Credit Suisse: Πως η κατάρρευση της ελβετικής τράπεζας αποκάλυψε την κρίση ταυτότητας μιας ολόκληρης χώρας

«Ένα κράτος αρχίζει να αυτοαποκαλείται πατρίδα, όταν ετοιμάζεται να διαπράξει φόνους», έχει γράψει ο Ελβετός θεατρικός συγγραφέας, Φρήντριχ Ντύρενματ.

Το περασμένο Σαββατοκύριακο, η Ελβετία σκότωσε έναν δικό της, γράφουν σήμερα οι Financial Times. Σε μια συνέντευξη Τύπου, που οργανώθηκε πρόχειρα στην πρωτεύουσα Βέρνη, η κυβέρνηση και οι ρυθμιστικές αρχές της χώρας ανακοίνωσαν ότι η Credit Suisse, που υπήρξε για 167 χρόνια ένας από τους πυλώνες της ελβετικής κοινωνίας έπαψε πια να υπάρχει.

Η τεράστια τράπεζα, η ατμομηχανή του βιομηχανικού θαύματος της Ελβετίας, αποδυναμωμένη από χρόνια σκανδάλων, επρόκειτο να αποροφηθεί από τη μεγαλύτερη ανταγωνίστρια της, την UBS.

Το τέλος του παραδείσου

Η όλη συζήτηση αφορούσε την αποτροπή μιας αδιανόητης οικονομικής κατάρρευσης. Δεν υπήρχε χρόνος ούτε για πολλά λόγια, ούτε για μεγάλα δράματα. Η κυβέρνηση «λυπάται που η Credit Suisse δεν μπόρεσε να αντιμετωπίσει τις δικές της δυσκολίες», δήλωσε χαρακτηριστικά η Κάριν Κέλερ Σούτερ, υπουργός Οικονομικών της Ελβετίας.

Τις προηγούμενες 72 ώρες, οι τεχνοκράτες μαζί με τους τραπεζίτες και τους εκπροσώπους των αρμοδίων ρυθμιστικών αρχών είχαν εξετάσει όλα τα σενάρια για να βρουν την καλύτερη κοινά αποδεκτή λύση. Για μπούσουλα είχαν έναν και μόνο συγκεκριμένο κανόνα: το κράτος δεν θα χρησιμοποιήσει χρήματα των φορολογουμένων για να διασφαλίσει την ανεξαρτησία της τράπεζας.

Η συμφωνία σόκαρε πολλούς σε όλο τον κόσμο και προκάλεσε πολλά ερωτήματα σχετικά με τη σταθερότητα του ελβετικού συστήματος. Κανονικά σε περιόδους διεθνούς οικονομικής πίεσης, η Ελβετία είναι ένας παράδεισος: ωστόσο, καθώς ο χρυσός και το ιαπωνικό γεν αυξήθηκαν έναντι άλλων περιουσιακών στοιχείων αυτή την εβδομάδα, οι έμποροι συναλλάγματος εγκατέλειψαν το φράγκο με τον ταχύτερο ρυθμό των τελευταίων δύο ετών.

Τα σημερινά προβλήματα της χώρας όμως δεν είναι μόνο οικονομικά. «Η Ελβετία βρίσκεται στη σοβαρότερη κρίση από τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο», είπε χαρακτηριστικά ο πρεσβευτής των ΗΠΑ στη Βέρνη, Σκοτ Μίλερ, νωρίτερα αυτόν τον μήνα. Η βάναυση εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, υποστήριξε ο ίδιος σε συνέντευξή του στην εφημερίδα NZZ, κατέστρεψε τον μύθο της ελβετικής ουδετερότητας.

Η τέλεια καταιγίδα

Τους τελευταίους μήνες, οι γείτονες και οι πιο στενοί οικονομικοί εταίροι της Ελβετίας έχουν αυξήσει την πίεση στη Βέρνη για την κατηγορηματική άρνησή της να συμμετάσχει σε οποιαδήποτε στρατιωτική βοήθεια προς το Κίεβο.

«Η ουδετερότητα έχει λειτουργήσει υπέρ των Ελβετών για πολλούς αιώνες σε αυτήν την καθημαγμένη από τον πόλεμο ήπειρο. Αλλά δεν λειτουργεί πια», σχολιάζει ο Ελβετός πρώην διπλωμάτης, Τόμας Μπόρερ. Η Ελβετία σήμερα είναι περικυκλωμένη από φίλους με τους οποίους έχει βαθιές οικονομικές σχέσεις, προσθέτει ο ίδιος.

«Όταν είσαι ουδέτερος, είναι σαν να πηγαίνεις σε μια κηδεία, στην οποία όλοι κλαίνε και εσύ απλά στέκεσαι ρωτώντας ποιο είναι το πρόβλημα; Μοιραία, δεν αρέσεις σε κανέναν», εξηγεί.

Με τις δύο πιο βασικές πτυχές της ελβετικής ταυτότητας, 1) τον ρόλο του παγκόσμιου τραπεζίτη και 2) τη γεωπολιτική αμεροληψία της, υπό έντονη αμφισβήτηση, είναι προφανές ότι «βρισκόμαστε απέναντι σε μια τέλεια καταιγίδα», καταλήγει ο Μπόρερ.

Και επειδή ουδέν κακόν αμιγές καλού, αντίθετα από το φόβο ότι και οι άλλες τράπεζες πρώτης γραμμής της Ελβετίας, αυτές που εξυπηρετούν κατ’ αποκλειστικότητα τους πιο πλούσιους μεταξύ των πλουσίων, θα υποστούν ζημιές, τα στοιχεία δείχνουν ότι πάνε από το καλό στο καλύτερο.

Τραπεζικό σύστημα μεγάλων αντοχών

Η Julius Baer, πρώην τρίτη μεγαλύτερη τράπεζα της Ελβετίας και σήμερα λόγω των εξελίξεων δεύτερη, είδε την τιμή της μετοχής της να αυξάνεται κατά 13% αυτή την εβδομάδα.

«Πρόκειται για μια πολύ ατυχής κατάσταση, δεν υπάρχει καμία αμφιβολία για αυτό. Από τη δική μου οπτική γωνία όμως, δεν είναι και τόσο απαισιόδοξη», λέει ο Χιούμπερτ Κέλερ, επικεφαλής του τραπεζικού ομίλου Lombard Odier.

«Η δύναμη της Ελβετίας ως ο απόλυτος χρηματοπιστωτικός προορισμός στον κόσμο έχει οικοδομηθεί σε βάθος δεακετών και αιώνων. Γι’ αυτό και εξακολουθούμε να είμαστε το νούμερο ένα κέντρο για τη διασυνοριακή διαχείριση του πλούτου», συμπληρώνει.

Ο Κέλερ υπενθυμίζει τις αμφιβολίες που είχαν πολλοί για το μέλλον της Ελβετίας, όταν αμφισβητήθηκε το τραπεζικό της απόρρητο μετά το οικονομικό κραχ του 2008. (Οι ελβετικές τράπεζες σήμερα μοιράζονται βασικές πληροφορίες για τα περιουσιακά στοιχεία ξένων πελατών με τις ξένες ρυθμιστικές αρχές προκειμένου να αποτρέψουν τις φορολογικές απάτες). «Οι ανταγωνιστές μας στο εξωτερικό πίστευαν ότι το ελβετικό τραπεζικό σύστημα δεν είχε πολύ χρόνο ζωής, αποδείχτηκε όμως ότι έκαναν λάθος».

Για όλα φταίει.. η μίμηση

Για τον Κέλερ, και πολλούς άλλους στην Ελβετία, τα προβλήματα της Credit Suisse προέκυψαν από την προσπάθεια της να γίνει λιγότερο «ελβετική», δηλαδή να ανοιχτεί στο εξωτερικό και να ενστερνιστεί την ξενική τραπεζική ταυτότητα, ακολουθώντας τα βήματα των αντιπάλων της στη Wall Street, κυνηγώντας μεγαλύτερους στόχους και υψηλότερα κέρδη.

«Η Credit Suisse βρέθηκε να παίζει σε διαφορετικό πρωτάθλημα και μερικές φορές έπαιζε πολύ άσχημη… μπάλα», επισημαίνει ο Μαρκ Πιθ, νομικός και ιδρυτής του ινστιτούτου Basel Institute on Governance. «Στις τραπεζικές επενδύσεις ήταν ερασιτέχνες».

Οι ανησυχίες στο εξωτερικό όμως, μπορεί να μην είναι η μόνη ανησυχία για τον τραπεζικό τομέα. Η Credit Suisse είναι τμήμα της σύγχρονης εθνικής ταυτότητας της Ελβετίας. Και με τις γενικές εκλογές τον Οκτώβριο, ο τραπεζικός κλάδος έχει μετεξελιχθεί σε πολιτική ανησυχία.

Για το ακροδεξιό Ελβετικό Λαϊκό Κόμμα (SVP) -το μεγαλύτερο στην ομοσπονδιακή συνέλευση, η παρακμή της τράπεζας και η σκανδαλώδης διάσωσή της που την «χάρισε» στην UBS, είναι συμπτώματα υποτέλειας στα ξένα συμφέροντα.

Για το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα (SP), όμως, που είναι και το δεύτερο μεγαλύτερο στη χώρα, είναι μια ιστορία ανεπαρκούς ρύθμισης και απληστίας.

«Προσπαθούμε να έχουμε σαφέστερους και πιο αυστηρούς κανονισμούς εδώ και πολλά χρόνια, αλλά η δεξιά προοδευτική πλειοψηφία στο κοινοβούλιο βάζει φρένο ξανά και ξανά», λέει ο Σέντρικ Γουέρμουθ, συμπρόεδρος του κόμματος, που ελπίζει η κατάρρευση της Credit Suisse να αποτελέσει την αφορμή για τις επιδιωκόμενες και πολύ αναγκαίες αλλαγές.

Η αμφισβήτηση της  ουδετερότητας

Ο τραπεζικός τομέας δεν είναι ο μόνος τομέας, στον οποίο οι μακροχρόνιες ελβετικές αξίες αμφισβητούνται αιφνιδίως.

Το δόγμα της ουδετερότητας της Ελβετίας υπήρξε ο ακρογωνιαίος λίθος της εξωτερικής της πολιτικής για αιώνες, γι’ αυτό και δεν έχει συμμετάσχει σε πόλεμο από το 1815. Η θέση αυτή ωστόσο έχει καταστεί ολοένα και πιο δύσκολο να διατηρηθεί ως έχει στην εποχή της ευρωπαϊκής ενοποίησης και της οικονομικής αλληλεξάρτησης.

«Το ερώτημα σχετικά με το τι σημαίνει τελικά αυτή η ουδετερότητα ήταν πάντα εκεί, στο παρασκήνιο», σημειώνει ο Μάικλ Άμπουλ, πρώην υφυπουργός Εξωτερικών Υποθέσεων. «Τώρα έχει βγει στο προσκήνιο λόγω του πολέμου στην Ουκρανία και είναι προφανές, τόσο στην πολιτική όσο και στην κοινωνία, ότι πρέπει να επιτέλους να δώσουμε ξεκάθαρη απάντηση».

Στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται και το ζήτημα με τις παραδόσεις όπλων, αφού σήμερα μετά από πολλά χρόνια ζητείται τα ελβετικής κατασκευής όπλα, που έχουν εξαχθεί σε γείτονες χώρες, να πάρουν άδεια από τη Βέρνη για να εξαχθούν για δεύτερη φορά, για παράδειγμα, στο μέτωπο της Ουκρανίας.

Δημοσκοπήσεις και πραγματικότητες

Το εντυπωσιακό, αυτό που αποκαλύπτει πολλά για την τρέχουσα ψυχοσύνθεση του ελβετικού λαού, είναι σύμφωνα με τις πιο πρόσφατες δημοσκοπήσεις το 55% είναι υπέρ του προαναφερόμενου αιτήματος.

Ο πολιτικός κόσμος ωστόσο παραμένει διχασμένος. Κι ας έχει ακολουθήσει κατά γράμμα τις αποφάσεις της ΕΕ για την επιβολή κυρώσεων στη Ρωσία, που είχε σαν αποτέλεσμα να μπει με συνοπτικές διαδικασίες στη λίστα με τα κράτη-εχθρούς της.

Εξαιτίας όλων των παραπάνω, οι τραπεζίτες κρούουν τον κώδωνα του  κινδύνου ότι πελάτες από ορισμένες χώρες, όπως η Κίνα, που είναι σήμερα η πιο στενή σύμμαχος της Ρωσίας, γίνονται ολοένα και πιο νευρικοί που έχουν τα περιουσιακά τους στοιχεία στην Ελβετία. Αυτό ουσιαστικά αφήνει τη χώρα με όλα τα μειονεκτήματα της ουδετερότητας και ολοένα λιγότερα από τα θετικά.

«Η ουδετερότητα βρίσκεται στα βιβλία και στα γονίδιά μας, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει να προσαρμοστούμε στις τρέχουσες συνθήκες», υπογραμμίζει ο Μπόρερ.

«Υπάρχει ένα μάθημα που πρέπει να πάρουμε από όλη αυτή τη δημόσια συζήτηση για τον πόλεμο στην Ουκρανία, ότι η προσκόληση μας με παλιές βεβαιότητες όταν οι απειλές στον κόσμο αλλάζουν αφήνουν πίσω την Ελβετία», συμπληρώνει  ο Αμπούλ. «Πρέπει επτέλους να προσαρμοστούμε στη νέα πραγματικότητα»…