Ελβετία: Τραπεζοκτονίες και Γυναικοκτονίες

Το νέο έφτασε από μια φίλη, την Αντέλ, η οποία ζει στη γαλλόφωνη περιοχή της Ελβετίας, στο Υβερντόν, πόλη κοντά στη Λωζάνη. Ένας γείτονας, ένας πατέρας, σκότωσε τη γυναίκα του και τις τρεις κόρες τους, έβαλε φωτιά στη βίλα και αυτοκτόνησε. «Δεν είναι η πρώτη γυναικοκτονία στη χώρα μας», μου λέει η Αντέλ, η οποία δυσκολεύεται να κατανοήσει πώς στη φιλήσυχη και πλούσια χώρα την οποία ζει, σκοτώνονται γυναίκες.

Ομολογώ πως δεν είχα ποτέ σκεφτεί πως η λέξη «γυναικοκτονία» θα αφορούσε την Ελβετία, μια χώρα της οποίας τον μύθο έχουμε ήδη δει να γκρεμίζεται σιγά σιγά με την τραπεζική κρίση. Όταν γύριζα το ντοκιμαντέρ μου για τις γυναικοκτονίες στην Ιταλία, το 2020 και το 2021, ήταν μάλλον αναμενόμενο σε μια χώρα με έντονα τα χαρακτηριστικά του ματσισμού, και της πατριαρχίας να υπάρχει και αυξημένη βία κατά των γυναικών.

Οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης είχαν ήδη αρχίσει να μετρούν τις γυναικοκτονίες, και να αναγνωρίζουν το πρόβλημα, όπως και η Ελλάδα άλλωστε. Ωστόσο το φαινόμενο είναι.. δημοκρατικό.

Ακόμη και στην Ελβετία, με τους 8,7 εκατομμύρια κατοίκους, όπου ένας μέσος μισθός ανέρχεται στα 62.000 ευρώ, οι γυναίκες δολοφονούνται επειδή είναι γυναίκες. Η  καταγραφή των θυμάτων αποτελεί και αυτή κάτι νέο για τη χώρα, καθώς έως το 2020 δεν υπήρχαν καν επίσημα στοιχεία. Το 2021 η Ελβετία μέτρησε 26 γυναικοκτονίες, δηλαδή μία κάθε δύο εβδομάδες, ενώ 30 γυναίκες επέζησαν από πράξεις βίας λόγω φύλου. Τα επίσημη στοιχεία για το 2022 δεν έχουν ακόμη ανακοινωθεί, αλλά τα ΜΜΕ κάνουν λόγο για περισσότερες από 25 γυναικοκτονίες. Τα νούμερα είναι ανησυχητικά.

Αυτό που είναι επίσης αξιοσημείωτο είναι πως το 40% των περιπτώσεων ανθρωποκτονίας στην Ελβετία είναι γυναικοκτονίες, όπου μια γυναίκα σκοτώνεται από τον σύντροφό της ή τον πρώην της. Τα ελβετικά στατιστικά είναι πολύ υψηλά σε σύγκριση με την υπόλοιπη Ευρώπη. Γίνεται επίσης μία απόπειρα γυναικοκτονίας την εβδομάδα στη χώρα.

Κρυφός σεξισμός, οικονομικές πιέσεις, πανδημία

Για τους Ελβετούς αυτή είναι μια μικρή καταστροφή. Ενώ άλλα είδη ανθρωποκτονιών, για παράδειγμα σε εγκληματικούς κύκλους, έχουν μειωθεί τα τελευταία χρόνια, το ποσοστό των γυναικοκτονιών παραμένει σταθερό. Είναι όμως δύσκολο να κατανοήσει κανείς γιατί σε μια χώρα που κυριαρχεί η ευημερία, η βία κατά των γυναικών έχει παρουσιάσει τέτοια αύξηση. Οι ειδικοί λένε πώς οι λόγοι είναι κοινοί. Ένας κρυφός σεξισμός, οικονομικές πιέσεις, και η πανδημία που έκανε πολλές γυναίκες να αναζητήσουν εργασία και να γίνουν ανεξάρτητες, αντιδρώντας στη βία που υπέστην, έπειτα από πολλά χρόνια ανοχής, ενέτειναν το φαινόμενο.

Στην περίπτωση του πατέρα στο Υβερντόν, η οικονομική πίεση είχε μάλλον πολλά να κάνει με την βίαιη αυτή πράξη. Δραστηριοποιημένος στον χώρο της διαφήμισης, ο 45χρονος σύζυγος από το Φρίμπουργκ ξεκίνησε πριν από πέντε χρόνια μια εταιρεία ενοικίασης φουσκωτών κάστρων για παιδικά γενέθλια. Η 40χρονη σύζυγός του Β. διηύθυνε αυτήν την επιχείρηση.

«Στην αρχή πήγαινε καλά. Δυστυχώς, ήρθε ο Covid. Η εταιρεία πουλήθηκε την άνοιξη του 2022 και η οικογένεια ήρθε σε μεγάλη σύγκρουση», γράφουν οι τοπικές εφημερίδες.

«Είχε υπέροχα μπλε μάτια» λέει μια γειτόνισσα. «Ήταν πολύ διαφορετικοί. Είχε δειλά μάτια και δεν ανέπνεε γαλήνη. Είπε ότι είχε ένα διαμέρισμα στο Ντουμπάι και μου έδειξε φωτογραφίες. Την τελευταία φορά που τον είδα, ήταν νευρικός. Τον ρώτησα χαριτολογώντας αν έχει νόσο του Πάρκινσον. Η γυναίκα του χαμογελούσε και είχε όμορφα μπλε μάτια».

«Μιλούσε συχνά για την επιθυμία τους να αγοράσουν μια βίλα. Κάποτε τους ξέφυγε η κατάσταση γιατί, όπως φαίνεται, δεσμεύτηκε το ακίνητο», λέει συγγενής. Το ζευγάρι ήταν χωρισμένο, αλλά «την Τετάρτη, ένα από τα κορίτσια ήταν σε ένα πάρτι γενεθλίων στη γειτονιά και ήταν ο πατέρας της που την έφερε πίσω στο σπίτι όπου έγινε η δολοφονία», λέει ένας άλλος γείτονας.

Η περίπτωση του συζύγου από το Υβερντόν, δεν είναι η μόνη. Τα ελβετικά νέα τις αριθμούν με τις ανάλογες περιγραφές να τις συνοδεύουν. «Στο  Ράπερσβιλ, ο Αρντίλντ V. σκότωσε τη γυναίκα του, Αλμπίνα. Ο γάμος τους σημαδεύτηκε από τη σφραγίδα του ελέγχου και της βίας. Ο Ολιβιέ Φ. θα πρέπει σύντομα να απαντήσει στο δικαστήριο για τον φόνο της πρώην συζύγου του Ναντίν Φ. το 2019 στο Ντιετικόν, στα προάστια της Ζυρίχης. Στη Ζυρίχη, ένα ακόμη δράμα, ακόμη πιο τρομερό: Ο Αντουάν B. καταδικάστηκε σε 18 χρόνια φυλάκιση επειδή ξυλοκόπησε μέχρι θανάτου την Ελέν Β., μητέρα των τεσσάρων παιδιών του και παραλίγο να την αποκεφαλίσει με ένα τσεκούρι κουζίνας. Είχε χωρίσει μαζί του».

Δεν έχει όρια

Η βία δεν έχει όρια. Ούτε είναι «προνόμιο» των φτωχών. 42% των γυναικών στην Ελβετία έχουν αντιμετωπίσει ενδοοικογενειακή βία στα σπίτια τους, ενώ τα ποσοστά είναι ιδιαίτερα αυξημένα και ανάμεσα στους μετανάστες, μια κοινή τάση σε όλη την Ευρώπη.

Στη μικρή, πολύγλωσσή Ελβετία, το 2021 πραγματοποιήθηκαν 26.000 καταγγελίες για ενδοοικογενειακή βία, ενώ 27.000 παιδιά έχουν επηρεαστεί έντονα από τις διαλυμένες αυτές οικογένειες.

Η αδυναμία του κράτους να αντιμετωπίσει το φαινόμενο και να ξεκινήσει μια καμπάνια πρόληψης χειροτέρεψε την κατάσταση και οι γυναίκες βγήκαν στους δρόμους. Άλλωστε η μάχη ενάντια στις γυναικοκτονίες δίνεται κυρίως μέσω της πρόληψης. Λόγω και των πολλαπλών καταγγελιών ο κλοιός γύρω από τους πιθανούς δράστες, έχει σφίξει.

Έπειτα από πολλές διαδηλώσεις και αντιδράσεις από γυναικείες οργανώσεις, το Ελβετικό κράτος έχει βάλει πολλούς από τους άντρες που έχουν εκδιωχθεί για ενδοοικογενειακή βία σε καθεστώς περιμετρικής απαγόρευσης. Στην περίπτωση που αυτή δεν τηρείται έχει υιοθετήσει τη χρήση ηλεκτρονικών βραχιολιών ή ποδιών. Έτσι, η θέση τους καταγράφεται συνεχώς.

Είναι αυτό αρκετό για να περιορίσει τους δράστες;  Σίγουρα είναι ένα βήμα μπροστά από τη δική μας χώρα την Ελλάδα, όπου δεν έχουμε βραχιολάκια, και οι πιθανοί δράστες κυκλοφορούν ανενόχλητοι παραβιάζοντας τις παραμετρικές απαγορεύσεις, και διεκδικώντας ακόμη και την επιμέλεια των παιδιών τους. Ας μη ξεχνάμε ότι μέχρι πρόσφατα, στη μικρή μονόγλωσση μας Ελλάδα, δυσκολευόμασταν να καταδικάσουμε ακόμη και τους δολοφόνους.