Η αέναη τραγωδία στα αφιλόξενα νότια σύνορα των ΗΠΑ

Η Σιουδάδ Χουάρες είναι μια πόλη στο βόρειο Μεξικό, δίπλα στον ποταμό Ρίο Γκράντε και στα σύνορα με τις ΗΠΑ. Ακριβώς απέναντί της βρίσκεται το Ελ Πάσο στο Τέξας.

Η γεωγραφική θέση της την καθιστά ένα από τα κύρια μεθοριακά περάσματα για παράτυπους μετανάστες, που προσπαθούν να φτάσουν στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Ήταν εκεί λοιπόν, σε ένα κέντρο κράτησης, που έγινε την Τρίτη μια από τις πιο πολύνεκρες τραγωδίες των τελευταίων ετών με θύματα μετανάστες, που περιμένουν να εξεταστούν οι αιτήσεις τους για άσυλο στις ΗΠΑ.

Από τους συνολικά 68 που στοιβάζονταν στον κλειστό χώρο -όλοι άντρες από χώρες της Λατινής Αμερικής- οι 38 πέθαναν και άλλοι 28 τραυματίστηκαν από πυρκαγιά που εξαπλώθηκε γρήγορα στα κελιά με τις κλειδωμένες πόρτες, υπό την εγκληματική αδιαφορία των φρούρων.

Η πυρκαγιά, είπε ο Μεξικανός πρόεδρος Άντρες Μανουέλ Λόπες Ομπραδόρ, ξέσπασε όταν κάποιοι μετανάστες πυρπόλησαν τα στρώματά τους για να διαμαρτυρηθούν, όταν έμαθαν ότι τελικά θα απελαθούν.

«Ποτέ δεν φαντάστηκαν», συμπλήρωσε, «ότι αυτό θα προκαλούσε μια τέτοια τραγωδία»…

«Αυτοί που κατηγορούν τα θύματα της πυρκαγιάς αποκρύπτουν το γεγονός ότι αυτοί οι θάνατοι αποτελούν κατηγορητήριο για τις δομές και τις πολιτικές που εφαρμόζονται συνολικά και από τις δύο κυβερνήσεις» στο Μεξικό και στις ΗΠΑ, σχολίασε δηκτικά η τοπική ΜΚΟ Hope Border Institute, με έδρα το Ελ Πάσο.

Στον απόηχο της νέας τραγωδίας, ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες ζήτησε «ενδελεχή έρευνα» και τη «δημιουργία ασφαλέστερων, πιο οργανωμένων και πιο ρυθμιζόμενων μεταναστευτικών οδών».

«Τα κράτη μέλη πρέπει να τηρούν τις δεσμεύσεις που έχουν αναλάβει, υπογράφοντας το Παγκόσμιο Σύμφωνο για τη Μετανάστευση», υπογράμμισε ο εκπρόσωπος του Γκουτέρες, Στεφάν Ντουζαρίκ.

«Αυτό που έχουμε τώρα, σε γενικές γραμμές», προσέθεσε, «είναι εγκληματικές συμμορίες που ουσιαστικά διαχειρίζονται την παγκόσμια μετανάστευση, με τα φρικτά αποτελέσματα που βλέπουμε καθημερινά»…

Μια διαρκής τραγωδία

Χιλιάδες μετανάστες έχουν χάσει τη ζωή τους ή έχουν εξαφανιστεί τα ίχνη τους στην αμερικανική ήπειρο τα τελευταία χρόνια, καθώς αναγκάζονται να διασχίσουν επικίνδυνες διαδρομές μέσα από ερήμους, ποτάμια και απομακρυσμένες περιοχές, με συνηθέστερο προορισμό τις ΗΠΑ.

Ο αριθμός νεκρών και εξαφανισμένων από το 2014 υπολογίζεται σε τουλάχιστον σε 7.667 ανθρώπους, σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης (IOM).

Μόνο το 2022, αναφέρει, καταγράφηκαν 1.434 θάνατοι μεταναστών στην ευρύτερη περιοχή -ο υψηλότερος εδώ και εννέα χρόνια, από τότε που διατηρούνται σχετικά αρχεία.

Σε αυτό το φόντο υπολογίζεται ότι κάθε μήνα περίπου 200.000 άνθρωποι από χώρες της Λατινικής Αμερικής (επί δεκαετίες πεδίο άσκησης παρεμβάσεων της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής) προσπαθούσαν μέχρι πρότινος να περάσουν τα σύνορα μεταξύ Μεξικού και ΗΠΑ.

Ειδικά τους τελευταίους μήνες οι συλλήψεις παράτυπων μεταναστών στη μεθόριο έχουν φτάσει σε επίπεδα ρεκόρ.

Αξιωματούχοι των ΗΠΑ έχουν διαμηνύσει ότι όσοι περνούν τα σύνορα χωρίς χαρτιά θα επιστρέφονται πάραυτα στο Μεξικό -βάσει διακρατικής συμφωνίας- μέχρι να εξεταστεί το αίτημά τους για άσυλο ή ακόμη και ότι θα απελαύνονται πίσω στις πατρίδες τους, ανάλογα με την υπηκοότητά τους.

Το δρόμο προς αυτήν την κατεύθυνση διατήρησε ανοιχτό η κυβέρνηση Μπάιντεν, κάνοντας πλήρη μεταστροφή στην μεταναστευτική πολιτική της.

Παρά τη δημόσια δέσμευση του Αμερικανού προέδρου να τερματίσει ένα επίμαχο μέτρο που κρατά από την πανδημία της COVID-19 και την προεδρία Τραμπ, του λεγόμενου Title 42, παρέτεινε τον Ιανουάριο την ισχύ του.

Υιοθετήθηκε επίσημα το 2020 στο όνομα της προστασίας της δημόσιας υγείας και έκτοτε έχει πρακτικά αποτελέσει «εργαλείο» της Ουάσιγκτον για άμεσες απελάσεις.

Τα στοιχεία δείχνουν ότι αυτές ξεπερνούν πλέον τα 2,5 εκατομμύρια, κυρίως επί προεδρίας Μπάιντεν.

Γραφειοκρατικός κυκεώνας εν μέσω καταστολής

Οι περισσότεροι εξ αυτών καταλήγουν στο Μεξικό, καλούμενοι να αναμείνουν εκεί την επεξεργασία του αιτήματος τους για παροχή ασύλου, χρησιμοποιώντας μια νέα εφαρμογή της αμερικανικής κυβέρνησης, της CBP One.

Η γραφειοκρατική διαδικασία είναι ωστόσο μακρά και δαιδαλώδης, ενόσω οι συνθήκες στη μεξικανική πλευρά γίνονται όλο και πιο βάναυσες.

«Στο πλαίσιο της στρατηγικής για τον περιορισμό της μετανάστευσης σε συνεργασία με τις Ηνωμένες Πολιτείες και τον Καναδά, οι μεξικανικές αρχές έχουν αναθέσει στην Εθνική Φρουρά την επιβολή των μεταναστευτικών συμφωνιών και έχουν στρατιωτικοποιήσει τα σύνορα της χώρας», επισημαίνει η Διεθνής Αμνηστία.

«Επιπλέον», υπογραμμίζει, «έχουν χρησιμοποιήσει συστηματικά την κράτηση μεταναστών», με μαζικές συλλήψεις χωρίς διακρίσεις.

Μόνο το 2022, τουλάχιστον 318.660 άτομα βρέθηκαν σε μεξικανικά κέντρα κράτησης μεταναστών, που είναι πια κατάμεστα, υπό κακές συνθήκες. Περισσότεροι από 106.000 άνθρωποι απελάθηκαν, συμπεριλαμβανομένων παιδιών και εφήβων.

Μόλις στα μέσα αυτού του μήνα το Ανώτατο Δικαστήριο του Μεξικού αποφάσισε ότι η κράτηση σε αυτά τα κέντρα δεν πρέπει να ξεπερνά τις 36 ώρες (από 15 ημέρες που όριζε η εγχώρια νομοθεσία).

Μετά την πάροδο αυτού του διαστήματος, διεμήνυσε, οι κρατούμενοι θα πρέπει να απελευθερώνονται.

Φοβούμενοι την απέλαση στις χώρες τους, πολλοί ξανακαταλήγουν στη μεθόριο -τον περασμένο μήνα ξέσπασαν άγριες συγκρούσεις μεταξύ δυνάμεων των ΗΠΑ και αγανακτισμένων από την αναμονή μεταναστών, κυρίως από τη Βενεζουέλα.

Δεν ήταν η πρώτη φορά…

Η κυβέρνηση Μπάιντεν προωθεί εν τω μεταξύ σε συντονισμό με το Μεξικό, αλλά και τον Καναδά στο βορρά τη θέσπιση νέων περιορισμών στα σύνορα, κάνοντας ακόμη πιο σφιχτά  γραφειοκρατική τη διαδικασία παροχής ασύλου, με απώτερο στόχο να αποθαρρύνει τις μεταναστευτικές ροές.

Προσώρας πάντως η προοπτική αντικατάστασης του νόμου Title 42 με ακόμη πιο περιοριστικά μέτρα, τον Μάιο, δείχνει να ωθεί ολοένα και περισσότερους παράτυπους μετανάστες στη μεθόριο.

Μεταβαλλόμενες πολιτικές

Τόσο ο Αμερικανός πρόεδρος όσο και η αντιπρόεδρος των ΗΠΑ, Καμάλα Χάρις «έχτισαν την καριέρα τους στην πολιτική των Δημοκρατικών εν μέρει προβάλλοντας το μεταναστευτικό ιστορικό των οικογενειών τους», παρατηρεί η Washington Post.

Προεκλογικά, ο Τζο Μπάιντεν υποσχόταν να επεκτείνει τη νόμιμη μετανάστευση και τη διαδικασία ασύλου.

Από τότε όμως που εγκαταστάθηκε στον Λευκό Οίκο, η μεταναστευτική πολιτική του βρίσκεται σε μια διαρκή μεταβολή, με έντονες αντιθέσεις.

Από τη μια για παράδειγμα έχει ανακαλέσει νόμους που θα εμπόδιζαν τη νομιμοποίηση και πολιτογράφηση μεταναστών εντός των ΗΠΑ, ενώ από την άλλη προωθεί νέα σκληρά μέτρα.

Προβλέπουν ότι οι μετανάστες δεν είναι θα επιλέξιμοι για άσυλο εάν εισέλθουν παράτυπα στη χώρα, καθώς και ταχεία απέλαση οποιουδήποτε δεν έχει ζητήσει προστασία από χώρα διέλευσης προς τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Για όσους επιθυμούν να εισέλθουν νόμιμα στη χώρα, η κυβέρνηση Μπάιντεν έχει δεσμευτεί να επιτρέψει την είσοδο έως και 30.000 μεταναστών τον μήνα από την Αϊτή, τη Βενεζουέλα, τη Νικαράγουα και την Κούβα υπό αυστηρές προϋποθέσεις, ενώ θα τριπλασιάσει τις ποσοστώσεις από τα κράτη της Καραϊβικής.

Κατά τον Λευκό Οίκο, αυτή θα αποτελέσει μια πιο ομαλή πορεία προς την απόκτηση υπηκοότητας στο μέλλον.

Ωστόσο τα προτεινόμενα μέτρα -που αναμένεται να τεθούν, κατόπιν διαβούλευσης, σε ισχύ από τις 11 Μαΐου- έχουν προκαλέσει έντονη κριτική από οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ορισμένα στελέχη των Δημοκρατικών.

Για την «πιο σκληρή πολιτική που έχει εφαρμοστεί μέχρι στιγμής» κάνουν λόγο οι New York Times.

Ίσως να έχει ωστόσο και συνέχεια.

Ο Λευκός Οίκος φέρεται να εξετάζει ακόμη και την επαναφορά του μέτρου σύλληψης και κράτησης οικογενειών παράτυπων μεταναστών, που επιχειρούν να περάσουν τα σύνορα.

Πρακτική που είχε εφαρμοστεί και στο παρελθόν, κατά κόρον από τον Ντόναλντ Τραμπ, αλλά και από τους πρώην προέδρους Τζορτζ Μπους και Μπαράκ Ομπάμα.