Κοινή αξιολόγηση στις τεχνολογίες υγείας στην Ευρώπη

Η κοινωνική απαίτηση για αποτελεσματική, αποδοτική και δίκαιη κατανομή των (σπάνιων) πόρων υγείας επιβάλλει την ύπαρξη διαδικασιών λήψης αποφάσεων, οι οποίες θα πρέπει να χαρακτηρίζονται από συστηματικότητα, μεθοδολογική συνέπεια, τεκμηρίωση και, πρωτίστως, διαφάνεια και λογοδοσία.

Tον σκοπό αυτό, στα σύγχρονα συστήματα υγείας, επιτελεί η διαδικασία της Αξιολόγησης Τεχνολογιών Υγείας (ATY).

Με τα λόγια αυτά, ο επίκουρος καθηγητής Οικονομικών της Υγείας και Αξιολόγησης Τεχνολογιών Υγείας στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής, Κώστας Αθανασάκης εξηγεί στο in.gr τη σημασία της Αξιολόγησης Τεχνολογιών Υγείας και το σημείο που εστιάζουν οι ειδικοί, προκειμένου να δοθεί το «πράσινο φως» για τη χρήση των τεχνολογιών αυτών από τους ασθενείς.

Όπως εξηγεί ο καθηγητής, «Η ΑΤΥ συλλέγει και συνθέτει, με δομημένο τρόπο, πληροφορίες σχετικά με τις κλινικές, οικονομικές, κοινωνικές και ηθικές προεκτάσεις από την εισαγωγή και χρήση μιας τεχνολογίας υγείας (π.χ. ενός φαρμάκου, ιατροτεχνολογικού προϊόντος, βιοδείκτη κ.ο.κ.) στο σύστημα υγείας. Σκοπός είναι να εισάγονται (άρα να δεσμεύουν πόρους) τεχνολογίες στο σύστημα υγείας οι οποίες είναι ασφαλείς, επιτυγχάνουν τα υποσχόμενα κλινικά αποτελέσματα, οδηγούν σε ορθολογική χρήση των προϋπολογισμών, και το ίδιο το σύστημα, είναι σε θέση να διασφαλίσει ότι δεν θα υπάρχουν αποκλεισμοί στην πρόσβαση, αναφορικά με τη χρήση τους.

Η αξιολόγηση στις χώρες

«Η ΑΤΥ δεν είναι καινό δαιμόνιο στα συστήματα υγείας. Ήδη από τη δεκαετία του ’90, αρκετές ευρωπαϊκές χώρες είχαν αρχίσει να αναπτύσσουν τα δικά τους συστήματα για την αξιολόγηση (και την αποζημίωση) των τεχνολογιών υγείας, ως απάντηση στις αυξανόμενες προκλήσεις της (μη) διαθεσιμότητας των πόρων υγείας και της ανάγκης για διαφάνεια και κοινωνική λογοδοσία στα συστήματα υγείας.

Η κατά χώρα ανάπτυξη των συστημάτων ΑΤΥ, δηλαδή η διατύπωση κανόνων, διαδικασιών και οδηγιών για τις εθνικές αξιολογήσεις τεχνολογιών υγείας, οδήγησε σε, εν πολλοίς, ετερογενείς προσεγγίσεις στο ζήτημα της αξιολόγησης», σημειώνει ο κ. Αθανασάκης.

Διαφοροποιήσεις

Ήδη, από τις αρχές της δεκαετίας του 2000, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, είχαν ενταθεί οι συζητήσεις που αναδείκνυαν αυτές τις διαφοροποιήσεις, ιδίως υπό το πρίσμα του οράματος για πρόσβαση όλων των ευρωπαίων πολιτών σε αντίστοιχες παροχές από τα κατά τόπους/χώρα συστήματα υγείας.

Δοθέντος ότι οι διαφορές στις προσεγγίσεις της ΑΤΥ οδηγούσαν σε διαφορές στην πρόσβαση στις τεχνολογίες υγείας μεταξύ των χωρών (ιδίως στην περίπτωση των φαρμάκων), η λύση αναζητήθηκε στην εκκίνηση μιας συζήτησης για την ομογενοποίηση των διαδικασιών ΑΤΥ στις χώρες-μέλη της ΕΕ.

Ευρωπαϊκό Δίκτυο Αξιολόγησης

«Απότοκο της συζήτησης αυτής, υπήρξε η δημιουργία του Ευρωπαϊκού Δικτύου για την Αξιολόγηση Τεχνολογιών Υγείας (EUnetHTA), ενός μακρόπνοου προγράμματος το οποίο συνέβαλε σημαντικά στην εξέλιξη της μεθοδολογικής προσέγγισης στην ΑΤΥ, με κορωνίδα την κατάρτιση του HTA Core Model.

Τα ενθαρρυντικά αποτελέσματα από την εμπειρία του Δικτύου, αλλά και η διατήρηση του ζητήματος της ΑΤΥ ως κεντρικού θέματος του διαλόγου σχετικά με την πρόσβαση σε τεχνολογίες υγείας στην Ευρώπη, συνέδραμαν σημαντικά – αν και μετά από έντονες συζητήσεις και, ενίοτε, διαφωνίες μεταξύ των κρατών μελών –στην ανάπτυξη, συζήτηση και, εν τέλει, ψήφιση του Ευρωπαϊκού Κανονισμού για την ΑΤΥ», καταλήγει ο καθηγητής.

Ενιαίος κανονισμός

Σύμφωνα με τον κ. Αθανασάκη, ο Κανονισμός, ο οποίος ψηφίστηκε στις 13 Δεκεμβρίου 2021 και τέθηκε σε ισχύ τον Ιανουάριο του αμέσως επόμενου έτους, έχει ως στόχο να διευκολύνει και να ενισχύσει τη μόνιμη συνεργασία των κρατών-μελών σε τέσσερα πεδία της ΑΤΥ:

(α) στην ανάπτυξη κοινών κλινικών αξιολογήσεων, με όμοιες μεθοδολογικές προβλέψεις για όλα τα κράτη-μέλη

(β) στη διενέργεια κοινών επιστημονικών διαβουλεύσεων

(γ) στην έγκαιρη αναγνώριση αναδυόμενων τεχνολογιών υγείας και

(δ) στην ανάπτυξη μεθοδολογικών κειμένων και διαδικασιών για την ΑΤΥ.

«Στην ουσία, και με απλά λόγια, ο Κανονισμός επιχειρεί να συντομεύσει τις διαδικασίες αξιολόγησης, οι οποίες διεξάγονται για κάθε τεχνολογία σε κάθε κράτος-μέλος, μέσω της διενέργειας της συγκριτικής κλινικής αξιολόγησης (νέα τεχνολογία υγείας έναντι της εγκατεστημένης πρακτικής) μία φορά (αντί πολλές φορές σε κάθε χώρα), σε κεντρικό επίπεδο – κατ’ αναλογία, θα μπορούσε να πει κανείς, με την κεντρική εγκριτική (αδειοδοτική) διαδικασία των φαρμάκων. Η δραστηριότητα αυτή, αναμένεται να συντομεύσει κατά πολύ τον απαιτούμενο χρόνο για τις εγκριτικές διαδικασίες αποζημίωσης σε κάθε χώρα, καθώς ένα πολύ σημαντικό τμήμα της ΑΤΥ (αυτό της συγκριτικής κλινικής αποτελεσματικότητας) θα παράγεται πλέον κεντρικά.

Το αποτέλεσμα στον ασθενή

Το γεγονός αυτό, μεταξύ άλλων αναμένεται να επιτρέψει πιο γρήγορες διαδικασίες αποζημίωσης ανά χώρα, να ενισχύσει την ποιότητα της ΑΤΥ, να περιορίσει τις επικαλύψεις – μειώνοντας το κόστος των εγκριτικών διαδικασιών αποζημίωσης για τις εταιρίες, να βελτιώσει την ισότητα στην πρόσβαση, να προωθήσει τις συμμετοχικές διαδικασίες λήψης αποφάσεων και να ευοδώσει τη βιωσιμότητα της πανευρωπαϊκής συνεργασίας στην ΑΤΥ.

Ο Κανονισμός, ο οποίος θα έχει τμηματική εφαρμογή τα επόμενα χρόνια, αποτελεί ένα πλαίσιο μόνιμης συνεργασίας στην πανευρωπαϊκή ΑΤΥ», εξηγεί ο κ. Αθανασάκης.

Ιδιαιτερότητες

Τονίζει όμως, ότι «παρά τις προβλέψεις του για υποχρεωτικότητα στη συνεργασία, αφήνει την τελική απόφαση για την υιοθέτηση ή μη μιας τεχνολογίας υγείας αποκλειστικά στα κράτη-μέλη.

Και αυτό, γιατί ορισμένα από τα στοιχεία της ΑΤΥ δεν μπορούν να «μεταφερθούν» μεταξύ χωρών.

Τέτοια στοιχεία είναι τα δεδομένα της οικονομικής αξιολόγησης, αλλά και εκείνα τα κριτήρια για την υιοθέτηση μιας τεχνολογίας τα οποία βασίζονται στις προτιμήσεις, τις εξωτερικότητες αλληλεγγύης και τις απόψεις για την ηθική και τη δεοντολογία, οι οποίες είναι σύμφυτες με το ειδικό αξιακό σύστημα κάθε χώρας στην Ευρώπη. Γιατί είμαστε ισότιμοι, αλλά και ξεχωριστοί».