Η άγνωστη ιστορία με τα συσσίτια του Λαυρίου

Χειμώνας, 1941-42. Η Ελλάδα βρίσκεται υπό ναζιστική κατοχή και η πείνα αποδεκατίζει τον πληθυσμό των ελληνικών πόλεων, όταν ένας νεαρός αρχιμηχανικός της Γαλλικής Εταιρείας Μεταλλείων Λαυρίου έρχεται σε επαφή με την τοπική οργάνωση του ΕΑΜ και σχεδιάζει μαζί τους μια παράτολμη πράξη που θα σώσει την πόλη: την παραγωγή ασημιού, κάτω από τη μύτη των κατακτητών. Μαζί με λίγους πιστούς εργάτες βάζουν σε εφαρμογή το σχέδιο και τα καταφέρνουν. Το ασήμι πωλείται στη μαύρη αγορά έναντι τροφίμων με τη μεσολάβηση του Ερυθρού Σταυρού και με τη βοήθεια του ΕΑΜ στήνονται μυστικά συσσίτια, με αποτέλεσμα να διακοπεί ο κύκλος του θανάτου στο Λαύριο. Ο νεαρός αρχιμηχανικός ήταν ο μετέπειτα καθηγητής και πρύτανης του ΕΜΠ, υπουργός Βιομηχανίας στην πρώτη κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή, Κωνσταντίνος Κονοφάγος.

Αυτή η άγνωστη ιστορία της ηρωικής ομάδας που με κίνδυνο της ζωής της έσωσε το Λαύριο από την πείνα κατά τη διάρκεια της Κατοχής έρχεται στο φως 81 χρόνια μετά, καθώς για πρώτη φορά το ΕΜΠ, το Τεχνολογικό Πάρκο Λαυρίου και άλλοι φορείς προκηρύσσουν πανελλήνιο νεανικό καλλιτεχνικό διαγωνισμό ιδεών για τη φιλοτέχνηση ενός μνημείου – γλυπτού που θα τιμήσει τον αγώνα εκείνων των ανθρώπων.

Αποστολή

Η ομάδα που έφερε εις πέρας την αποστολή αποτελούνταν από τον Κωνσταντίνο Κονοφάγο, δρα χημικό μηχανικό, αρχιμηχανικό έργων επιφανείας της Γαλλικής Εταιρείας Μεταλλείων Λαυρίου (CFML), ο οποίος ρίχτηκε με πάθος στην έρευνα κατορθώνοντας, με λίγα διαθέσιμα μέσα, να ανακαλύψει μια νέα τεχνολογική μέθοδο που έβγαζε ασήμι, τον Παναγιώτη Δρίβα, φοιτητή Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και γραμματέα του ΕΑΜ Λαυρίου, ο οποίος εργαζόταν στην CFML, τον Βέλγο Maurice Bremmer, γενικό διευθυντή της CFML και μέλος της Γαλλικής Αντίστασης, τον Ιωάννη Χατζηπανάγο, εργοδηγό καμινείας στην εταιρεία, τον Ευστάθιο Γεροδήμο, επιστάτη καμινείας, τον Δημήτριο Αποστόλου και τον Ιωάννη Κουτούζο που ήταν εργατοτεχνίτες καμινείας της CFML, δύο εργάτες της καμινείας της CFML και μέλη του ΕΑΜ αγνώστου ονόματος, τον Ιταλό Orpheo Morelli, διευθυντή Οικονομικών Υπηρεσιών της CFML, και τον Ευθύμιο Αυγέρη, πρόεδρο του Σωματείου Εργαζομένων Μεταλλείων Πλάκας και μέλος του ΕΑΜ.

Το κατόρθωμά τους συντελέστηκε υπό πολύ δύσκολες συνθήκες: η Γαλλική Εταιρεία Μεταλλείων Λαυρίου, στην οποία εργαζόταν την εποχή εκείνη μεγάλο τμήμα του τοπικού πληθυσμού, ήταν ήδη επιταγμένη από τις δυνάμεις Κατοχής, ενώ ο λαός ήταν τσακισμένος: πάνω από το ένα δέκατο των κατοίκων της εργατούπολης έχασε τη ζωή του από πείνα μέχρι το καλοκαίρι του 1942.

Κωνσταντίνος Κονοφάγος

Η συμβολή

Οπως επισημαίνεται στην προκήρυξη, «στα χρόνια μετά τον πόλεμο ο Κωνσταντίνος Κονοφάγος έγινε καθηγητής της Σχολής Μηχανικών Μεταλλείων Μεταλλουργών του ΕΜΠ και στα δύσκολα χρόνια της δικτατορίας των συνταγματαρχών πρύτανης του Πολυτεχνείου, θέση από την οποία προασπίστηκε το πανεπιστημιακό άσυλο τον Νοέμβρη του 1973. Αργότερα, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής τον όρισε υπουργό Βιομηχανίας στην πρώτη κυβέρνηση της Μεταπολίτευσης. Η γη του Λαυρίου τον δέχτηκε μετά θάνατον φιλόξενα στο χώμα της, μετά από δική του επιθυμία. Ο Παναγιώτης Δρίβας ολοκλήρωσε με δυσκολία τις σπουδές του, κυνηγημένος για χρόνια εξαιτίας των πολιτικών του πεποιθήσεων. Καταξιώθηκε όμως ως δάσκαλος, εκπαιδεύοντας στα φιλολογικά μαθήματα γενιές Λαυριωτών. Μεταξύ άλλων, έγραψε και για την ιστορία αυτή στα απομνημονεύματά του από τη δράση του ΕΑΜ στο Λαύριο στα χρόνια της Κατοχής. Αν η συμβολή των δύο αυτών προσώπων είναι λίγο ως πολύ γνωστή, η Ιστορία δεν φώτισε μέχρι τώρα ισάξια και τους άλλους πρωταγωνιστές, χωρίς τους οποίους το ηρωικό εγχείρημα δεν θα ήταν δυνατό. Αλλωστε, καθένας από τους συμμετέχοντες ανέλαβε ακέραιο τον κίνδυνο για τη ζωή του. Γι΄ αυτό ένα μνημείο – γλυπτό, το οποίο θα τοποθετηθεί στην πλατεία Μηχανουργείου εντός του Τεχνολογικού Πάρκου, είναι σκοπός να θυμίζει σήμερα και στο μέλλον την πράξη, τους ανθρώπους, και να φωτίζει και άλλες πλευρές της ιστορίας του χώρου αυτού».

Περισσότερες πληροφορίες για τον διαγωνισμό που προκηρύσσουν το Τεχνολογικό Πάρκο Λαυρίου και το ΕΜΠ σε συνεργασία με τον Δήμο Λαυρεωτικής, την Εταιρεία Μελετών Λαυρεωτικής και το Εργατικό Κέντρο Λαυρίου – Ανατολικής Αττικής διατίθενται στην ιστοσελίδα http://www.ltcp.ntua.gr.