8 από τα πιο εμβληματικά κτήρια της Ζάχα Χαντίντ, της «βασίλισσας της καμπύλης»

Η θρυλική αρχιτεκτόνισσα Ζάχα Χαντίντ έγινε ευρέως γνωστή για τα φουτουριστικά κτήριά της -φτιαγμένα από σκληρά υλικά όπως ο χάλυβας, το σκυρόδεμα και το γυαλί– τα οποία χαρακτηρίζονταν από τις εντυπωσιακές καμπύλες και τα γεωμετρικά τους σχήματα. Οι αρχιτεκτονικές καινοτομίες της Χαντίντ οδήγησαν τελικά στο παρατσούκλι της ως «η βασίλισσα των καμπύλων» ένα από τα πολλά υψηλά εύσημα που κέρδισε η Χαντίντ καθ’ όλη τη διάρκεια της σχεδόν τριών δεκαετιών καριέρας της.

Γεννημένη στη Βαγδάτη του Ιράκ το 1950, μετακόμισε στο Λονδίνο το 1972 για να φοιτήσει στην Architectural Association School of Architecture, ένα από τα πιο ανταγωνιστικά πανεπιστήμια αρχιτεκτονικής στον κόσμο. Εκεί, της απονεμήθηκε το διάσημο βραβείο Diploma Prize κατά την αποφοίτησή της το 1977, κατά τη διάρκεια της οποίας ο διάσημος Ολλανδός αρχιτέκτονας Ρεμ Κούλχας, ο οποίος ήταν ένας από τους καθηγητές της Χαντίντ στο πανεπιστήμιο, την περιέγραψε ως «έναν πλανήτη σε δική της τροχιά».

Το 1979, μόλις δύο χρόνια μετά την αποφοίτησή της από την αξιόλογη αρχιτεκτονική σχολή, η Βρετανίδα Ιρακινή αρχιτεκτόνισσα ίδρυσε το δικό της γραφείο, το Zaha Hadid Architects. Αλλά οι έπαινοι δε σταμάτησαν εκεί.

Το 2004, η Χαντίντ έγινε η πρώτη γυναίκα που κέρδισε το βραβείο αρχιτεκτονικής Pritzker, ένα ετήσιο διεθνές βραβείο που συχνά αναφέρεται ως «το βραβείο Νόμπελ αρχιτεκτονικής» στον κόσμο του σχεδιασμού. Το 2010 και το 2011, η Χαντίντ έλαβε το Βραβείο Στίρλινγκ, μια ετήσια διάκριση από το Βασιλικό Ινστιτούτο Βρετανών Αρχιτεκτόνων (RIBA) για την «αριστεία στην αρχιτεκτονική».

Και το 2016, η Χαντίντ ήταν η πρώτη γυναίκα που κέρδισε το χρυσό μετάλλιο του RIBA, το οποίο αναγνωρίζει την ουσιαστική συμβολή ενός ατόμου στη διεθνή αρχιτεκτονική εκ μέρους του Βρετανού μονάρχη.

Δυστυχώς, την ίδια χρονιά, η Χαντίντ πέθανε μετά από καρδιακή προσβολή στο Μαϊάμι, στις 31 Μαρτίου του 2016. Η αρχιτέκτονας άφησε πίσω της πολλά ημιτελή έργα με τον θάνατό της, πολλά από τα οποία ολοκληρώθηκαν από το ομώνυμο αρχιτεκτονικό γραφείο της, το οποίο συνεχίζει να λειτουργεί με έδρα το Λονδίνο.

Μια αναδρομή σε μερικά από τα πιο εμβληματικά κτήρια που σχεδίασε η Χαντίντ, που μέσα από την πρωτοπορία της χάρισε μια εντυπωσιακή συλλογή από αξέχαστα σύγχρονα θαύματα σε όλο τον κόσμο.

Photo: Flickr

• Πυροσβεστικός σταθμός Vitra, Weil am Rhein, Γερμανία

Βρίσκεται στο Weil am Rhein, μια μικρή γερμανική πόλη κοντά στα σύνορα της χώρας με την Ελβετία και τη Γαλλία, ο πυροσβεστικός σταθμός Vitra σηματοδότησε το πρώτο σχεδιαστικό έργο της Χαντίντ που κατασκευάστηκε πραγματικά. (Η κατασκευή του ολοκληρώθηκε το 1993.) Η Χαντίντ ανέλαβε να σχεδιάσει το κτήριο για ένα πυροσβεστικό σώμα στην πανεπιστημιούπολη της Vitra μετά από μια μεγάλη πυρκαγιά το 1981 που κατέστρεψε το μεγαλύτερο μέρος του συγκροτήματος, το οποίο αρχικά αποτελούνταν από κτήρια εργοστασίων, αλλά τώρα αποτελείται από μια συλλογή εκθετηρίων σύγχρονου σχεδιασμού και αρχιτεκτονικής. Γνωστοί αρχιτέκτονες, συμπεριλαμβανομένων των Frank Gehry, Tadao Ando και Álvaro Siza, σχεδίασαν επίσης εγκαταστάσεις για την περιοχή στο πλαίσιο της μεγάλης ανοικοδόμησης.

Τα αιχμηρά, γωνιώδη τσιμεντένια επίπεδα του Vitra Fire Station απέσπασαν διεθνή αναγνώριση για τη Χαντίντ, βάζοντας το όνομα και το αρχιτεκτονικό της στυλ στον παγκόσμιο χάρτη. Η δομή χτίστηκε με χώρο για πυροσβεστικά οχήματα, καθώς και ντους, αποδυτήρια και κουζίνα για τις πυροσβεστικές δυνάμεις. Σήμερα, ωστόσο, οι χώροι του χρησιμοποιούνται για εκδηλώσεις και εκθέσεις που διοργανώνει το Μουσείο Σχεδιασμού Vitra, το οποίο βρίσκεται μέσα στο συγκρότημα.

• Το Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Lois και Richard Rosenthal στο Σινσινάτι, Ηνωμένες Πολιτείες

Το Κέντρο Σύγχρονων Τεχνών (CAC) ιδρύθηκε το 1939 ως ένα από τα πρώτα ιδρύματα των ΗΠΑ αφιερωμένο στις σύγχρονες εικαστικές τέχνες. Το 2003, το CAC μετακόμισε σε μια νέα τοποθεσία στο κέντρο της πόλης, σχεδιασμένη από τη Ζάχα Χαντίντ, το Lois and Richard Rosenthal Center for Contemporary Art. Το μουσείο του Σινσινάτι σηματοδότησε το πρώτο κτήριο της Χαντίν στις Ηνωμένες Πολιτείες- ήταν επίσης το πρώτο αμερικανικό μουσείο τέχνης που σχεδιάστηκε από γυναίκα. Όταν το κτήριο έκανε το ντεμπούτο του, οι New York Times το χαρακτήρισαν «το σημαντικότερο αμερικανικό κτήριο που ολοκληρώθηκε μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου» για την επίδειξη αρχιτεκτονικής καινοτομίας.

Στους επτά ορόφους του μουσείου (το οποίο θυμίζει κύβο του Ρούμπικ), οι χώροι από σκυρόδεμα και μέταλλο ποικίλλουν σε σχήμα, μήκος και ύψος οροφής και διαθέτουν διαφορετικές συνθήκες φωτισμού για να δημιουργήσουν αυτό που η Χαντίντ περιέγραψε ως «παζλ» διαφορετικών εκθεσιακών χώρων.

• MAXXI: Εθνικό Μουσείο Τέχνης στη Ρώμη, Ιταλία

Photo: Flickr

Το Εθνικό Μουσείο Τεχνών του 21ου αιώνα (MAXXI) κέρδισε το 2010 το Βραβείο Stirling για την Αρχιτεκτονική, το οποίο απονέμεται κάθε χρόνο από το Βασιλικό Ινστιτούτο Βρετανών Αρχιτεκτόνων στο καλύτερο νέο κτήριο στην Ευρώπη που σχεδιάστηκε στο Ηνωμένο Βασίλειο. Σύμφωνα με το αρχιτεκτονικό γραφείο της Χαντίντ, η δομή από σκυρόδεμα και χάλυβα σχεδιάστηκε «ως πανεπιστημιούπολη για την τέχνη». Τα αξιοσημείωτα χαρακτηριστικά περιλαμβάνουν καμπύλους τοίχους, αναρτημένες μαύρες σκάλες και ανοιχτές οροφές με λεπτές δοκούς από σκυρόδεμα και γυαλί που φιλτράρουν το φυσικό φως στην τέχνη του μουσείου.

Όπερα της Γκουανγκζού, Guangzhou, Κίνα

Photo: Wikimedia Commons

Βρίσκεται περίπου 80 μίλια βορειοδυτικά του Χονγκ Κονγκ στην πόλη-λιμάνι της Γκουανγκζού, η Όπερα της Γκουανγκζού έχει το παρατσούκλι «το διπλό βότσαλο» λόγω του τρόπου με τον οποίο το εξωτερικό της μοιάζει με δύο μικρούς βράχους στις όχθες του ποταμού Περλ, όπου βρίσκεται το κτήριο.

Εκτός από τη δραματική «πολυλειτουργική» αίθουσα 400 θέσεων που χρησιμοποιείται για καλλιτεχνικές παραστάσεις και συναυλίες, η Όπερα της Γκουανγκζού περιλαμβάνει μια κύρια αίθουσα 1.800 θέσεων, η οποία είναι επενδεδυμένη με χυτά πάνελ από γυψόλιθο (ένα θειικό ορυκτό) ενισχυμένο με ίνες γυαλιού.

Σύμφωνα με το γραφείο Zaha Hadid Architects, τα πάνελ αυτά προορίζονται να προσδώσουν στο εσωτερικό της αίθουσας όπερας μια «ρευστή» και «απρόσκοπτη» εμφάνιση. Στο εσωτερικό της τεράστιας αίθουσας, η οροφή είναι επενδεδυμένη με χιλιάδες μικροσκοπικά φώτα που μοιάζουν με τα αστέρια του νυχτερινού ουρανού και λαμπυρίζουν καθώς τα φώτα χαμηλώνουν.

• Κέντρο Υδάτων του Λονδίνου, Αγγλία

Photo: Wikimedia Commons

Η Ζάχα Χαντίντ σχεδίασε αυτή την εκτεταμένη εσωτερική κολυμβητική εγκατάσταση το 2004, ένα χρόνο πριν το Λονδίνο κερδίσει την υποψηφιότητα για τη διοργάνωση των θερινών Ολυμπιακών και Παραολυμπιακών Αγώνων του 2012. Παρόλα αυτά, αφού ολοκληρώθηκε το 2011, το London Aquatics Center συνέχισε να χρησιμεύει ως ένας από τους κύριους χώρους για κολύμβηση, καταδύσεις και συγχρονισμένη κολύμβηση κατά τη διάρκεια των αγώνων του 2012.

Βρίσκεται εντός του Queen Elizabeth Olympic Park στο East End του Λονδίνου και είναι πλέον ανοιχτό στο κοινό για γενική χρήση. Διαθέτει δύο πισίνες ολυμπιακών διαστάσεων, μια πισίνα καταδύσεων 82 ποδιών με ύψος εξέδρας από 3 έως 32 πόδια, ένα γυμναστήριο 50 θέσεων με αποδυτήρια, καθώς και ένα καφέ και άλλους κοινόχρηστους χώρους.

Το κέντρο εμπνεύστηκε από τη ρευστότητα του κινούμενου νερού και διαθέτει αυτό που η περιγραφή του σχεδιασμού του Zaha Hadid Architects αναφέρει ως «μια κυματιστή οροφή που σαρώνει από το έδαφος σαν κύμα». Στις οροφές και τους τοίχους, 628 γυάλινα τζάμια αφήνουν το φυσικό φως να εισέλθει στους κύριους χώρους της πισίνας.

• Μουσείο Riverside στη Γλασκώβη, Σκωτία

Photo: Flickr

Παρόλο που η Χαντίντ ζούσε και εργαζόταν στο Ηνωμένο Βασίλειο από τις αρχές της δεκαετίας του 1970, η πρώτη μεγάλη ανάθεση της Βρετανίδας από το Ιράκ αρχιτέκτονος για το Ηνωμένο Βασίλειο δεν έκανε το ντεμπούτο της μέχρι το 2011, όταν άνοιξε το Riverside Museum στη Γλασκώβη.

Το κτήριο με τη γυάλινη πρόσοψη σχεδιάστηκε ως προσθήκη στο Μουσείο Μεταφορών της Γλασκώβης- στεγάζει περισσότερα από 3.000 εκθέματα που αναδεικνύουν την κληρονομιά των μεταφορών, της μηχανικής και της ναυπηγικής της σκωτσέζικης πόλης, με πρώην χρησιμοποιημένα βαγόνια τρένων, αυτοκίνητα και άλλα παρόμοια να εκτίθενται στις γκαλερί του.

Η οροφή του μουσείου σε σχήμα Ζ με επένδυση ψευδαργύρου δεσπόζει περίπου 36 μέτρα πάνω από τον ποταμό Clyde της Γλασκώβης, σχηματίζοντας μια σύνθετη σειρά από πάνελ κορυφογραμμές που κάνουν ζιγκ-ζαγκ στην κορυφή του κτηρίου που μοιάζει με σήραγγα, το οποίο σχεδιάστηκε για να συμβολίζει τη σύνδεση μεταξύ της πόλης και της προκυμαίας της.

• Galaxy SOHO στο Πεκίνο, Κίνα

Photo: Wikimedia Commons

Το Galaxy SOHO είναι ένα συγκρότημα γραφείων, καταστημάτων λιανικής πώλησης και ψυχαγωγίας στο κέντρο του Πεκίνου. Ολοκληρώθηκε από το γραφείο Zaha Hadid Architects το 2012, το εντυπωσιακό κτήριο -που κατασκευάστηκε από πλάκες οπλισμένου σκυροδέματος, αλουμινίου, πέτρας, γυαλιού και ανοξείδωτου χάλυβα- ήταν εμπνευσμένο από τη μεγάλη κλίμακα της πρωτεύουσας της Κίνας. Ολόκληρο το συγκρότημα στερείται παντελώς γωνιών, διαθέτοντας έναν σχεδιασμό που σύμφωνα με το Zaha Hadid Architects «αντανακλά την παραδοσιακή κινεζική αρχιτεκτονική, όπου οι αυλές δημιουργούν έναν εσωτερικό κόσμο συνεχών ανοιχτών χώρων».

Η διάταξη που μοιάζει με φαράγγι αποτελείται από τέσσερις σφαιρικές κατασκευές που συνδέονται με καμπύλες πλατφόρμες, αυλές και πεζογέφυρες, με 18 ορόφους συνολικά, 3 εκ των οποίων βρίσκονται κάτω από το έδαφος.

• Κέντρο Heydar Aliyev στο Μπακού, Αζερμπαϊτζάν

Photo: Flickr

Αυτό το εντυπωσιακό πολιτιστικό κέντρο που βρίσκεται στην καρδιά του Μπακού, στο Αζερμπαϊτζάν, χτίστηκε από το αρχιτεκτονικό γραφείο Zaha Hadid Architects το 2012 για να συμβολίσει τον εκσυγχρονισμό και την ανάπτυξη της χώρας μετά την ανεξαρτησία της από τη Σοβιετική Ένωση το 1991.

Όταν το Heydar Aliyev Center έκανε το ντεμπούτο του, το κελυφωτό κτήριο προσέλκυσε την προσοχή για τον τρόπο με τον οποίο έρχεται σκόπιμα σε αντίθεση με την άκαμπτη σοβιετική αρχιτεκτονική που εξακολουθεί να επικρατεί στην πρωτεύουσα. Συγκέντρωσε επίσης κάποια διαμάχη γύρω από το όνομά του, που προέρχεται από τον πρώην πρόεδρο του Αζερμπαϊτζάν, ο οποίος ηγήθηκε της χώρας από το 1993 έως το 2003 και χαρακτηρίστηκε από ορισμένους ως αυταρχικός.

Δείτε το βίντεο με τον κόσμο της Ζάχα Χαντίντ σε 7 λεπτά