Η καστρούπολη «φάντασμα» του Ερντογάν και οι σεισμοπαθείς που παραμένουν άστεγοι

Μετά τους καταστρεπτικούς σεισμούς στην Τουρκία, άρχισαν να ξεπετάγονται στα τουρκικά μέσα κοινωνικής δικτύωσης κάποιες «παράξενες» ιδέες: να μείνουν προσωρινά οι άστεγοι σεισμοπαθείς σε… παραμυθένια πυργόσπιτα. Πράγματι μια ολόκληρη πόλη 700 μικρών κάστρων, σφηνωμένη κοντά στην πόλη Μωδρηνή, περιμένει ακόμα τους ενοίκους της. Το δαιδαλώδες πρότζεκτ Μπουρζ Αλ Μπάμπας, όμως, είναι μια αμαρτωλή ιστορία κίτς, ματαιοδοξίας και πεταμένων χρημάτων, ένα μισογκρεμισμένο «success story» του καθεστώτος Ερντογάν.

Περίπου στη μέση της απόστασης Κωνσταντινούπολης και Άγκυρας, η κατασκευαστική τουρκική εταιρεία Sarot Group είχε την ιδέα να δημιουργήσει μια παραμυθένια πόλη, μόνο για πλούσιους και συγκεκριμένα για πολίτες χωρών του Κόλπου.

Συγκεκριμένα θα κατασκεύαζε μια πόλη με εκατοντάδες τριώροφα παλάτια προς πώληση, έχοντας το καθένα τη δική του πισίνα, τζακούζι και ενδοδαπέδια θέρμανση. Στην πόλη θα υπήρχε εμπορικό κέντρο, εστιατόρια, κέντρα ομορφιάς, ιαματικά λουτρά, χαμάμ και γήπεδο γκολφ. Με το κόστος κάθε κατοικίας να αγγίζει έως και τα 542.000 δολάρια, η τουρκική εταιρεία σκέφτηκε πως για να δελεάσει τους Άραβες πελάτες, θα υιοθετούσε ένα αρχιτεκτονικό στυλ, εντελώς ξεκομμένο από την τοπική αισθητική και παράδοση, υιοθετώντας έναν μπασταρδεμένο τύπο στρογγυλού πύργου, γερμανικής και γαλλικής έμπνευσης του 19ου αιώνα.

Μια ψευδο-Disney

Έτσι, μια τεράστια πόλη με 723 μίνι-παλάτια σε στυλ Disneyland, με πυργίσκους και υπερβολικά λαμπερούς πύργους, θα προσέλκυαν νεόπλουτους Άραβες που θα ήθελαν να έχουν ένα ευρωπαϊκό σπίτι διακοπών δίπλα μέσα στα τουρκικά δάση. Εδώ μπορεί κανείς δει την επίσημη ιστοσελίδα του πρότζεκτ.

Πράγματι, το πρότζεκτ ξεκίνησε το 2014, και μέχρι το 2019, πελάτες από το Κατάρ, το Μπαχρέιν, το Κουβέιτ, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και τη Σαουδική Αραβία αγόρασαν 350 από τα κιτς τουρκικά κάστρα, σύμφωνα με τη Hurriyet, σε τιμές από 370.000 έως 530.000 δολάρια. Ζήτησαν, μάλιστα, συγκεκριμένα ο σχεδιασμός να μοιάζει με πύργο, σύμφωνα με τον σύμβουλο του αρχιτέκτονα του έργου, Naci Yoruk. Αυτά περιλαμβάνουν στρογγυλούς πύργους, περίτεχνες προσόψεις και μπαλκόνια τύπου «Ιουλιέτα». «Κάθε κτίριο θα μπορούσε να είναι βγαλμένο από παραμύθι της Disney, με μυτερές σκούρες στέγες και ανοιχτόχρωμες εξωτερικές όψεις».

Για τον ταξιδιωτικό ιστότοπο Condé Nast Travelerr o όμιλος Sarot Group, «είχε μάλλον τη σωστή ιδέα όταν επέλεξε μια κοινότητα κάστρων για το τελευταίο του εγχείρημα. Εξάλλου, αν και η δύναμη και η επιρροή των ευρωπαϊκών μοναρχιών στην πολιτική των αντίστοιχων χωρών τους μπορεί να έχει μειωθεί τα τελευταία χρόνια, τα επιβλητικά τους κάστρα και παλάτια έχουν αντέξει. Υπάρχει κάτι στην αναμφισβήτητη υπερβολή και χλιδή των κατοικιών που τις καθιστά απόλυτα διαχρονικές.

Η καστρούπολη φάντασμα

«Οι πλούσιοι ξένοι που δεν ενδιαφέρονταν για τη νότια Γαλλία ή το βορειοανατολικό άκρο της Ισπανίας μπορούσαν να απολαύσουν το μεσογειακό κλίμα σε ταράτσες γοτθικού στυλ με θέα το καταπράσινο τουρκικό δάσος. Για να μην αναφέρουμε ότι το σημείο για το μικρό βασίλειο είχε μια επιπλέον έλξη. Τοποθετημένη στη ρωμαϊκή λουτρόπολη Mudurnu, η οποία είναι γνωστή για τις θερμές πηγές και τα υποτιθέμενα θεραπευτικά νερά της, κάθε βίλα θα διέθετε ενδοδαπέδια θέρμανση και τζακούζι σε κάθε επίπεδο».

Το έργο υποστηρίχθηκε από τον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος πίστευε ότι οι θέσεις εργασίας στις υποδομές και οι πωλήσεις ακινήτων που θα δημιουργούσε η νέα ανάπτυξη θα οδηγούσαν σε οικονομική έκρηξη για τη χώρα. Τα πράγματα όμως δεν πήγαν καλά…

Και έτσι έμεινε φάντασμα

Μέχρι σήμερα έχουν κατασκευαστεί 600 τέτοια παλάτια, ωστόσο ήδη από το 2018 μια σειρά από αναποδιές έχουν σαμποτάρει ένα από τα μεγαλύτερα κατασκευαστικά, αλλά και αμφιλεγόμενα πρότζεκ της ερντογανικής Τουρκίας. Το 2018, ο όμιλος Sarot αναγκάστηκε να κηρύξει πτώχευση, μετά από δικαστική απόφαση, όπως ανέφερε η  εφημερίδα Hurriyet μετά από μόλις τέσσερα χρόνια κατασκευών, έχοντας δαπανήσει ήδη 200 εκατομμύρια δολ..

Ο πρόεδρος του Sarot Group, Mehmet Emin Yerdelen, κατηγόρησε τους πελάτες που δεν πλήρωνανα. «Δεν μπορέσαμε να εισπράξουμε περίπου 7,5 εκατομμύρια δολάρια για τις βίλες που έχουμε πουλήσει σε χώρες του Κόλπου», ανέφερε το 2018 στη Hurriyet ο Yerdelen. «Κάναμε αίτηση για προστασία από την πτώχευση, αλλά το δικαστήριο αποφάνθηκε υπέρ της πτώχευσης. Θα ασκήσουμε έφεση κατά της απόφασης» είχε πει τότε ο πρόεδρος του ομίλου, τα χρέη του οποίου λόγω του συγκροτήματος ανήλθαν στα 27 εκατ. δολ.

Ωστόσο, μόλις η εταιρεία κατέθεσε αίτηση πτώχευσης, ένα σημαντικό κομμάτι αυτών των πωλήσεων ακινήτων ακυρώθηκε. Τώρα, ολόκληρο το συγκρότημα είναι εγκαταλελειμμένο. Αν και τα περισσότερα από τα ίδια τα κτίρια έχουν κατασκευαστεί, οι εσωτερικοί χώροι έμειναν ημιτελείς. Σε ορισμένα δωμάτια, φαίνεται σαν οι εργάτες να πέταξαν απλά τα εργαλεία τους και να έφυγαν από το χώρο. «Ίσως πίστευαν ότι θα επέστρεφαν για να ολοκληρώσουν το έργο πολλών εκατομμυρίων δολαρίων που ήταν τόσο κοντά στο να το ολοκληρώσουν».

Ακόμα και όταν οι επενδυτές και οι αγοραστές απέσυραν τα χρήματά τους από το έργο το 2019, η Sarot Group ήταν βέβαιη ότι επρόκειτο απλώς για ένα εμπόδιο στο δρόμο και ότι το έργο θα εξακολουθούσε να ολοκληρώνεται, σύμφωνα με δημοσίευμα των New York Times. Φυσικά, η πανδημία σύντομα έφερε τα πάνω κάτω αφήνοντας το έργο εγκαταλελειμμένο.

Σημειώνεται πως την ίδια χρονιά που η εταιρεία πτώχευσε, η Τουρκία χαλάρωσε τα οικονομικά της κριτήρια για τους ξένους που ήθελαν να γίνουν πολίτες. Αυτό έγινε εν μέρει ως απάντηση στην αποδυνάμωση του νομίσματος, αλλά χρησίμευσε ως ελπίδα για τον διπλασιασμό των ετήσιων επενδύσεων σε ακίνητα της χώρας. Η αποδυνάμωση της τουρκικής λίρας κατέστησε εξαιρετικά δύσκολο για τις επιχειρήσεις να αποπληρώσουν τα χρέη προς το εξωτερικό και μεγάλα κατασκευαστικά έργα όπως το Μπουρζ Αλ Μπάμπας δέχθηκαν μεγάλο πλήγμα.

Τι σχέση έχουν με το φυσικό και αρχιτεκτονικό περιβάλλον μας;

Ταυτόχρονα με τα χρέη που έπληξαν την κατασκευάστρια εταιρεία, ένας άλλος σοβαρός λόγος που σταμάτησε το έργο είναι τα παράπονα και οι διαμαρτυρίες από οικολόγους και περιβαλλοντολόγους. «Καθώς η οικοδόμηση της πόλης ξεκινούσε, οι ντόπιοι εξοργίστηκαν τόσο με την αισθητική των σπιτιών όσο και με τις επιχειρηματικές πρακτικές των κατασκευαστών. Σύμφωνα με τα τοπικά ΜΜΕ, πολλοί απογοητεύτηκαν που τα κάστρα δεν ταίριαζαν σε τίποτα στην περιοχή, ιδίως με τα ιστορικά αρχοντικά οθωμανικού τύπου. Μια αγωγή κατά των κατασκευαστών ισχυρίστηκε επίσης ότι η εταιρεία κατέστρεψε δέντρα και έβλαψε το περιβάλλον» αναφέρει ο ταξιδιωτικός ιστότοπος Time Out.

Χρήστες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αστειεύονται για τον σχεδιασμό της πόλης, καθώς όλα τα κτίρια είναι πανομοιότυπα: «Φαντάσου να μεθύσεις σε κανένα μπαρ ένα βράδυ και να προσπαθείς μετά να βρεις το σπίτι σου».

Σήμερα τα παλάτια της καστρούπολης είναι ημιτελή και η πόλη δεν έχει καν δρόμους. «Όπως μπορείτε να δείτε, τα παλάτια δεν είναι μόνο άδεια: είναι και πολύ άσχημα. Ακόμα και αν είχαν ολοκληρωθεί, φαντάζεται κανείς ότι η πόλη θα έμοιαζε εξαιρετικά παράξενη και εκτός τόπου και χρόνου στα γύρω τοπία της επαρχίας Bolu».

Δεν κάνει για τους σεισμοπαθείς

Παρ’ όλα αυτά, εν έτει 2023 και ενώ η πόλη παραμένει φάντασμα, υπήρξαν ιδέες για να αξιοποιηθεί για χάρη των χιλιάδων σεισμοπαθών που έμειναν άστεγοι. Ωστόσο, ο Mehmet Yerdelen δήλωσε ότι δεν είναι δυνατό να παραχωρηθούν οι βίλες στους σεισμόπληκτους. «Χτίστηκαν 580 βίλες. Το εσωτερικό είναι πρόχειρα κατασκευασμένο, δεν υπάρχει υποδομή. Δεν υπάρχει αποχέτευση. Θα πρέπει να δαπανηθούν 500-600 εκατομμύρια δολάρια. Είναι απαραίτητο να μην βάλουμε κόσμο εκεί μέσα και να μην είμαστε καιροσκόποι. Δεν πρέπει να σπαταλήσουμε τα λεφτά του δημοσίου. Αυτά είναι πρόχειρες κατασκευές, μην μείνετε εδώ. Μόνο οι εξωτερικοί χώροι κατασκευάστηκαν» ενώ όπως είπε δεν υπάρχει θέρμανση χαρακτηρίζοντας ανήθικους όσους λένε «ας φτιάξουμε αυτό το μέρος».

Έτσι, όταν ταξιδιωτικοί ιστότοποι έγραφαν ότι ακόμα και στην τρέχουσα κατάστασή του, το όραμα για το Μπουρζ Αλ Μπάμπας παρέμενε ως μια «ευρωπαϊκή πολυτέλεια στη Μέση Ανατολή» δεν είχαν προβλέψει τη δυστυχία που μαστίζει σήμερα την Τουρκία, καθιστώντας τέτοια έργα «casus (belli) κοινωνικής αντίδρασης».

Με πληροφορίες από timeout, bloomberg, cntraveller, abandonedspaces.com,    sozcu.com.tr, insider.com