της εξουσίας. Η αποχαύνωση συνεχίστηκε και όταν κατέρρευσε η Lehman Brothers. Η οικονομία της χώρας κατέρρευσε και ακόμα και τότε δεν υπήρχε συνεννόηση μεταξύ των πολιτικών κομμάτων. Η «νέα» αντιπολίτευση της Νέας Δημοκρατίας συνέχισε τον ανένδοτο λαϊκίστικο αγώνα κατά της κυβέρνησης ΠΑΣΟΚ, μετά τις εκλογές του 2009. Η τοξικότητα συνεχίστηκε. Στο τέλος του 2014, το δημόσιο χρέος της Ιταλίας ως ποσοστό του ΑΕΠ ήταν στο 132%. Κάπου εκεί θα ήταν και το χρέος της Ελλάδας αν είχαμε αποφύγει τη βύθιση του ΑΕΠ κατά 26%. Αν είχαν συνεννοηθεί οι πολιτικές δυνάμεις, εκείνη την περίοδο στα βασικά, πιθανότατα οι αγορές θα είχαν στοχεύσει την Ιταλία και εμείς θα είχαμε περάσει πολύ πιο ήπια την κρίση.

Το θέμα είναι αν από το πάθημα της προηγούμενης δεκαετίας, μας έμεινε κάτι. Η ποιότητα της πολιτικής αντιπαράθεσης και της ανταλλαγής επιχειρημάτων, με φόντο τα προεκλογικά οικονομικά προγράμματα των κομμάτων, θα δείξουν αν το πολιτικό σύστημα έμαθε κάτι από την κρίση του 2010 και την αναζωπύρωσή της το 2015. Για την ώρα οι πρώτες ενδείξεις δεν δείχνουν ότι έχει επιτευχθεί ο προσδοκώμενος βαθμός ωρίμανσης του πολιτικού μας συστήματος. Το ερώτημα αυτή τη φορά είναι πώς θα συμπεριφερθούν οι πολίτες-ψηφοφόροι…