Πως τα ισχυρά γερμανικά συμφέροντα κάνουν ό,τι θέλουν την ευρωπαϊκή ατζέντα για το Κλίμα

Ένα πανίσχυρο δίκτυο εταιρειών κολοσσών που προέρχονται από τα ορυκτά καύσιμα και ρυπογόνες βιομηχανίες βρίσκεται πίσω από τις σημαντικότερες αποφάσεις της Γερμανίας στα ενεργειακά, επηρεάζοντας κατά συνέπεια όλη την ατζέντα της ΕΕ, καθιστώντας την ενεργειακή πολιτική του μπλογκ αθεράπευτα «βρώμικη», και όχι πράσινη.

Σύμφωνα με τη νέα έκθεση του Corporate Europe Observatory, μιας ΜΚΟ στις Βρυξέλλες που ερευνά τις επιπτώσεις των λόμπι στη χάραξη πολιτικής της ΕΕ, η Γερμανία συνέβαλε στο να βρίσκεται πλέον το υδρογόνο στον πυρήνα των κλιματικών και βιομηχανικών πολιτικών της ΕΕ και οι Βρυξέλλες σχεδιάζουν να δαπανήσουν δισεκατομμύρια για να τονώσουν τον τομέα του υδρογόνου στην Ευρώπη.

Ενώ η Γερμανία διαφήμισε το υδρογόνο ως το κεντρικό στοιχείο μιας κλιματικά ουδέτερης οικονομίας, η ΕΕ καλωσόρισε αυτό το υποτιθέμενο «θαυματουργό αέριο» με ανοιχτές αγκάλες. Ωστόσο, όπως καταδεικνύει η έκθεση, η διαφημιστική εκστρατεία των Γερμανών αγνοεί αρκετά βρώμικα γεγονότα.

Δεν το λες και καθαρά ενέργεια…

Πρώτον, το 99% του σημερινού παγκοσμίου παραγόμενου υδρογόνου είναι «γκρίζο» υδρογόνο που παράγεται από ορυκτά καύσιμα, με ετήσιες εκπομπές CO2 να υπερβαίνουν εκείνες ολόκληρης της Γερμανίας. Δεύτερον, το «μπλε» υδρογόνο με βάση τα ορυκτά, το οποίο προωθείται ως εναλλακτική λύση «χαμηλών εκπομπών άνθρακα», έχει κλιματικό αποτύπωμα που είναι σχεδόν εξίσου κακό.  Τέλος, ακόμη και το «πράσινο» υδρογόνο, το οποίο θεωρείται «χωρίς άνθρακα», αλλά αντιπροσώπευε μόνο το 0,04% της παγκόσμιας παραγωγής υδρογόνου το 2021, συνοδεύεται από σοβαρές προκλήσεις και κινδύνους. Είναι ενεργειακά αναποτελεσματικό, συμπεριφέρεται ως ισχυρό έμμεσο αέριο του θερμοκηπίου και η παραγωγή σε μεγάλη κλίμακα απαιτεί τεράστιες ποσότητες γης, νερού και ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Έτσι, η παραγωγή του μπορεί να τροφοδοτήσει την «πράσινη αρπαγή» (οικειοποίηση γης και πόρων για περιβαλλοντικούς σκοπούς). Μια διογκωμένη ζήτηση για υδρογόνο χρησιμοποιείται ως δούρειος ίππος για να παρατείνει τη χρήση ορυκτών καυσίμων.

Όλο και περισσότεροι ειδικοί προειδοποιούν έτσι ότι μια ενεργειακή οικονομία επικεντρωμένη στο υδρογόνο θα αυξήσει πραγματικά τις εκπομπές. Το Γερμανικό Συμβουλευτικό Συμβούλιο για το Περιβάλλον, για παράδειγμα, ένα συμβουλευτικό όργανο εμπειρογνωμόνων της γερμανικής κυβέρνησης, δήλωσε ότι το υδρογόνο «δεν μπορεί να παίξει πρωταρχικό ρόλο» στην επίλυση της κλιματικής κρίσης.

Γερμανοί πολιτικοί και λομπίστες μια γροθιά

Το λόμπι υδρογόνου της Γερμανίας απασχολεί εκατοντάδες λομπίστες και ξοδεύει εκατομμύρια για να επηρεάσει τη γερμανική πολιτική. Ο χημικός γίγαντας BASF, για παράδειγμα, που χρησιμοποιεί και παράγει ορυκτό υδρογόνο, είχε προϋπολογισμό για λόμπι 3,8 εκατομμυρίων ευρώ το 2021 και σήμερα απασχολεί 24 λομπίστες.

Ο μεγαλύτερος όμιλος ενεργειακών λόμπι της Γερμανίας BDEW, του οποίου οι εταιρείες μέλη είναι υπεύθυνες για το 90% των πωλήσεων ορυκτών αερίων στη Γερμανία και που στοιχηματίζουν στο υδρογόνο για να παραμείνουν στην επιχείρηση, έχει 51 λόμπι και προϋπολογισμό ύψους 7,1 εκατ. ευρώ το 2021. Αυτή η ισχύς του λόμπι επιτρέπει η βιομηχανία υδρογόνου να παρακολουθεί και να επηρεάζει πολύπλοκες ρυθμιστικές διαδικασίες και να εξασφαλίζει συναντήσεις λόμπι με βασικούς φορείς λήψης αποφάσεων.

Όπως και οι προηγούμενες γερμανικές κυβερνήσεις, ο σημερινός συνασπισμός των Σοσιαλδημοκρατών, των Πρασίνων και των Φιλελευθέρων παρέχει προνομιακή πρόσβαση στο λόμπι του φυσικού αερίου, μια κινητήρια δύναμη πίσω από τη διαφημιστική εκστρατεία του υδρογόνου. Από τον Δεκέμβριο του 2021 έως τον Σεπτέμβριο του 2022, υψηλόβαθμοι κυβερνητικοί αξιωματούχοι συναντήθηκαν με εκπροσώπους πίεσης αερίου κατά μέσο όρο μία φορά την ημέρα.

Αυτές οι συναντήσεις περιλάμβαναν πολλές κεκλεισμένων των θυρών συνομιλίες για το υδρογόνο με εκπροσώπους συμφερόντων από μεγάλες εταιρείες ορυκτών καυσίμων όπως η RWE, η Equinor και η Wintershall Dea καθώς και με γίγαντες μηχανικούς όπως η Siemens Energy (η οποία κατασκευάζει εξαρτήματα αγωγών φυσικού αερίου και μονάδες ηλεκτρολύτη για την παραγωγή πράσινου υδρογόνου) και η MAN Energy Solutions (θυγατρική της Volkswagen).

Το Εθνικό Συμβούλιο Υδρογόνου κυριαρχείται από λομπίστες

Η έκθεση αποκαλύπτει πως το κύριο συμβουλευτικό σώμα της γερμανικής κυβέρνησης για το υδρογόνο, το Εθνικό Συμβούλιο Υδρογόνου, κυριαρχείται από λομπίστες που κατευθύνουν τη γερμανική πολιτική υδρογόνου προς το συμφέρον των κερδών τους. Αυτοί οι 25 εμπειρογνώμονες περιλαμβάνουν εκπροσώπους από 15 εταιρείες από όλη την αλυσίδα εφοδιασμού υδρογόνου: την εταιρεία φυσικού αερίου Linde, τον διαχειριστή δικτύου Open Grid Europe, την αυτοκινητοβιομηχανία Daimler Truck, την εταιρεία παραγωγής χημικών Covestro κ.λπ. Οι δύο περιβαλλοντικές ΜΚΟ στο Συμβούλιο μπορούν πάντα να παραβλεφθούν.

Η πρόσφατη στροφή της Γερμανίας στο μπλε υδρογόνο ήταν μια από τις μεγαλύτερες νίκες του λόμπι. Σε αντίθεση με τη στρατηγική της Γερμανίας για το υδρογόνο για το 2020, η ενημερωμένη έκδοση, προβλέπει ρητά τη χρήση και τη δημόσια χρηματοδότηση μπλε υδρογόνου που προέρχεται από ορυκτά. Έργα εισαγωγής μπλε υδρογόνου και των παραγώγων του είναι ήδη στο σχεδιασμό, για παράδειγμα τόσο με τη Νορβηγία όσο και με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Καθώς το ισοζύγιο άνθρακα του μπορεί να είναι χειρότερο από την «παραδοσιακή» καύση άνθρακα, πετρελαίου και φυσικού αερίου, η κλιμάκωση του μπλε υδρογόνου κινδυνεύει να αυξήσει τις εκπομπές. Ορισμένοι ειδικοί προειδοποιούν ότι οι επενδύσεις σε μπλε υδρογόνο είναι χειρότερες από την αδράνεια για την κλιματική αλλαγή, κυρίως επειδή κλειδώνουν την οικονομία των ορυκτών καυσίμων.

Η Γερμανία έχει δημιουργήσει συμμαχίες υδρογόνου και συνεργασίες με τουλάχιστον 26 πιθανές χώρες εξαγωγής, πολλές από αυτές στον Παγκόσμιο Νότο. Το Βερολίνο σχεδιάζει να καλύψει τα 2/3 της μελλοντικής του ζήτησης πράσινου υδρογόνου με εισαγωγές και πρόκειται να γίνει ο μεγαλύτερος εισαγωγέας φυσικού αερίου στην Ευρώπη, με εκτιμώμενο μερίδιο 60 έως 70% της μελλοντικής ζήτησης εισαγωγών. Οι γερμανικές εταιρείες είναι ένθερμοι συμμετέχοντες σε αυτή την παγκόσμια αναζήτηση και συνοδεύουν τους υπουργούς όποτε πηγαίνουν σε αποστολές για το υδρογόνο.

Αποικιακά πρότζεκτ

Τα έργα πράσινου υδρογόνου που υποστηρίζονται από τη Γερμανία στο εξωτερικό ακολουθούν αποικιακά πρότυπα. Οι πόροι ιδιοποιούνται, ενώ οι αρνητικές επιπτώσεις όπως η οικολογική ζημιά και η ενεργειακή ανεπάρκεια ανατίθενται εύκολα σε εξωτερικούς συνεργάτες. Οι συγκρούσεις για τη χρήση γης και νερού γίνονται ήδη εμφανείς και ενδέχεται να ενταθούν τα επόμενα χρόνια. Υπάρχουν επίσης ανησυχίες για τα μέσα διαβίωσης των αλιευτικών κοινοτήτων ως αποτέλεσμα των μεγάλων λιμανιών και άλλων εξαγωγικών υποδομών, καθώς και της ρύπανσης από τα απόβλητα των μονάδων αφαλάτωσης που απαιτούνται για την απόκτηση νερού για την παραγωγή πράσινου υδρογόνου σε άνυδρες περιοχές.

Ένα τρανταχτό παράδειγμα παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, που αναφέρει η έκθεση, είναι οι υποδομές της Thyssenkrupp για παραγωγή υδρογόνου στην σχεδιαζόμενη μεγαλούπολη Neom της Σαουδικής Αραβίας. Φυλές που έμεναν ανέκαθεν στην περιοχή έχουν εκδιωχθεί βίαια από τη γη τους για να ανοίξει ο δρόμος για τον Neom. Αρκετοί διαδηλωτές καταδικάστηκαν σε θάνατο λόγω της αντίστασής τους στην διωγμό και ένας από αυτούς πυροβολήθηκε από τις δυνάμεις ασφαλείας τον Απρίλιο του 2020. Ωστόσο, η συνεργασία Γερμανίας-Σαουδικής Αραβίας υδρογόνου 2021 επιδιώκει να εφαρμόσει κοινά έργα στο Neom. Τέτοιες συνεργασίες διακινδυνεύουν την αναπαραγωγή και τη νομιμοποίηση αυταρχικών καθεστώτων στο όνομα της βιωσιμότητας, προιδοποιεί η έκθεση.

Τα έργα υδρογόνου στον Παγκόσμιο Νότο τείνουν να είναι κεντρικά μεγάλα έργα και στερούνται συμμετοχής των πολιτών. Μια χαρτογράφηση 27 κυρίως αφρικανικών χωρών δεν μπόρεσε να προσδιορίσει ούτε ένα έργο υδρογόνου στο οποίο ζητήθηκε η γνώμη της κοινότητας πριν από την απόφαση να προχωρήσει το έργο. Μια μικρή ομάδα πολιτικής και οικονομικής ελίτ είναι πιθανό να επωφεληθεί από αυτές τις διαδικασίες από πάνω προς τα κάτω.

Η έκθεση αναφέρει πως η διαφαινόμενη «αποικιοκρατία του υδρογόνου» στην ΕΕ και τη Γερμανία αποτυγχάνει να ανταποκριθεί στις ανησυχίες της παγκόσμιας δικαιοσύνης και της ενεργειακής δημοκρατίας όσο δεν εκπληρώνει τη βασική της υπόσχεση: να βοηθήσει στην αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης. Αντίθετα, υπάρχει πραγματικός κίνδυνος η κούρσα του υδρογόνου να καθυστερήσει τη δράση για δομική απαλλαγή από άνθρακα: για παράδειγμα, αύξηση της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων (αντί να θερμανθούν τα σπίτια με υδρογόνο), μετάβαση στην οικολογική γεωργία (αντί απλώς να «πρασινίσουν» τα συνθετικά λιπάσματα) και μείωση της κυκλοφορίας (αντί της σπατάλης ενέργειας σε αυτοκίνητα που κινούνται με υδρογόνο).