Αργά το βράδυ της Τετάρτης έγινε ακόμη ένα ναυάγιο με θύματα μετανάστες στα ανοικτά της Τυνησίας.

Πέντε πνίγηκαν, πέντε διασώθηκαν, 28 αγνοούνται.

Οι επιβαίνοντες ήταν κυρίως από την Ακτή Ελεφαντοστού, που ήθελαν να φτάσουν στο ιταλικό νησί της Λαμπεντούζα.

Πρωτίστως ωστόσο προσπαθούσαν να φύγουν άμεσα από τη βορειοαφρικανική χώρα, που έχει γίνει πολύ εχθρική έως και επικίνδυνη για τους μετανάστες χωρίς χαρτιά από την υποσαχάρια Αφρική.

Και δη με τη «βούλα» του Τυνήσιου προέδρου…

Μόλις προ μηνός, ο Κάις Σαγιέντ -που καταγγέλλεται για «συνταγματικό πραξικόπημα» στη χώρα που «γέννησε» την «Αραβική Άνοιξη»- τους στοχοποίησε ευθέως.

Απέδωσε την αύξηση της μεταναστευτικής ροής από την υποσαχάρια Αφρική σε σχέδιο συνωμοσίας για την αλλοίωση της δημογραφικής σύνθεσης της χώρας του.

Ο Τυνήσιος πρόεδρος δεν κατονόμασε υπεύθυνους, ούτε παρουσίασε στοιχεία.

Αντίθετα, κλιμάκωσε τη ξενοφοβική ρητορική του -σχεδόν «δανειζόμενος» το αφήγημα της ακροδεξιάς στη Δύση- κατηγορώντας τους παράτυπους μετανάστες για την έξαρση της εγκληματικότητας.

Σε μια χώρα που μαστίζεται από θεσμική, πολιτική και οικονομική κρίση, με ελλείψεις τροφίμων και έκρηξη των ανισοτήτων, τα σχόλια του προέδρου Σαγιέντ λειτούργησαν σαν… κηροζίνη στη φωτιά.

Πυροδότησαν κύμα ρατσιστικής βίας κατά Αφρικανών μεταναστών. Στο στόχαστρο αρχών, αλλά και απλών πολιτών βρέθηκαν κυρίως όσοι προέρχονται (ή μοιάζουν να προέρχονται) από χώρες της υποσαχάριας Αφρικής.

Υπολογίζονται σε 21.000, επί συνόλου 58.000 προσφύγων και μεταναστών σε μια χώρα 12 εκατομμυρίων κατοίκων.

Πρόκειται κυρίως για φοιτητές και εργαζόμενους, που έχουν άδεια διαμονής στην Τυνησία και δουλεύουν -συχνά «μαύρα»- στη γεωργία, στον κατασκευαστικό τομέα και στον κλάδο φιλοξενίας.

Άγνωστος είναι ο ακριβής αριθμός των προσφύγων και μεταναστών χωρίς χαρτιά, που άφησαν πίσω τους φτώχεια ή/και συγκρούσεις και επιδιώκουν να ζήσουν ένα καλύτερο αύριο, περνώντας από τις τυνησιακές ακτές στην αντίπερα όχθη της Μεσογείου.

Ξενοφοβικό πογκρόμ

Με εντολή του προέδρου Σαγιέντ, οι δυνάμεις ασφαλείας εξαπέλυσαν ανθρωποκυνηγητό για τον εντοπισμό, τη σύλληψη και την απέλαση μεταναστών χωρίς χαρτιά.

Μέχρι και οι πολίτες κλήθηκαν να κάνουν σχετικές καταγγελίες στις αρχές, εντείνοντας τους φόβους για αυθαίρετες συλλήψεις.

Ιδιοκτήτες ακινήτων προχώρησαν σε εξώσεις και εργοδότες σε απολύσεις, πετώντας εκατοντάδες ανθρώπους κυριολεκτικά στους δρόμους.

Υπάρχουν πλείστες όσες αναφορές για επιθέσεις με μαχαίρια από πολίτες.

Για εφόδους από συμμορίες νεαρών σε σπίτια μεταναστών, που τους έσυραν στο δρόμο και έκαψαν όλα τα υπάρχοντά τους.

Για σεξουαλικές επιθέσεις κατά μαύρων γυναικών.

Η ρητορική μίσους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αυξήθηκε ακόμη και για τη μαύρη μειονότητα -περίπου το 15% του γηγενούς πληθυσμού- στη χώρα που το 2018 έγινε η πρώτη του Αραβικού Συνδέσμου που ποινικοποίησε τις φυλετικές διακρίσεις.

Υπό καθεστώς φόβου, Αφρικανοί μετανάστες έχουν αρχίσει να εγκαταλείπουν μαζικά την Τυνησία.

Ορισμένοι που έχουν την οικονομική δυνατότητα, αγοράζουν αεροπορικά εισιτήρια για να επιστρέψουν στις πατρίδες τους.

Άλλοι αναμένουν πτήσεις επαναπατρισμού.

Όσοι φοβούνται αντίποινα στις χώρες τους, απευθύνονται στην Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNHCR) για βοήθεια.

Πολλοί, που δεν έχουν χαρτιά, στοιβάζονται σε βάρκες για το ταξίδι στο υγρό νεκροταφείο της Μεσογείου, όπως συνέβη με αυτούς στην πιο πρόσφατη τραγωδία.

Εκτιμάται ότι ήταν τουλάχιστον 38 στο υπερπλήρες πλοιάριο των διακινητών που ναυάγησε την Τετάρτη στα ανοικτά της πόλης Σφαξ, στα κεντροανατολικά της Τυνησίας.

Η ακτογραμμή της έχει γίνει ένα νέο σημείο αναχώρησης προσφύγων και μεταναστών από την Αφρική και τη Μέση Ανατολή προς την Ευρώπη -κυρίως την Ιταλία- καθώς η βάναυση μεταχείρισή τους στη Λιβύη έχει γίνει πλέον ανεξέλεγκτη, υπό τα «στραβά μάτια» της Ευρώπης.

Τώρα, μέσα στον τελευταίο μήνα, οι αρχές της Τυνησίας έχουν συλλάβει εκατοντάδες μετανάστες και, όπως καταγγέλλουν οργανώσεις, παραβίασαν συστηματικά τα δικαιώματα όσων σταμάτησαν στα σύνορα της χώρας, ακόμη και προσφύγων.

Δηλητηριώδες κλίμα

«Ο λαός θέλει να καθαρίσει η χώρα!» φώναζαν υποστηρικτές του Κάις Σαγιέντ σε διαδήλωση που οργάνωσαν τη Δευτέρα σε κεντρική λεωφόρο της Τύνιδας, εν μέσω κύματος εγχώριων και διεθνών αντιδράσεων για το ρατσιστικό παραλήρημα του Τυνήσιου προέδρου και για το κύμα βίας.

Οργανώσεις και η τυνησιακή αντιπολίτευση τον καταγγέλλουν ότι αναζητά αποδιοπομπαίους τράγους για τα διογκούμενα προβλήματα της χώρας -από τη διολίσθηση στην απολυταρχία, έως την επαπειλούμενη οικονομική κατάρρευση- και ότι επιδιώκει να αποσπάσει την προσοχή από τις πρόσφατες μαζικές συλλήψεις πολιτικών του αντιπάλων, δικαστών, συνδικαλιστών και επιχειρηματιών για «συνωμοσία κατά της εθνικής ασφάλειας» και «διαφθορά».

Μετά τη χλιαρή «ανησυχία» για τα τεκταινόμενα που εξέφρασαν οι ΗΠΑ και η ΕΕ -η οποία περιχαρακώνεται έναντι ενός νέου μεταναστευτικού/προσφυγικού κύματος- αλλά και την έντονη αντίδραση της Αφρικανικής Ένωσης, ο πρόεδρος Σαγιέντ προσπάθησε να διασκεδάσει τις εντυπώσεις.

Υποστήριξε προ ημερών ότι έγινε «κακόβουλη ερμηνεία» των δηλώσεών του. Αρνήθηκε κατηγορηματικά ότι είναι ρατσιστής.

«Είμαι Αφρικανός και περήφανος γι’ αυτό», τόνισε και ανακοίνωσε μια σειρά νέων μέτρων για τους μετανάστες με χαρτιά στην Τυνησία.

Περιλαμβάνουν τηλεφωνική γραμμή για αναφορά παραβιάσεων των δικαιωμάτων τους, ιατρική και ψυχολογική βοήθεια.

Νέες κάρτες διαμονής για φοιτητές από άλλες αφρικανικές χώρες.

Διαγραφή των προστίμων για όσους Αφρικανούς της υποσαχάριας Αφρικής έχει λήξει η άδεια παραμονής, υπό την προϋπόθεση «εθελοντικής συμμετοχής» σε πρόγραμμα επαναπατρισμού.

Οι συλλήψεις μεταναστών χωρίς χαρτιά συνεχίζονται, στο φόντο και του «τέρατος» της τυνησιακής γραφειοκρατίας.

Σύμφωνα με την UNHCR εν τω μεταξύ, στη βορειοαφρικανική χώρα υπήρχαν από τον περασμένο Δεκέμβριο περίπου 9.000 πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο, προερχόμενοι από χώρες όπως η Ερυθραία, το Σουδάν και η Σομαλία.

Και στο… βάθος ΔΝΤ

Η Τυνησία θεωρείτο μέχρι πρότινος το success story της «Αραβικής Άνοιξης», ως η μοναδική δημοκρατία που προέκυψε από τις εξεγέρσεις που σάρωσαν τη Βόρεια Αφρική και εν μέρει τη Μέση Ανατολή το 2011.

Δέκα χρόνια μετά το σκηνικό άλλαξε άρδην, όταν ο εκλεγμένος από το 2019 πρόεδρος Σαγιέντ -ένας συνταγματολόγος- άρχισε να  «ξηλώνει» τους θεσμούς και το μεταδικτατορικό Σύνταγμα του 2014, συγκεντρώνοντας στα χέρια του υπερεξουσίες.

Από το 2021 που διέλυσε τη Βουλή κυβερνώντας με διατάγματα, συγκροτήθηκε σε σώμα μόλις μια νέα, πλην όμως με δύο εκλογικούς γύρους-παρωδία που έγιναν τον Δεκέμβριο και τον Ιανουάριο, υπό το μποϊκοτάζ της αντιπολίτευσης και με συμμετοχή που μετά βίας άγγιξε το 11%.

Οι επικριτές του Τυνήσιου προέδρου τον καταγγέλλουν ότι έχει διαλύσει τη δημοκρατία και τις ελευθερίες που κατακτήθηκαν από το 2011.

Ο ίδιος υποστηρίζει ότι σώζει τη χώρα από το χάος, καταγγέλλοντας για χρόνιες παθογένειες το εγχώριο πολιτικό σύστημα, καθώς και ξένες παρεμβάσεις.

«Το όραμα του Σαγιέντ -που αναφέρεται τόσο στις δημόσιες δηλώσεις του όσο και στο πρόλογο του νέου Συντάγματος- είναι να να εγκαταλείψει την ιστορική συμμαχία της Τυνησίας με τη Δύση και να ακολουθήσει μια αδέσμευτη στάση», παρατηρεί ο Σαράν Γκρίγουολ, ειδικός αναλυτής της δεξαμενής σκέψης Brookings.

Οι συνομιλίες με το ΔΝΤ για ένα πακέτο διάσωσης της Τυνησίας έχουν εν τω μεταξύ σταματήσει εδώ και μήνες, προσκρούοντας στις προαπαιτούμενες εκτεταμένες μεταρρυθμίσεις.

Μεταξύ αυτών αναφέρονται η αναδιάρθρωση κρατικών εταιρειών, η μείωση του μισθολογικού κόστους του δημόσιου τομέα, περικοπές δαπανών, κατάργηση της επιδότησης τιμών -ενώ ο πληθωρισμός είναι πάνω από 10%- διεύρυνση της φορολογικής βάσης, αυστηροποίηση της νομισματικής πολιτικής και «απλοποίηση των επενδυτικών κινήτρων».

Ο ρόλος της Δύσης

Ο Αμερικανός πρόεδρος Μπάιντεν -η κυβέρνηση του οποίου έχει εκφράσει περιοδικά «βαθιά ανησυχία» για τις εξελίξεις στην Τυνησία- «θα πρέπει να αξιοποιήσει το δάνειο του ΔΝΤ και την αμερικανική βοήθεια ως “καρότα” για να ενθαρρύνει τον Σαγιέντ να ανταποκριθεί στις εκκλήσεις της κοινωνίας των πολιτών», υποστηρίζει στην ανάλυσή του o Σαράν Γκρίγουολ.

Εκτιμά ότι τώρα, με το νέο κοινοβούλιο στην Τύνιδα, η κυβέρνηση των ΗΠΑ «μπορεί να βρει δελεαστικό το ενδεχόμενο να προσπαθήσει να επιστρέψει στις «συνήθεις διαδικασίες» και να δώσει προτεραιότητα στα στρατηγικά της συμφέροντα στην Τυνησία» και στην Αφρική.

Όμως, επισημαίνει, «πρέπει να αναγνωρίσει» ότι με τον Τυνήσιο πρόεδρο δεν θα υπάρξουν… business as usual.

Η ΕΕ -που έχει μεταφέρει την πίεση για έλεγχο των μεταναστευτικών ροών στις χώρες της Βόρειας Αφρικής- επίσης εκφράζει τώρα έκδηλη ανησυχία.

«Εάν η Τυνησία καταρρεύσει, κινδυνεύει να προκαλέσει μεταναστευτικές ροές προς την ΕΕ και αστάθεια στη Βόρεια Αφρική και τη Μέση Ανατολή», δήλωσε ο επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας, Ζοζέπ Μπορέλ.

«Θέλουμε να αποφύγουμε αυτήν την κατάσταση», τόνισε, όμως «η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν μπορεί να βοηθήσει μια χώρα που δεν μπορεί να υπογράψει συμφωνία με το ΔΝΤ».

Το θέμα συζητήθηκε την περασμένη Δευτέρα από τους Ευρωπαίους ΥΠΕΞ, κυρίως με πρωτοβουλία της Ιταλίας, που ακολουθεί σκληρή αντιμεταναστευτική πολιτική υπό την πρωθυπουργία της μεταφασίστριας Τζόρτζια Μελόνι.

Η Ρώμη θέλει το ΔΝΤ να ξεμπλοκάρει το δάνειο των 1,9 δισεκατομμυρίων δολαρίων, δήλωσε ο Ιταλός υπουργός Εξωτερικών, Αντόνιο Ταγιάνι.

Μόλις τον περασμένο Ιανουάριο, κατά την επίσκεψή του στην Τύνιδα, είχε περιγράψει τη μεταναστευτική ροή ως «μάστιγα για την Τυνησία, όπως και για την Ιταλία».

Σε αυτή τη φάση, οι ΥΠΕΞ των «27» ζήτησαν από το Βέλγιο και την Πορτογαλία να στείλουν κλιμάκιο στη βορειοαφρικανική χώρα για «αξιολόγηση της κατάστασης, ώστε η Ε.Ε να καθοδηγήσει τα μέτρα της».

Headlines