Δυναμική και διαστάσεις της διεθνούς αστάθειας

Είναι δεδομένο πως χρειάζονται καινούργιες ματιές για την θεώρηση της παγκόσμιας πολιτικής σκηνής. Σε παγκόσμια βάση ο τρόπος που αντιμετωπίζουμε τις διεθνείς εξελίξεις και τις δυνατότητες εμπέδωσης της ειρήνης η τις πιθανότητες έκρηξης πολέμου χρείαζεται να ειδωθούν απο διαφορετικές οπτικές γωνίες. Από τα χρόνια του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου οι πολιτικά ισχυρές χώρες, με επικεφαλής τις ΗΠΑ, χρησιμοποίησαν μια ρεαλιστική θεωρία αντιμετώπισης των εξελίξεων εστιάζοντας στην ανάσχεση (containment) των όποιων απειλών και έχοντας σαν εργαλείο την στρατιωτική ισχύ όπλο στα χέρια τους.

Σήμερα όμως πολλά απο συτά τα ρεαλιστικά δεδομένα έχουν αλλάξει. Και χρειάζονται ανασυγκρότηση και οι τρόποι θεώρησης της άσκησης διεθνούς πολιτικής αλλά και οι παράγοντες που αυτοί που την σχεδιάζουν πρέπει να λαμβάνουν πλέον υπ,’ όψιν για να πετυχαίνουν ουσιαστικά αποτελέσματα. Ο Robert  C. Johansen, καθηγητής πολιτικής επιστήμης και μελέτης της ειρήνης στο Πανεπιστήμιο της Notre Dame και κύριος εταίρος στο Kroc Ινστιτούτο της Ειρήνης των ΗΠΑ, αρχολείται ακριβώς με αυτό το θέμα στο τελευταίο του βιβλίο. Στο: «Where the Evidence Leads: A Realistic Strategy for Peace and Human Security» (Οπου Οδηγούν οι Αποδείξεις: Μια Ρεαλιστική Στρατηγική για Ειρήνη και Ανθρώπινη Ασφάλεια), Oxford,  2022, ο Johansen ελπίζει για μιά αλλαγή παραδείγματος για την παγκόσμια στρατηγική της Ουάσιγκτον ώστε να αναγνωρίσει την καταρρέουσα χρησιμότητα των στρατιωτικών εμπλοκών, την άνοδο των μη κρατικών παραγόντων και φορέων, τον πολλαπλασιασμό των υπερεθνικών προβλημάτων όπως είναι αυτό του κλίματος  και την αύξηση της παγκόσμιας φτώχειας και κοινωνικής απόγνωσης.

Η ρεαλιστική θεωρία των διεθνών σχέσεων υποστηρίζει πως η σύγκρουση και ο πόλεμος είναι αναπόσπαστα στοιχεία των σχέσεων ανάμεσα στις χώρες. Η επαναστατική ανάλυση του Johansen υποστηρίζει πως το άναρχο σύστημα που στηρίζεται στην στρατιωτκοποιημένη  ισορροπία του τρόμου μπορεί σταδιακά να μεταβληθεί με εκτεταμένες μεθόδους εφαρμογής νόμων  παρακολούθησης της επιβολής των και με αλλαγές σε διεθνώς ελεγχόμενα συστήματα διακυβέρνησης. Χτίζονται έτσι γέφυρες ανάμεσα στις αυταπόδεικτα αποτυχημένες πολιτικές του παρελθόντος και με την αντιμετώπιση των νέων πραγματικοτήτων για την οικοδόμηση της ειρήνης. Σε ένα κόσμο γεμάτο απειλές ο Johansen συνιστά τρόπους που μπορούν να οδηγήσουν στην ειρήνη.

Οσο ο κόσμος γίνεται και πιό χαοτικός η πολιτική οικονομία αποκτά όλο και περισσότερη σημασία. Οι μέθοδοι οικονομικής πολιτικής που εφαρμόζεται και κυριαρχεί υποδηλώνει επιρροές και έμμεσες εξαρτήσεις. Για χρόνια μετά τον πόλεμο οι ΗΠΑ είχαν προωθήσει Κευνσιανικές λογικές που επιχειρούσαν να βρούν μια μέση οδό ανάμεσα σε πολιτικές ασφυκτικού κρατικού ελέγχου της οικονομίας και μιάς εντελώς ανεξέλεγκτης ελεύθερης αγοράς. Η λογική αυτή επικράτησε για αρκετές δεκαετίες με θετικά αποτελέσματα. Αργότερα όμως, με πρωτοβουλία πολιτικών προσωπικοτήτων απο την Ευρώπη (Μ. Θάτσερ και οικονομολόγοι απο Γερμανία και Αυστρία) ήρθαν  κατακλυσμιαία στο προσκήνιο αντιλήψεις νεοκλασσικές που ονομάσθηκαν νεοφιλελεύθερες. Αυτές κυριάρχησαν σταδιακά παγκόσμια αλλά δέν είχαν καθαρή αμερικανική προέλευση. Συνακόλουθα, οι παγκόσμιες ισορροπίες και επιρροές άλλαξαν. Οπως γράφει και ο  Peter J. Katzenstein, και άλλοι, στο «The Downfall of the American Order?» (Η Κατάρρευση της Αμερικανικής Τάξης;), Cornell, 2022: η απελευθέρωση των οικονομιών έφερε μεγάλη ευημερία στις χώρες του Νότου και σε αναπτυσσόμενα κράτη ενώ προκάλεσε αδιέξοδα, κρίσεις και ανισότητες στον αναπτυγμένο Βορρά. Η αστάθεια που ακολούθησε χαρακτηρίζει μέχρι και σήμερα την παγκόσμια οικονομία. Αυτή η αβεβαιότητα χρειάζεται συντονισμένες απ’ ολους προσπάθειες για να ξεπερασθεί…