Ψηφιοποίηση του κράτους: Ευκαιρία η Εκκολαπτόμενη Τραγωδία;

Από το 2009 όπου θεσπίστηκε για πρώτη φορά υπουργείο για την ηλεκτρονική και ψηφιακή διακυβέρνηση, έχουν αλλάξει πολλές κυβερνήσεις. Για τους παροικούντες την Ιερουσαλήμ, κυριαρχεί η άποψη ότι οι σημερινές κυβερνήσεις που κάνουν ‘’ψηφιακά άλματα’’, έχουν απλά εφαρμόσει αυτά που είχαν αναπτύξει ως πλάνα οι τότε κυβερνήσεις. Με απλά λόγια, το όραμα της ‘’Ελλάδας 2.0’’ το οποίο έχει συζητηθεί ιδιαιτέρως από την παρούσα κυβέρνηση, είναι απλά ένα όραμα που καρπώθηκαν οι σημερινοί κυβερνώντες από προηγούμενες, και το εφάρμοσαν.

Η εφαρμογή στρατηγικών και πολιτικών που ανέπτυξαν προηγούμενες κυβερνήσεις είναι αποδεκτό και είναι μέρος της πολιτικής πραγματικότητας. Όταν όμως αυτές δεν συνοδεύονται από μακροπρόθεσμη στρατηγική, τότε δημιουργείται ένα σοβαρό πρόβλημα συνέχισης του ψηφιακού κράτους. Αυτό γιατί τα ψηφιακά έργα, σε αντίθεση με τα φυσικά έργα, λόγω της αρχιτεκτονικής τους, μπορεί να καταστούν μη λειτουργικά πολύ πιο εύκολα. Για παράδειγμα, αν χρειαστεί να προστεθούν νέες υπηρεσίες σε μία πλατφόρμα εξυπηρέτησης, η αν χρειαστεί να προστεθούν νέοι τύποι δεδομένων, μπορεί η συγκεκριμένη πλατφόρμα να μην είναι συμβατή, και η μόνη λύση να είναι να αλλαχθεί.

Η διεθνής εμπειρία έχει δείξει πολλές ανάλογες προβληματικές καταστάσεις. Για παράδειγμα, χώρες της Μέσης Ανατολής, όταν ανακαλύπτουν ότι κάποιες καινούριες απαιτήσεις δεν μπορούν να ικανοποιηθούν βάσει των τωρινών τους συστημάτων, διαθέτουν χρήματα και απλά αγοράζουν καινούργια συστήματα. Σε άλλες περιπτώσεις, όπου οι κυβερνήσεις μπορεί να μην έχουν τα απαιτούμενα χρήματα, μπορεί απλά να σταματήσουν τη λειτουργία ενός συστήματος, και να γυρίσουν στη χρήση ανθρωπίνων πόρων. Μέχρι πριν από λίγο καιρό θα ανέφερα χώρες με πολύ χαμηλότερες οικονομικές δυνατότητες, δυστυχώς όμως και η περίπτωση εγκατάλειψης του συστήματος τηλεδιοίκησης του ΟΣΕ που οδήγησε στην πρόσφατη τραγωδία είναι ένα ανάλογο παράδειγμα.

Η μη αποτελεσματικότητα της τωρινής προσέγγισης Ψηφιακής Πολιτικής είναι ξεκάθαρη και στην περίπτωση των ψήφων των αποδήμων. Η συγκεκριμένη διαδικασία, την οποία σαν έλληνας του εξωτερικού την έζησα πολύ πρόσφατα είναι όσο γραφειοκρατική και χρονοβόρα –ίσως και περισσότερο- από τις παραδοσιακές διαδικασίες του Δημοσίου: Αντί να γίνεται αυτόματη συλλογή και συγκέντρωση εγγράφων βάσει ΑΦΜ και TaxisNET, έπρεπε να υποβληθούν πολλαπλά έγγραφα, να συμπληρωθούν τα ίδια δεδομένα πάνω από μια φορά, και παράλληλα το σύστημα ‘’έπεσε’’ τέσσερις φορές.

Η διαδικασία ήταν ακριβώς ίδια που θα έπρεπε να ακολουθηθεί σε μία τυπική υπηρεσία του Δημοσίου, με το μειονέκτημα ότι δεν υπήρχε κάποιος να παρέχει διευκρινίσεις αν αυτές χρειάζονταν. Δυστυχώς την ίδια προβληματική κατάσταση αντιμετώπισαν  και πολλοι άλλοι Έλληνες του εξωτερικού. Αντιθέτως, Ανά τον κόσμο, οι διαδικασίες ψηφιοποίησης κυβερνήσεων συνοδεύονται από απλούστευση διαδικασιών. Η έλλειψη όμως μακροπρόθεσμης στρατηγικής, καθώς και ουσιώδους αλλαγής επί των διαδικασιών, οδηγεί απλά στο να ονομάζουμε ψηφιοποίηση μία ιστοσελίδα για πραγματοποίηση αιτήσεων-σαν να βάζουμε μία πρόσοψη και να λέμε ότι ‘’όλα άλλαξανε’’, το οποίο θα οδηγήσει σε πολλαπλά προβλήματα συμβατότητας στο μέλλον, εκκολάπτοντας πρόχειρες λύσεις χωρίς ουσία.

Αναρωτιόμαστε λοιπόν αν είναι αυτό η Ελλάδα 2.0; Τα γνωρίσματα ενός ψηφιακού κράτους είναι πολύ διαφορετικά. Δυστυχώς, συγκρίνοντας το επίπεδο ‘’Ψηφιακής Ωριμότητας’’, βάσει της εμπειρίας εργασίας σε ψηφιοποίησεις αναπτυσσόμενων και αναπτυγμένων κρατών, η αναντιστοιχια «ψηφιακού αφηγήματος» και ουσιαστικής βελτιστοποίησης της ποιότητας υπηρεσιών του κράτους είναι μοναδική!

Δυστυχώς, δεν είναι μόνο η τηλεδιοίκηση των σιδηροδρόμων ή η ψήφος των αποδήμων, υπάρχουνε πολλά ακόμα παραδείγματα τα οποία μπορούν να οδηγήσουν σε μελλοντικές τραγωδίες. Αλλωστε δεν είναι τυχαία η κατάταξη της χώρας στην προτελευταία θέση τελευταία έκθεση DESI (Digital Economy and Society Index, από την Ευρωπαϊκή Ένωση) στις ψηφιακές υπηρεσίες του Δημοσίου. Η ψηφιακή στρατηγική της χώρας μετράει ήδη 14 χρόνια από το 2009, να δούμε λοιπόν πότε αυτή επιτέλους θα γίνει πραγματικότητα στο σύνολο της!

*Ο Δρ. Κωνσταντίνος Ηλία Τσάνης είναι επικεφαλής ψηφιακών επενδύσεων στην Παγκόσμια Τράπεζα, βασισμένος στην Washington, αναπληρωτής γραμματέας Ψηφιακής Πολιτικής στο ΠΑΣΟΚ-Κίνημα Αλλαγής, και συνιδρυτής της πρώτης ψηφιακής τράπεζας στην Αφρική (ALAT by WEMA)