Πώς να τσακίσεις τη Ρωσία, δίχως να στάξεις σταγόνα αίμα – Η αμφιλεγόμενη αμερικανική έκθεση

Από λαϊκές διαμαρτυρίες, ενεργειακές υποδομές μέχρι ανάπτυξη νέων βομβαρδιστικών και πυραύλων, είναι μια γκάμα επιλογών που εξετάζει η ισχυρότερη αμερικανική δεξαμενή σκέψης RAND με έναν και μοναδικό στόχο: Να αποσταθεροποιήσουν τη Ρωσία… «τεντώνοντάς» την.

Η έκθεση «Overextending and Unbalancing Russia» εκπονήθηκε  -με χορηγό τον Αμερικανικό Στρατό- από τα πιο λαμπρά (επιθετικά;) μυαλά Αμερικανών ερευνητών το 2019, αλλά με το ξέσπασμα του πολέμου στην Ουκρανία, επανήλθε στην επικαιρότητα, καθώς δέχτηκε κριτική από ειδικούς για το περιεχόμενό της, ειδικά εκείνους που βλέπουν πιο φιλικά τη ρωσική πλευρά. Σημειώνεται ότι η RAND χρηματοδοτείται κυρίως από την κυβέρνηση των ΗΠΑ, ενώ έχει προκαλέσει για τον ρόλο της σε σημαντικά γεγονότα των μεταπολεμικών ΗΠΑ, όπως ο πόλεμος στο Βιετνάμ, στο Ιράκ κτλ.

Πράγματι, η έκθεση, όπως ομολογεί, ανασύρει συνταγές από την εποχή του Ψυχρού Πολέμου -συγκεκριμένα τη δεκαετία του 1970- προκειμένου να αναλύσει διεξοδικά τις μη βίαιες, με υψηλό κόστος για τη Ρωσία επιλογές που θα μπορούσαν να επιδιώξουν οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους σε οικονομικούς, πολιτικούς και στρατιωτικούς τομείς για καταπονήσουν την οικονομία και τις ένοπλες δυνάμεις της Ρωσίας, αλλά και να πλήξουν τη θέση της κυβέρνησης Πούτιν στο εσωτερικό και στο εξωτερικό.

Το βασικό σκεπτικό των ερευνητών είναι να κάνουν την Ρωσία να «επεκταθεί» σε τομείς –όπως κούρσα εξοπλισμών- που δεν θα αντέξει στο τέλος. Οι συντάκτες της έκθεσης αξιολογούν το κόστος, αλλά και την πιθανότητα επιτυχίας των προτάσεων που κάνουν. «Ορισμένες από τις επιλογές είναι σαφώς πιο ελπιδοφόρες από άλλες, αλλά κάποιες θα πρέπει να αξιολογηθούν από την άποψη της συνολικής στρατηγικής των ΗΠΑ για την αντιμετώπιση της Ρωσίας» αναφέρεται.

Οι πιο πολλά υποσχόμενες επιλογές για την «υπερ-επέκταση της Ρωσίας» είναι εκείνες που αντιμετωπίζουν άμεσα τα τρωτά σημεία, τις ανησυχίες της, εκμεταλλευόμενες τομείς αδυναμίας ενώ υπονομεύουν τα πλεονεκτήματα της Ρωσίας. Έτσι, η νούμερο ένα επιλογή, σύμφωνα με τη RAND, για να χτυπηθεί η Ρωσία στην αχίλλειο φτέρνα της, είναι η οικονομία, που «είναι σχετικά μικρή και εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις εξαγωγές ενέργειας. Το μεγαλύτερο άγχος της ρωσικής ηγεσίας πηγάζει από τη σταθερότητα και την αντοχή του καθεστώτος και τα μεγαλύτερα δυνατά σημεία της Ρωσίας βρίσκονται στον στρατό και την πληροφορική».

Να «ουρλιάξει» η ρωσική οικονομία

Η διεύρυνση της παραγωγής ενέργειας των ΗΠΑ θα πίεζε την οικονομία της Ρωσίας, περιορίζοντας δυνητικά τον κρατικό προϋπολογισμό της και, κατ’ επέκταση, τις αμυντικές της δαπάνες. Υιοθετώντας πολιτικές που επεκτείνουν την παγκόσμια προσφορά και μειώνουν τις παγκόσμιες τιμές, οι ΗΠΑ μπορούν να περιορίσουν τα ρωσικά έσοδα. Κάτι τέτοιο συνεπάγεται μικρό κόστος ή κίνδυνο, παράγει οφέλη δεύτερης τάξης για την οικονομία των ΗΠΑ και δεν χρειάζεται πολυμερή έγκριση.

Η επιβολή εμπορικών και οικονομικών κυρώσεων πιθανότατα θα υποβάθμιζε επίσης τη ρωσική οικονομία, ειδικά εάν αυτές οι κυρώσεις είναι ολοκληρωμένες και πολυμερείς. Έτσι, η αποτελεσματικότητά τους θα εξαρτηθεί από την προθυμία άλλων χωρών να συμμετάσχουν σε μια τέτοια διαδικασία. Βέβαια, η έκθεση προειδοποεί ότι οι κυρώσεις συνοδεύονται από κόστος και, ανάλογα με τη σοβαρότητά τους, σημαντικούς κινδύνους, αναφέρει η έκθεση.

Προσθέτει επίσως πως, η αύξηση της ικανότητας της Ευρώπης να εισάγει φυσικό αέριο από προμηθευτές εκτός της Ρωσίας θα μπορούσε να επεκτείνει οικονομικά τη Ρωσία και να προστατεύσει την Ευρώπη έναντι του ρωσικού ενεργειακού καταναγκασμού. Η Ευρώπη κινείται σιγά-σιγά προς αυτή την κατεύθυνση κατασκευάζοντας μονάδες επαναεριοποίησης για υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG). Αλλά για να είναι πραγματικά αποτελεσματική, αυτή η επιλογή θα χρειαζόταν οι παγκόσμιες αγορές LNG να γίνουν πιο ευέλικτες από ό,τι είναι ήδη και θα χρειαζόταν το LNG για να γίνει πιο ανταγωνιστική ως προς την τιμή με το ρωσικό αέριο.

Οι καλύτερες δυνατές επιλογές (Πηγή: RAND)

Επενδύστε σε βομβαρδιστικά και πυρηνικά

Στο στρατιωτικό τομέα, η επανα-τοποθέτηση βομβαρδιστικών θέτοντας εντός εμβέλειας βασικούς στρατηγικούς στόχους έχει μεγάλες πιθανότητες επιτυχίας και σίγουρα θα τραβούσε την προσοχή της Μόσχας, προκαλώντας ρωσικές ανησυχίες. Το κόστος και οι κίνδυνοι αυτής της επιλογής είναι χαμηλά, εφόσον τα βομβαρδιστικά βρίσκονται εκτός εμβέλειας των περισσότερων βαλλιστικών και επίγειων ρωσικών πυραύλων κρουζ.

Επίσης, η ανάπτυξη πρόσθετων τακτικών πυρηνικών όπλων σε Ευρώπη και Ασία θα μπορούσε να ανησυχήσει αρκετά τη Ρωσία, ώστε να αυξήσει σημαντικά τις επενδύσεις στην αεράμυνα της. Μπορεί τα πυρηνικά σε συνδυασμό με τα βομβαρδιστικά, να έχουν μεγάλες πιθανότητες επιτυχίας, αλλά η έκθεση προειδοποιεί πως η ανάπτυξη περισσότερων τέτοιων όπλων μπορεί να οδηγήσει τη Μόσχα να αντιδράσει με τρόπους αντίθετους προς τα συμφέροντα των ΗΠΑ και των συμμάχων.

Οι συντάκτες της έκθεσης τονίζουν ότι το καθήκον της «επέκτασης της Ρωσίας» δεν χρειάζεται να βαρύνει πρωτίστως τον στρατό ή ακόμη και τις ένοπλες δυνάμεις των ΗΠΑ στο σύνολό τους. Πράγματι, οι πιο πολλά υποσχόμενοι τρόποι «επέκτασης» της Ρωσίας -αυτοί με το υψηλότερο όφελος, τον χαμηλότερο κίνδυνο και τη μεγαλύτερη πιθανότητα επιτυχίας- πιθανότατα δεν εμπίπτουν στον στρατιωτικό τομέα. Η Ρωσία δεν επιδιώκει στρατιωτική ισοτιμία με τις ΗΠΑ και, επομένως, μπορεί απλώς να επιλέξει να μην απαντήσει σε ορισμένες στρατιωτικές ενέργειες των ΗΠΑ (π.χ. αλλαγές στη ναυτική παρουσία). Επίσης, αλλες στρατιωτικές ενέργειες των ΗΠΑ (π.χ. τοποθέτηση δυνάμεων πιο κοντά στη Ρωσία) θα μπορούσαν τελικά να αποδειχθούν πιο δαπανηρές για τις ΗΠΑ παρά για τη Ρωσία.

Ενισχύστε την Ουκρανία, αλλά μην το παρακάνετε

Η παροχή στρατιωτικής βοήθειας στην Ουκρανία θα εκμεταλλευόταν το μεγαλύτερο σημείο εξωτερικής ευπάθειας της Ρωσίας. Όμως, οποιαδήποτε αύξηση των αμερικανικών στρατιωτικών όπλων και συμβούλων στην Ουκρανία θα πρέπει να μελετηθεί προσεκτικά για να αυξηθεί το κόστος για τη Ρωσία χωρίς να προκαλέσει μια πολύ ευρύτερη σύγκρουση στην οποία η Ρωσία, λόγω εγγύτητας, θα είχε σημαντικά πλεονεκτήματα.

Κάποιες όχι και τόσο καλές ιδέες

Ωστόσο, οι ερευνητές, δίχως να τα απορρίπτουν a priori, θέτουν στο τραπέζι και άλλα μέτρα, τα οποία όμως τα αξιολογούν από επικίνδυνα ώς και αναποτελεσματικά.

Ειδικότερα, εκτιμούν ότι μέτρα όπως, ενθάρρυνση εγχώριων διαμαρτυριών και μη βίαιης αντίστασης, ακόμα και μείωση της αξιοπιστίας του ρωσικού εκλογικού συστήματος δεν θα ήταν αποτελεσματικά, ενώ και οι δυτικές κυβερνήσεις δεν θα μπορούσαν να τα στηρίξουν.

Η ενθάρρυνση της μετανάστευσης ειδικευμένου εργατικού δυναμικού και μορφωμένων νέων από τη Ρωσία έχει μικρό κόστος ή κινδύνους και θα μπορούσε να βοηθήσει τις ΗΠΑ και άλλες χώρες υποδοχής και να βλάψει τη Ρωσία, αλλά τα πιθανά αποτελέσματα θα αργήσουν να φανούν.

Στη Συρία η αυξανόμενη υποστήριξη στους Σύρους αντάρτες θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο άλλες προτεραιότητες πολιτικής των ΗΠΑ, όπως η καταπολέμηση της ισλαμικής τρομοκρατίας, και θα μπορούσε να διακινδυνεύσει περαιτέρω αποσταθεροποίηση ολόκληρης της περιοχής. Επιπλέον, αυτή η επιλογή μπορεί να μην είναι καν εφικτή, δεδομένης της παρακμής της συριακής αντιπολίτευσης.

Μια κίνηση στη Λευκορωσία πιθανότατα δεν θα πετύχαινε και θα μπορούσε να προκαλέσει μια ισχυρή ρωσική απάντηση, που θα οδηγούσε σε γενική επιδείνωση του περιβάλλοντος ασφαλείας στην Ευρώπη και οπισθοδρόμηση της πολιτικής των ΗΠΑ.

Η επέκταση των δεσμών στον Νότιο Καύκασο —ανταγωνιζόμενος οικονομικά με τη Ρωσία— θα ήταν δύσκολη λόγω γεωγραφίας και ιστορίας. Η μείωση της ρωσικής επιρροής στην Κεντρική Ασία θα ήταν πολύ δύσκολη και θα μπορούσε να αποδειχθεί δαπανηρή. Η αυξημένη δέσμευση είναι απίθανο να επεκτείνει τη Ρωσία πολύ οικονομικά και πιθανόν να είναι δυσανάλογα δαπανηρή για τις ΗΠΑ.

Η επέμβαση στην Υπερδνειστερία και η εκδίωξη των ρωσικών στρατευμάτων από την περιοχή θα ήταν πλήγμα για το ρωσικό κύρος, αλλά θα εξοικονομούσε χρήματα από τη Μόσχα και πιθανότατα θα επιβάλει πρόσθετο κόστος στις Ηνωμένες Πολιτείες και τους συμμάχους τους.