Γενία Ζ: Μια γενιά που κανένας δεν μπήκε στον κόπο να την προσεγγίσει

^«Οι νέοι ποτέ δεν κερδίζουν εκλογές», λένε οι δημοσκόποι, γνωρίζοντας πως στην Ελλάδα των τελευταίων είκοσι ετών δεν ήταν εκείνοι που διαμόρφωσαν το αποτέλεσμα. Πόσω μάλλον δε οι πιο νεαροί ψηφοφόροι, που μόλις τώρα έχουν αρχίσει να θεωρούνται επισήμως ενήλικες – ακόμα και αν δεν το έχουν συνειδητοποιήσει οι γονείς τους. Οι ηλικίες από 17 έως 24 ονομάζονται παγκοσμίως Generation Z, που μεγάλωσαν στα 00s (δηλαδή στα zeros, στα σπάργανα της νέας χιλιετίας) και εκπαιδεύτηκαν στο Zoom. Δεν ένιωσαν το σοκ μιας οικονομικής κρίσης, όπως οι μεγαλύτεροί τους, παρά βιώνουν μια διαρκή κατάσταση ρευστότητας ως νέα κοινωνική, οικονομική και πολιτική κανονικότητα.

«Οι νέοι ποτέ δεν κερδίζουν εκλογές», γι’ αυτό και κανείς δεν μπαίνει ουσιαστικά στον κόπο να τους προσεγγίσει, επενδύοντας σε ένα κομματικό μέλλον που θα τους περιλαμβάνει. Ποιοι είναι οι Gen Z; Εκείνοι που έβαλαν τον εαυτό τους στη θέση των φοιτητών που χάθηκαν στο τρένο για τη Θεσσαλονίκη. Εκείνοι ηγούνται αυτές τις μέρες των διαδηλώσεων και των συγκεντρώσεων διαμαρτυρίας, παρεμβαίνουν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και δηλώνουν τον θυμό και την απογοήτευσή τους από το πολιτικό σύστημα της χώρας. Μεγάλωσαν διαφορετικά, ζουν διαφορετικά και από τους γονείς και από τα μεγαλύτερα αδέρφια τους. Στην πραγματικότητα, είναι εκείνοι που θα διαμορφώσουν τα πολιτικά ρεύματα για τις γενιές που θα έρθουν, για τα παιδιά που ξέρουν να χειρίζονται τις ηλεκτρονικές ταμπλέτες από την κούνια. Είναι η γενιά που μέχρι τώρα καμία πολιτική δύναμη δεν έχει καταφέρει να αποκωδικοποιήσει.

1. Γεννήθηκαν στο γύρισμα του αιώνα

Η γενιά Z είναι ταυτισμένη με το Millennium – οι εκπρόσωποί της ήταν το πολύ τριών ετών όταν ο πλανήτης υποδέχτηκε το 2000. Αυτό σημαίνει ότι οι δεκαετίες που φέρνουν ως παραδείγματα οι μεγαλύτεροί τους για να εξηγήσουν τον κόσμο γύρω τους, οι αναφορές σε πολιτικές φιγούρες του ’80 και του ’90, δεν υπάρχουν ούτε ως ανάμνηση. Πολιτικά αυτό τους διαχωρίζει από τους υπόλοιπους γιατί επιτρέπει την ψύχραιμη αποτύπωση και αποτίμηση χωρίς συναισθηματική εμπλοκή. Και μαζί, την αποδόμηση: όπως ο Τσε έγινε μπλουζάκι για τους έφηβους σαράντα χρόνια πριν, έτσι ο Ανδρέας Παπανδρέου είναι σήμερα ποπ είδωλο. Ηγέτες, με όλη την επιβλητικότητα που τους διακρίνει, δεν υπάρχουν.

2. Μεγάλωσαν μέσα στο Ιντερνετ

Οι νέοι 17-24 ετών είναι οι πρώτοι που δεν μεγάλωσαν μαζί με το Ιντερνετ, αλλά μέσα στο Ιντερνετ. Ξέρουν να χειρίζονται τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης σαν την παλάμη του χεριού τους, ξέρουν τη δύναμη και την επικινδυνότητά τους – γι’ αυτό και γνωρίζουν πόση σημασία έχει η στιγμή της αποσύνδεσης και τα προσωπικά δεδομένα που μένουν εκτός της διαδικτυακής πραγματικότητας. Η άριστη χρήση των νέων τεχνολογιών τούς έχει κάνει εξαιρετικούς multitaskers, μπορούν να χειριστούν πολλά «ανοιχτά παράθυρα» ταυτόχρονα, έχουν όμως μικρότερο χρονικό εύρος προσοχής. Η άμεση πρόσβαση στην πληροφορία έχει και τα αρνητικά της: μπορεί μεν να διευκολύνει την έρευνα, αλλά τους κάνει πιο επιρρεπείς στα καλογραμμένα fake news.

3. Είναι «πολύχρωμοι»

Η νεότερη γενιά θεωρείται η πιο προοδευτική από όλες σε θέματα που αφορούν την κοινωνία, το περιβάλλον και τα ατομικά δικαιώματα – και αυτό συμβαίνει ακόμα και αν ψηφίζουν συντηρητικά ή φιλελεύθερα κόμματα. Δεν κάνουν ιδιαίτερες εθνικές και φυλετικές διακρίσεις και έχουν ιδιαίτερη ευαισθησία σε ζητήματα ισότητας. Κι όμως, δεν αποκλείεται τελικά να τους κερδίσει η Δεξιά, που έχει μάθει να χειρίζεται τις ταυτοτικές πολιτικές (identity politics) χωρίς την πολιτική ορθότητα των προοδευτικών εκπροσώπων. Παράλληλα, ενδιαφέρονται για το περιβάλλον, αναγνωρίζοντας τον ρόλο που θα παίξει η περιβαλλοντική κρίση στο υπόλοιπο της ζωής τους, ενώ στην πλειοψηφία τους εμφανίζονται απολύτως θετικοί σε ριζοσπαστικές αλλαγές που θα μπορούσαν να αλλάξουν την εικόνα του πλανήτη.

4.  Δεν ένιωσαν ποτέ ασφαλείς

Σε αντίθεση με την αμέσως προηγούμενη γενιά, που σήμερα συμπεριλαμβάνει τις ηλικίες από 25 έως 34, στη Γενιά Z κανένας ουρανός δεν έπεσε στο κεφάλι. Αντιθέτως, μεγάλωσαν και ενηλικιώθηκαν μέσα σε διαδοχικές κρίσεις, από την οικονομική περιπέτεια της τελευταίας δεκαετίας έως την πανδημία και τον πόλεμο στην Ουκρανία. Οσες έρευνες έχουν γίνει μέχρι τώρα λένε πως αυτές οι εμπειρίες τούς έκαναν πιο υπομονετικούς, πιο επίμονους και πιο ανεξάρτητους. Δεν είναι ωστόσο υπεράνω χρημάτων και πολύ πιθανό βασικές επιλογές στη ζωή τους, από τον εργασιακό τους προσανατολισμό και το αν θα αγοράσουν ή θα νοικιάσουν σπίτι μέχρι το κόμμα που θα ψηφίσουν, να καθορίζονται από την ασφάλεια που τους κάνει να νιώθουν η απόφασή τους.

5.  Προσαρμόζονται στις αλλαγές

Το ρευστό κλίμα μέσα στο οποίο μεγάλωσαν τους επέτρεψε να είναι πιο αποδοτικοί σε περιόδους που τα πάντα γύρω τους καταρρέουν – η κρίση με την Credit Suisse και τη CVB, που άνοιξαν και πάλι νωπά τραύματα στους μεγαλύτερους, έγιναν η αφορμή για δεκάδες χιλιάδες βιντεάκια στο TikTok, στα οποία κάποιος εκπρόσωπος της Gen Z τρώει αμέριμνος πατατάκια την ώρα που όλοι ανησυχούν για τις καταθέσεις τους. Είναι συνηθισμένοι σε εναλλαγές ιστορικών στιγμών, σε απώλεια σταθερών, ακόμα και συμβολικά, όπως συνέβη με τον θάνατο της βασίλισσας Ελισάβετ. Αγαπούν τις αλλαγές και στην καθημερινή ρουτίνα τους, γι’ αυτό προτιμούν να ξοδεύουν τα χρήματά τους ταξιδεύοντας.

6.  Δουλεύουν για να ζουν

Οι νεότεροι ενήλικες είναι ανταγωνιστικοί και μορφωμένοι, θέλουν να κάνουν καριέρα στο πεδίο που έχουν επιλέξει, δεν έχουν όμως τη διάθεση να περάσουν ολόκληρη τη ζωή τους δουλεύοντας – καθόλου τυχαία, αυτή την περίοδο βρίσκονται στην πρώτη γραμμή των διαδηλώσεων στη Γαλλία για την αλλαγή των ορίων συνταξιοδότησης. Δεν δουλεύουν υπερωρίες, είναι εκείνοι που ενέπνευσαν τη Μεγάλη Παραίτηση την περίοδο της πανδημίας σε εργαζομένους μεγαλύτερης ηλικίας και διεκδίκησαν το δικαίωμα σε διαρκή διαλείμματα για όσο κράτησε η περίοδος της τηλεργασίας. Παράλληλα, άλλαξαν το ύφος και το είδος της εταιρικής επικοινωνίας, ακόμα και απέναντι σε διευθυντικά στελέχη, αφήνοντας στην άκρη τις τυπικότητες και δείχνοντας έναν δρόμο προς λιγότερο «τοξικά» εργασιακά περιβάλλοντα.

7.  Βάζουν προσωπικά και πολιτικά όρια

Η διαρκής εναλλαγή πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής πραγματικότητας δημιούργησε την ανάγκη ορίων: η Gen Z έχει επιλέξει ένα διαφορετικό μοντέλο ζωής, με πιο αργούς ρυθμούς. Προσέχουν την υγεία τους, σωματική και ψυχική, επιλέγοντας το πόσο θα επηρεαστούν από την πραγματικότητα γύρω τους. Στην πολιτική τους τοποθέτηση, αυτό ερμηνεύεται ως «κόκκινες γραμμές» τις οποίες δεν προσαρμόζουν ούτε ξεπερνούν – και ενδεχομένως δεν γίνονται άμεσα εμφανείς. Η ενασχόληση με ζητήματα δικαιωμάτων τούς έφερε στο προσκήνιο με το #MeToo στις ΗΠΑ: παρότι μακριά από την ηλικία του Τζο Μπάιντεν και πιο προοδευτικοί από αυτόν, ήταν εκείνοι που «σήκωσαν» την καμπάνια του, ώστε να μην υπάρξει δεύτερη θητεία του Ντόναλντ Τραμπ.

8. Πολιτικοποιημένοι, όχι κομματικοποιημένοι

Οι millennials πολλές φορές επικρίνονται ως απολιτίκ, ως γενιά που δεν ενδιαφέρεται να συμμετάσχει στις εκλογές. Οι νεότεροί τους είναι απολύτως πολιτικοποιημένοι – και ενημερώνονται, και έχουν άποψη. Δεν ταυτίζουν ωστόσο την πολιτική τους θέση με κάποιο πρόσωπο ή με κάποιο κόμμα: στην Ελλάδα, οι ηλικίες 17 έως 24 έχουν ζήσει τόσο την πρώτη περίοδο των Μνημονίων και την κατάρρευση του πρώτου μεταπολιτευτικού δικομματικού συστήματος, όσο και τη δεύτερη, με τη διάψευση των προσδοκιών της «πρώτη φορά Αριστεράς» από τον ΣΥΡΙΖΑ. Αυτή η προσέγγιση τους κάνει πιο ανοιχτούς σε κομματικές μεταπηδήσεις σε όλο το πολιτικό φάσμα, ώστε να ψηφίσουν αυτόν που κάθε φορά ανταποκρίνεται καλύτερα στις μεγαλύτερες ανάγκες τους.