Kraftwerk: «Οι Beatles της ηλεκτρονικής, χορευτικής μουσικής»

Το συγκρότημα Kraftwerk με έδρα το Ντίσελντορφ, που χαρακτηρίστηκε «Οι Beatles της ηλεκτρονικής χορευτικής μουσικής» από τους New York Times το 1997, πρωτοστάτησε στο είδος και ορισμένοι τους θεωρούν παππούδες της techno. Ξεκίνησαν να αναμειγνύουν τη μουσικότητα με τον αυτοματισμό το 1970 – πολύ πριν οι υπολογιστές γίνουν καθημερινά εργαλεία. Οι Kraftwerk, που εξακολουθούν να δραστηριοποιούνται ακόμα και σήμερα ως τετραμελές σύνολο, έχουν δει τα μέλη τους να έρχονται και να φεύγουν με τα χρόνια.

Το πρώην μέλος Karl Bartos, που είχε ενταχθεί στο συγκρότημα το 1975 και αποχώρησε το 1990 μετά από μια διαμάχη, σε μια σχετικά πρόσφατη αυτοβιογραφία με τίτλο «Der Klang der Maschine» (Ο ήχος της μηχανής), θυμάται: «Πραγματοποιούσαμε συνεδρίες σύνθεσης στο στούντιο Kling Klang, πράγμα που σήμαινε ότι στεκόμασταν σε έναν κύκλο και αυτοσχεδιάζαμε – όπως οι μουσικοί της τζαζ. Αυτό ήταν το δεύτερο μισό της δεκαετίας του ’70- δεν υπήρχαν υπολογιστές. Είχαμε όμως μια μικρή μουσική μηχανή που μπορούσε να επαναλάβει 16 τόνους. Αυτό ήταν το μοναδικό μηχάνημα στο στούντιό μας.

Photo: YouTube

Η ισορροπία μεταξύ ανθρώπων και μηχανών λειτούργησε πραγματικά

«Αυτοσχεδιάζαμε, κοιτάζαμε ο ένας τον άλλον, γελούσαμε και ηχογραφούσαμε τους εαυτούς μας. Κατά τη διάρκεια αυτών των συνεδριών, δημιουργήσαμε την πρώτη ύλη για τις συνθέσεις μας. Βασικά, ήταν απλά διασκέδαση που μεταφέραμε σε μουσική. Το αποτέλεσμα ήταν μια πολυφωνική σύνθεση με άπειρες φωνές» μιλάει με εικόνες και ήχους ο Bartos.

Είχε, άραγε, το συγκρότημα επίγνωση του πόσο μελλοντική ήταν η μουσική του;

«Δεν μπορούσαμε να προβλέψουμε πώς θα γινόταν δεκτή η μουσική των Kraftwerk. Όταν μιξάραμε στο sequencer, αυτό ήταν ουσιαστικά η συνέχεια της μουσικής τεχνολογίας που είχε αναπτυχθεί στην Ευρώπη από τον Διαφωτισμό» συνεχίζει την εξιστόρηση ο Bartos: «Η αυτοματοποιημένη μουσική ήταν πάντα ενδιαφέρουσα. Αλλά νομίζω ότι το καθοριστικό για εμάς στα τέλη της δεκαετίας του ’70 ήταν ότι η ισορροπία μεταξύ ανθρώπων και μηχανών λειτούργησε πραγματικά».

Photo: YouTube

Kraftwerk ή Beatles;

Ακόμη και σήμερα, οι ειδικοί εξακολουθούν να διαφωνούν για το ποιο κουαρτέτο είχε μεγαλύτερη επίδραση στη σύγχρονη ποπ μουσική: Oι Fab Four από το Λίβερπουλ ή οι Robots από το Ντίσελντορφ. Οι New York Times είχαν γράψει χαρακτηριστικά: «Έχει υποστηριχθεί στον Τύπο ότι οι Kraftwerk είναι το πιο σημαντικό μουσικό συγκρότημα μετά τους Beatles. Λιγότερο συζητήσιμο είναι το γεγονός ότι ό,τι είναι οι Beatles για τη ροκ μουσική, είναι οι Kraftwerk για την ηλεκτρονική χορευτική μουσική. Το συγκρότημα έθεσε ένα προσχέδιο για το μέλλον της μουσικής, αναπτύσσοντας έναν αυτοματοποιημένο, απρόσωπο ήχο που αν και μοιάζει υπερ-διανοούμενος και ευρωπαϊκός, γλίστρησε πέρα από τα σύνορα της φυλής, της τάξης και της εθνικότητας σαν υδράργυρος».

Και έτσι έγιναν οι Kraftwerk

Ο τεχνοκράτης Φλόριαν Σνάιντερ ξεκίνησε παίζοντας Κράουτροκ μαζί με τον keyboardist και τραγουδιστή Ραλφ Χιούτερ. Ο πατέρας του Φλόριαν ήταν ένας παραγωγικός αρχιτέκτονας στη νεαρή μεταπολεμική Γερμανία. Άφησε το στίγμα του στον Ρήνο, σχεδιάζοντας στο Ντίσελντορφ τον ουρανοξύστη Mannesmann κατά μήκος του ποταμού Ρήνου και το χαρακτηριστικό κτήριο Hanielgarage, καθώς και το αεροδρόμιο της Κολωνίας Βόννης. Ο Φλόριαν σπούδασε φλάουτο στο Ωδείο Robert Schumann στο Ντίσελντορφ, ενώ το ενδιαφέρον του για την ηλεκτρονική μουσική μεγάλωνε.

Το 1974 κυκλοφόρησε το άλμπουμ Autobahn. Οι Kraftwerk επαναπροσδιόρισαν πλήρως τη μουσική από τη Γερμανία. Το ομώνυμο κομμάτι είναι ένα αυτοκινητιστικό ταξίδι στην Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας σε 22 λεπτά και 30 δευτερόλεπτα. Τα αυτοκίνητα στο σχετικό μουσικό βίντεο -μία Mercedes και ένα Volkswagen- έφεραν πινακίδες κυκλοφορίας του Ντίσελντορφ. Με τον Wolfgang Flür στα ηλεκτρονικά τύμπανα, η τεχνολογία αιχμής είχε το πάνω χέρι. Η ψυχρή φωνή του Ραλφ Χιούτερ ακούστηκε για πρώτη φορά.

Photo: YouTube

Το Κράουτροκ ήταν ξεπερασμένο – το μέλλον ήταν η electropop

«Διαπίστωσα ότι το φλάουτο ήταν πολύ περιοριστικό» δήλωσε ο Φλόριαν Σνάιντερ σε μια συνέντευξη που δημοσιεύτηκε στο βιβλίο «Man, Machine and Music» του Πασκάλ Μπυσί. «Σύντομα αγόρασα ένα μικρόφωνο, μετά ηχεία, μετά ένα ηχοβολιστικό, μετά ένα συνθεσάιζερ. Πολύ αργότερα πέταξα το φλάουτο- ήταν ένα είδος διαδικασίας».

Ο Βόλφγκανγκ Φλουρ, το τρίτο μέλος των Kraftwerk, περιέγραψε αργότερα στους New York Times τη μουσική του εξέλιξη: «Κατασκευάσαμε ένα από τα πρώτα sequencers, ένα μικρό που μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε στη σκηνή. Και αυτό ήταν το πρώτο βήμα για την techno μουσική. Χωρίς sequencers, δεν είναι δυνατόν. Από το sequencer και μετά, η μουσική έγινε όλο και πιο ψυχρή και πιο τεχνική».

Η πρώτη εξαγόμενη γερμανική, ηλεκτρονική μουσική

Οι Kraftwerk προσγειώθηκαν στα αμερικανικά billboard charts με το Autobahn. Το άλμπουμ ήταν η πρώτη εξαγόμενη γερμανική ποπ μουσική επιτυχία στις ΗΠΑ. Παραμένει μέχρι και σήμερα το best seller άλμπουμ του συγκροτήματος. Ο μουσικό κριτικός Λέστερ Μπανγκς δημοσίευσε ένα θρυλικό αφιέρωμα για τους Kraftwerk στο περιοδικό Creem το 1974. Στη συνέντευξη με τον Μπανγκς, ο Ραλφ Χιούτερ παρουσίασε το μουσικό του όραμα: «Είμαστε το πρώτο γερμανικό συγκρότημα που τραγουδά στη δική μας γλώσσα, χρησιμοποιούμε το ηλεκτρονικό μας υπόβαθρο και δημιουργούμε μια κεντροευρωπαϊκή ταυτότητα για τους εαυτούς μας».

Στην πρώτη κλειστή συναυλία στην πατρίδα τους, στις 12 Οκτωβρίου 1975, οι Kraftwerk εμφανίστηκαν στο Rheinhalle (σήμερα Tonhalle). Η αφίσα της συναυλίας Autobahn του καλλιτέχνη Εμίλ Σουλτ από το Ντίσελντορφ κρέμεται σήμερα στο Μουσείο Folkwang στο Έσσεν μαζί με έργα τέχνης του Άντι Γουόρχολ.

Οι νονοί της ηλεκτρονικής μουσικής

Η μουσική επιρροή του συγκροτήματος υπήρξε εμβληματική. Πολλοί Βρετανοί μουσικοί περιέγραψαν την πρώτη εμφάνιση των Kraftwerk στη βρετανική τηλεόραση ως «μια ευρηματική στιγμή που άλλαξε τη ζωή τους». Στον κόσμο της τέχνης, οι Kraftwerk κατατάσσονται κάπου ανάμεσα στον μινιμαλισμό και τον κονστρουκτιβισμό, μαζί με τον Μοντριάν και τον Καντίνσκι.

Το 1978 εμφανίστηκαν για πρώτη φορά οι αληθοφανείς κούκλες ως σωσίες του συγκροτήματος. Οι κινήσεις των μουσικών κατά τη διάρκεια των ζωντανών εμφανίσεων περιορίστηκαν στο ελάχιστο. Ρέπλικα ή πρωτότυπο; Η ψευδαίσθηση είναι τέλεια.

Το όνομα Kraftwerk προορίζεται να θυμίζει την έντονα βιομηχανική γενέτειρά τους ανάμεσα στους ποταμούς Ρήνο και Ρουρ. Πάνω απ’ όλα, σε αντίθεση με πολλά beat και krautrock (κράουτροκ) συγκροτήματα, το όνομα δεν έκανε καμία προσπάθεια να κρύψει την καταγωγή τους από μια Γερμανία επιβαρυμένη από την ιστορία.

Photo: YouTube

«Μιλούσαμε την ίδια γλώσσα»

Όποιος όμως αναζητά το νόημα πίσω από τη μουσική των Kraftwerk, τυπικά θα απογοητευτεί. Ο Φλόριαν Σνάιντερ δεν αγαπούσε να μιλάει. Σε σπάνιες συνεντεύξεις, άφηνε συχνά τον Ραλφ Χιούτερ να βγαίνει μπροστά. Ο Ραλφ δήλωσε αργότερα σε μια συνέντευξη, αναπολώντας την ιδιαίτερη σχέση μεταξύ των δυο τους και αναφερόμενος στο στούντιό τους, Kling Klang, στο Ντίσελντορφ: «Μιλούσαμε την ίδια γλώσσα. Ήμασταν αδέσποτοι, μοναχικοί. Ο κύριος Κλινγκ και ο κύριος Κλανγκ. Δύο αδέσποτοι που αποτελούσαν έναν σωσία».

Ο Σνάιντερ ρωτήθηκε κάποτε από έναν παρουσιαστή λίγο πριν εμφανιστεί σε ένα βραζιλιάνικο φεστιβάλ: «Ποια τραγούδια θα παίξετε απόψε;». «Όλα», απάντησε.

Το 1978 κυκλοφόρησε το άλμπουμ The Man-Machine. Το έργο του Καρλ Κλέφιτς στο εξώφυλλο ήταν εμπνευσμένο από τον Ρώσο κονστρουκτιβιστή Eliezer «El» Lissitzky. Ο Φλόριαν ανακοίνωσε μέσω του vocoder: «Είμαστε τα ρομπότ». Η μπάντα είχε μεταλλαχθεί σε μηχανή. Ο ήχος των Kraftwerk αφύπνισε πολλά αγγλικά συγκροτήματα, τα οποία είχαν απομακρυνθεί από το πανκ και είχαν εντρυφήσει στην ηλεκτρονική μουσική. Το τραγούδι The Model, το B-side του Computer Love, αγαπήθηκε από τους Βρετανούς DJs που το έπαιζαν ξανά και ξανά. Η επανακυκλοφορία του single, αυτή τη φορά ως A-side, έφτασε στο νούμερο 1 των βρετανικών charts το 1982.

Μετά ακολούθησε η ιστορία

Το 2020 συμπληρώθηκαν ακριβώς 50 χρόνια από τότε που σχηματίστηκε το συγκρότημα Kraftwerk στο Ντίσελντορφ διαμορφώνοντας αποφασιστικά την ηλεκτρονική ποπ μουσική, από τη synth pop, το hip-hop μέχρι την techno. Από τους Daft Punk μέχρι τον Jay-Z, ο αντίκτυπος των Kraftwerk βρίσκεται παντού.

Ακόμη και μισό αιώνα μετά τη δημιουργία του συγκροτήματος, το συνολικό έργο τους δεν αφήνει περιθώρια αμφιβολίας: «Θα συνεχίσει να υπάρχει – η μουσική ως μεταφορέας ιδεών». Όταν ο Φλόριαν Σνάιντερ πέθανε το 2020, η σταρ της techno, Nina Kraviz, έγραψε στο twitter: «Τι θα ήταν η ηλεκτρονική μουσική χωρίς τους Kraftwerk; RIP».

*Οι Kraftwerk θα εμφανιστούν στο Ηρώδειο, στις 16 Ιουνίου του 2023, στα πλαίσια του Φεστιβάλ Αθηνών.

Δείτε ένα βίντεο με εικόνες τους