Ζερόμ Σαλ: Στη Ρωσία δεν ζουν, επιβιώνουν

«Η μεγάλη διαφορά ανάμεσα στo γύρισμα μιας κινηματογραφικής ταινίας και στο γύρισμα για ψηφιακή πλατφόρμα είναι ότι στην πρώτη περίπτωση ο στόχος σου είναι καθαρά δημιουργικός, να φτιάξεις κάτι πραγματικά όμορφο για το κοινό και στη δεύτερη να ακολουθήσεις όσο το δυνατόν πιο σύντομα τη γραμμή που ορίζει η ιστορία που αφηγείσαι. Η ποιότητα θα πρέπει και εκεί να είναι πρώτης γραμμής αλλά δεν είναι αυτή η προτεραιότητα».

Ο σκηνοθέτης Ζερόμ Σαλ ξέρει πολύ καλά για ποιο πράγμα μιλάει διότι έχει εργαστεί και στα δύο μέσα. Από τη μία πλευρά είναι ο σκηνοθέτης και σεναριογράφος κινηματογραφικών ταινιών όπως η «Οδύσσεια» (2016), μια εντυπωσιακή κινηματογραφική βιογραφία πάνω στη δράση του εξερευνητή Ζακ Υβ Κουστό (Λαμπέρ Ουιλσόν) και από την άλλη είναι ο συνδημιουργός της γαλλικής σειράς «Totems» (2021) που γυρίζεται για την ψηφιακή πλατφόρμα της Αmazon.

«Με πολύ απλά λόγια, η γραμματική των δύο μέσων είναι εντελώς διαφορετική» είπε.

Ο λόγος από τον οποίο προέκυψε αυτή η κουβέντα για τη διαφορά των γυρισμάτων ανάμεσα στον κινηματογράφο και τις πλατφόρμες είναι η τελευταία ταινία του Ζ. Σαλ «Ενοχο υλικό» («Kompromat») η οποία έδωσε και την αφορμή αυτής της συνάντησης που έγινε τον περασμένο Ιανουάριο στο Παρίσι, στο πλαίσιο του φεστιβάλ της UNIFRANCE με απώτερο στόχο την προώθηση των γαλλικών ταινιών σε όλον τον κόσμο.

Ο Ζιλ Λελούς σε σκηνή από την ταινία «Ενοχο υλικό»

Η αναφορά στον σκηνοθέτη ότι η αίσθηση που αφήνει το «Ενοχο υλικό» είναι καθαρά μιας ταινίας για τη μεγάλη οθόνη τον χαροποιεί, ιδιαίτερα μετά την επισήμανση ότι θέλω να την ξαναδώ και στο σινεμά καθότι αναγκάστηκα να τη δω στο laptop μου προκειμένου να μιλήσω μαζί του.

Του είπα ότι το φυσικό, παγωμένο τοπίο της Ουκρανίας το οποίο αποτελεί το φόντο της ιστορίας στο «Ενοχο υλικό», όπου θα καταφύγει ένας αδίκως κατηγορούμενος για παιδοφιλία στη Ρωσία γάλλος θεατράνθρωπος (Ζιλ Λελούς), είναι βέβαιο ότι «χάνει» σε μια οθόνη κομπιούτερ και ότι η πραγματική θέση της ταινίας είναι στη μεγάλη οθόνη της κινηματογραφικής αίθουσας.

Χωρίς να μιλήσει υποτιμητικά για κάποια από τις δύο δουλειές, ο Σαλ φάνηκε ότι αγαπά περισσότερο την «οργανική διαδικασία που απαιτεί ο κινηματογράφος».

Το «Ενοχο υλικό» είναι μια από τις ταινίες που διαγωνίζονται στο φετινό, 23ο φεστιβάλ γαλλόφωνου κινηματογράφου που αυτές τις μέρες πραγματοποιείται στην Αθήνα (αλλά και σε άλλες πόλεις της Ελλάδας). Ο σκηνοθέτης του ανήκει στους προσκεκλημένους.

Μετά την προβολή της στο φεστιβάλ γαλλοφωνίας, η ταινία θα διανεμηθεί στις αίθουσες από τη Δαναός Films. Συνσεναριογράφος μαζί με τον Ζ. Σαλ στο «Ενοχο υλικό» είναι ο Καρίλ Φερί, ένας από τους πιο αναγνωρισμένους άλλους συγγραφείς νουάρ αυτή την την στιγμή στην Γαλλία, μυθιστορήματα του οποίου κυκλοφορούν στην χώρα μας από τις εκδόσεις Πόλις: «Μαπούτσε», «Ούτου», «Χάκα» κ. α.

Ρωσία και Δύση

Μια προσπάθεια κατανόησης ενός πολιτισμού που διακρίνεται από ιδιαιτερότητες γίνεται και στο «Ενοχο υλικό», αν και σε αυτή την περίπτωση η ιδέα προέκυψε από τον ίδιο τον Σαλ όταν βρέθηκε στη Ρωσία για την προώθηση μιας παλαιότερης ταινίας του.

«Με εντυπωσίασε τόσο η χώρα όσο και ο τρόπος με τον οποίο είδα ότι οι Ρώσοι σκέφτονται. Ο τρόπος με τον οποίο κοιτάζουν τους δυτικούς. Εξεπλάγην που πολλοί Ρώσοι, οι περισσότεροι, έχουν την αντίληψη ότι εμείς οι δυτικοί είμαστε πραγματικά παρακμασμένοι, διεφθαρμένοι, «άρρωστοι». Αντιλήφθηκα ότι ήθελα κάτι να πω γύρω από αυτό το ζήτημα και όταν έμαθα την πραγματική ιστορία πίσω από το «Kompromat», είπα στον εαυτό μου, αυτό θα μπορούσε να γίνει ταινία».

Επισημαίνω στον Σαλ ότι η εικόνα των «κακών Ρώσων» που αναδύεται από την ταινία ίσως είναι κάπως υπερβολική γιατί όντως στο «Ενοχο υλικό» οι περισσότεροι Ρώσοι θυμίζουν (και φέρονται σαν) ανθρωπόμορφα τέρατα.

Στη Ρωσία δεν ζουν, επιβιώνουν

«Η ζωή στη Ρωσία δεν είναι εύκολη. Μη κοιτάτε τη Μόσχα, αυτή είναι σαν το Παρίσι. Τι συμβαίνει όμως στα πέριξ αυτής της αχανούς χώρας; Το σύστημα βίας στη ρωσική κοινωνία υπάρχει, όπως και ο συστημικός ρατσισμός απέναντι στους ξένους αλλά και στο εσωτερικό της χώρας» απάντησε κάθε άλλο παρά ενοχλημένος ο σκηνοθέτης.

«Αυτό δεν σημαίνει ότι όλοι οι άνθρωποι είναι κακοί. Απλώς είναι αναγκασμένοι να υποκύψουν στα γρανάζια αυτού του συστήματος, προσπαθούν να επιβιώσουν μέσα σε αυτό το σύστημα. Στη Ρωσία δεν ζουν, επιβιώνουν. Και όσοι δεν το αντέχουν φεύγουν από τη χώρα».

Ο Σαλ σημειώνει ότι όταν συζητούσε την ταινία με Ρώσους κανείς δεν φάνηκε να ενοχλείται από αυτά που έλεγε, αντιθέτως όλοι συμφωνούσαν. «Η άποψη των περισσότερων Ρώσων για τη σεξουαλικότητα, την ελευθερία και πολλά άλλα θέματα, διαφέρει πολύ από τη δική μας».

Ευρωπαϊκή υποκρισία

Χωρίς αυτό να σημάνει βέβαια ότι ο Ζερόμ Σαλ δεν ενοχλείται αφάνταστα και από την ευρωπαϊκή υποκρισία.

«Ποια είναι η θέση της Ευρώπης απέναντι στο ζήτημα του πολέμου στην Ουκρανία;» αναρωτιέται.

«Καμία. Τι κάνουμε βλέποντας παιδιά να σκοτώνονται καθημερινά; Τίποτα. Λέμε μόνο παχιά λόγια για τις αξίες και στέλνουμε όπλα. Γιατί; Διότι δεν είμαστε έτοιμοι να πολεμήσουμε».