Όταν ο Δρ Τόμας Χάρμπιν δημοσίευσε το θεμελιώδες έργο του Beyond Anger: A Guide for Men το 2000, ήταν μια απλούστερη εποχή. Κατά κάποιο τρόπο. Ο θυμός, ιδίως μεταξύ των ανδρών, ήταν ένα ευρέως διαδεδομένο πρόβλημα, αλλά δεν ήταν τόσο μεταδοτικό όσο σήμερα. Τώρα, ο θυμός ταξιδεύει σαν ιός, μεταδίδεται από το άτομο στις μάζες με το πάτημα μιας οθόνης αφής. Όπως γράφει στον πρόλογο της νέας έκδοσης του βιβλίου, η εποχή των μέσων κοινωνικής δικτύωσης έχει αποδειχθεί «στρεβλά απελευθερωτική» για τους θυμωμένους άνδρες.

«Δεν χρειάζεται να αντιμετωπίσουν τις συνέπειες των οργισμένων διαμαρτυριών και δεν χρειάζεται να φοβούνται την τιμωρία» γράφει. «Μπορούν να λένε ό,τι θέλουν σε όποιον θέλουν και να τη γλιτώνουν. Μπορούν να ξεσαλώνουν, να βρίζουν ανθρώπους, να κάνουν ψευδείς δηλώσεις για ανθρώπους, να ξεκινούν ή να συμβάλλουν σε φήμες και μερικές φορές να καταστρέφουν ζωές – και να τα ξεχνούν όλα όταν απομακρύνονται από την οθόνη». Αυτή η συμπεριφορά, καταλήγει, δεν είναι τίποτα λιγότερο από δειλία.

Οι άντρες εκφράζουν διαφορετικά τον θυμό τους

Κλινικός ψυχίατρος που ασκεί το επάγγελμα στη Βόρεια Καρολίνα, ο Δρ Χάρμπιν έχει περάσει δεκαετίες δουλεύοντας με θυμωμένους άνδρες και τις οικογένειές τους, διδάσκοντάς τους να συμβιβαστούν με τον θυμό τους και να τον ελέγξουν. Αυτό το διάστημα, έχει καταλήξει σε μια στιβαρή, διαφοροποιημένη κατανόηση του θυμού, από πού προέρχεται, πώς λειτουργεί και πώς οι άνθρωποι μπορούν να τον αντιμετωπίσουν.

Το fatherly.com μίλησε με τον Δρ Χάρμπιν για όσα έμαθε, γιατί ο θυμός είναι τόσο παρών σήμερα και τι μπορούν να κάνουν οι άνδρες για να διαχειριστούν τον δικό τους.

-Για τους αναγνώστες που μπορεί να μην είναι εξοικειωμένοι με το έργο σας, θα μπορούσατε να περιγράψετε εν συντομία έναν ορισμό εργασίας για τον ανδρικό θυμό και πώς σκέφτεστε γι’ αυτόν;

Νομίζω ότι ο ανδρικός θυμός είναι μάλλον σαν τον θυμό όλων μας, μόνο που οι άνδρες τείνουν να τον εκφράζουν διαφορετικά από τις γυναίκες. Οι άνδρες τείνουν να είναι πιο επιθετικοί σωματικά από τις γυναίκες, οι άνδρες τείνουν να είναι πιο επιθετικοί λεκτικά από τις γυναίκες. Αλλά νομίζω ότι σε γενικές γραμμές, ο θυμός είναι θυμός.

-Πώς έχουν αλλάξει οι πολιτισμικές αντιλήψεις ή προσεγγίσεις του θυμού κατά τη διάρκεια της ιστορίας;

Νομίζω ότι η δημόσια αναγνώριση ορισμένων συμπεριφορών που συνηθίζαμε να αποδεχόμαστε δεν υπάρχει πλέον. Αν και απέχουμε πολύ από το να αντιμετωπίσουμε πολλά από τα προβλήματα που σχετίζονται με τον θυμό στους άνδρες, υπάρχει τουλάχιστον, τώρα, μια αναγνώριση ότι η σωματική επιθετικότητα δεν είναι συνήθως αποδεκτή, ότι το να φωνάζεις και να ουρλιάζεις στην οικογένεια ή σε συναδέλφους ή σε άλλους ανθρώπους δεν είναι αποδεκτό. Έτσι, νομίζω ότι η αποδοχή πολλών παραδοσιακών θυμωμένων ανδρικών συμπεριφορών αρχίζει να διαβρώνεται.

-Εκτός από τη δική σας εργασία επί του θέματος, έχετε κάποια αίσθηση των παραγόντων που οδηγούν στην αλλαγή αυτών των κανόνων;

Οι τελευταίες δύο γενιές ανδρών – οι δύο γενιές μετά τη γενιά του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, δηλαδή οι baby boomers και στη συνέχεια η επόμενη γενιά, έχουν πραγματικά ζήσει τις μεγαλύτερες αλλαγές. Σε παλαιότερες εποχές, ο ορισμός του άνδρα ήταν ότι πήγαινες στη δουλειά κάθε μέρα, δούλευες με τους μυς σου, έφερνες στο σπίτι έναν μισθό και αυτό ήταν όλο. Και τώρα οι γυναίκες μπορούν να κάνουν τις περισσότερες από τις εργασίες που μπορούν να κάνουν οι άνδρες. Ο ορισμός του τι σημαίνει να είσαι άντρας τώρα είναι σε εξέλιξη, και νομίζω ότι αυτό είναι ανησυχητικό για πολλούς άντρες τώρα. Δεν έχουμε πραγματικά σκληρούς και σταθερούς κανόνες για το τι σημαίνει να είσαι άντρας και επιτυχημένος άντρας. Νομίζω ότι αυτό προκαλεί μεγάλη δυσαρέσκεια που εκφράζεται ως θυμός.

Πολλοί θυμωμένοι άνδρες έχουν αυτό που ονομάζω βασική αίσθηση κατωτερότητας. Αισθάνονται ότι δεν ανταποκρίνονται. Και στη συνέχεια υπάρχει μια ιδέα που ο Δρ Μάιλ Κίμελ έχει διατυπώσει σε κάποια από τα βιβλία του, την οποία αποκαλεί «θιγμένη δικαιοδοσία». Και αυτό σημαίνει ότι πολλοί άνδρες, ειδικά λευκοί άνδρες, αισθάνονται ότι οι άλλοι άνθρωποι παίρνουν πράγματα που δικαιούνται κι αυτοί και δεν τα λαμβάνουν. Νομίζω λοιπόν ότι είναι ένα σύμπλεγμα που έχει αλλάξει τα τελευταία 20 ή 30 χρόνια.

-Πώς έχουν αλλάξει οι δικές σας απόψεις σχετικά με το θυμό και οι στάσεις σας απέναντι στη θεραπεία και την αντιμετώπιση του θυμού με την πάροδο των ετών, καθώς έχετε εξασκηθεί;

Ανησυχώ. Νομίζω ότι τα τελευταία 10 ή 15 χρόνια πολλές πτυχές της κουλτούρας μας έχουν γίνει όλο και πιο επιθετικές. Υπάρχει μια αποδοχή της ταπεινωτικής κουβέντας στον αθλητισμό, αλλά και στην πολιτική, κάθονται και ουρλιάζουν ο ένας στον άλλο αντί να πετύχουν κάτι θετικό. Πολλοί άνθρωποι εκτιμούν τη μαχητικότητα από μόνη της, έτσι ώστε η μαχητικότητα να αποτελεί πλέον αρετή. Νομίζω ότι υπάρχουν πολλές ενοχλητικές τάσεις στην κουλτούρα μας τα τελευταία 20 χρόνια.

Οι θυμωμένοι νεαροί άνδρες βρίσκονται συχνά στις ειδήσεις αυτές τις μέρες, μεταξύ των ακτιβιστών για τα δικαιώματα των ανδρών, των Proud Boys, τόσο μεγάλου μέρους της alt right. Και αυτό φαίνεται να διασταυρώνεται τόσο πολύ με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τους τρόπους που ζούμε στο διαδίκτυο.

Νομίζω ότι ο θάλαμος αντήχησης έχει κάνει πολλά για να επιδεινώσει και να διαιωνίσει τον ανδρικό θυμό. Οι άντρες μπορούν να μπουν στο διαδίκτυο και να βρουν χιλιάδες άλλους άντρες που είναι εξίσου θυμωμένοι με αυτούς και το ανταλλάσσουν μπρος-πίσω, θυμώνοντας ακόμα περισσότερο. Νομίζω ότι υπήρξε μεγάλη μείωση της ευγένειας και της λογικής τις τελευταίες δύο γενιές, και νομίζω ότι θα ήταν λάθος να κατηγορήσετε εξ ολοκλήρου τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης γι’ αυτό, αλλά σίγουρα πιστεύω ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης συμβάλλουν σε αυτό. Παλαιότερα, αν θέλατε να συγκεντρώσετε μια ομάδα ανθρώπων για να διαμαρτυρηθούν για κάτι, έπρεπε να κάνετε κάποια τηλεφωνική ή ταχυδρομική επαφή, έπρεπε να κανονίσετε ένα μέρος για να βρεθείτε. Και τώρα οι άνθρωποι μπορούν απλώς να προχωρήσουν με μερικά κλικ και να συνδεθούν με χιλιάδες ανθρώπους που είναι εξίσου θυμωμένοι με αυτούς.

-Υπάρχουν κοινά σημεία, πιστεύετε, μεταξύ του τρόπου με τον οποίο μια κοινωνία μπορεί να θεραπεύσει τον θυμό και του τρόπου με τον οποίο τα άτομα τον αντιμετωπίζουν στη δική τους ζωή, στην οικογένειά τους και στις σχέσεις τους;

Νομίζω ότι η κοινωνία θέτει τις παραμέτρους. Έτσι, οι γονείς, οι δάσκαλοι, οι προπονητές, άλλες αρχές θέτουν τον πήχη για το τι είναι αποδεκτό και τι όχι. Αυτή είναι λοιπόν κατά κάποιο τρόπο η συμβολή της κοινωνίας. Και στη συνέχεια το άτομο πρέπει να βρει τρόπους να ζήσει μέσα σε αυτούς τους κανόνες ή να υποστεί τις συνέπειες. Και νομίζω ότι πολλές από τις κοινωνικές παραμέτρους είναι σε εξέλιξη αυτή τη στιγμή.

*Με στοιχεία από fatherly.com

Headlines