Εκλογές 2023 και χρέη: Από τον νόμο Κατσέλη, στον πτωχευτικό και τις προεκλογικές υποσχέσεις

Τα βάρη από τα χρέη, τα οποία κουβαλούν χιλιάδες πολίτες, προσπαθούν να “σηκώσουν” στις πολιτικές τους πλάτες οι πολιτικοί αρχηγοί ενόψει εκλογών. Εν μέσω πολιτικής διαμάχης και κομματικών προτάσεων, το in ανοίγει φάκελο και εξηγεί τη διαδρομή για τις ρυθμίσεις χρεών- από τον νόμο kατσέλη έως σήμερα- και κάνει ένα crash test των μέχρι τώρα γνωστών κομματικών προτάσεων.

Στην Κουνδούρου έχουν βάλει ψηλά στην ατζέντα τις προτάσεις για τη ρύθμιση χρεών και παρουσιάζουν σχέδιο για την επόμενη μέρα των εκλογών. Χαρακτηριστική είναι η δήλωση του Αλέξη Τσίπρα, ο οποίος έκανε λόγο για δίλημμα της κάλπης, το οποίο είναι ρύθμιση δανείων ή αναδιανομή περιουσίας από τη μεσαία τάξη στα χέρια των λίγων. «Αν εκλεγεί ο κ. Μητσοτάκης θα έρθει αυτό το τσουνάμι πλειστηριασμών» τόνισε χαρακτηριστικά από την Κόρινθο. Την Τρίτη, ο ΣΥΡΙΖΑ παρουσίασε τις προτάσεις του για την πρώτη κατοικία, όπου μεταξύ άλλων αναφέρει ότι θα προχωρήσει αμέσως, με Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου, στην αναστολή των πλειστηριασμών πρώτης κατοικίας, επαγγελματικής στέγης και αγροτικής γης, με βάση εισοδηματικά και περιουσιακά κριτήρια για διάστημα τριών μηνών, έως ότου δηλαδή τεθεί σε πλήρη εφαρμογή το νέο πλαίσιο ρύθμισης οφειλών.

Από την κυβέρνηση υπερασπίζονται τον ισχύοντα νόμο για τον εξωδικαστικό μηχανισμό ( όπου μπορούν να ρυθμιστούν οι οφειλές άνω των 10.000 ευρώ σε έως και 420 δόσεις) και τις τελευταίες πρωτοβουλίες των τραπεζών για την προστασία των ευάλωτων από τις νέες αυξήσεις στα επιτόκια. Επίσης, με διατάξεις προβλέπεται η ρύθμιση οφειλών προς το δημόσιο. Μάλιστα από το κυβερνητικό στρατόπεδο κυκλοφορουν πληροφορίες ότι θα υπάρξουν νέα μέτρα για την διευκόλυνση των δανειοληπτών που εξυπηρετούν στεγαστικά δάνεια κυμαινόμενου επιτοκίου. Εξετάζεται το σενάριο επιβολής πλαφόν στο ευρωπαϊκό επιτόκιο Euribor.

Από την πλευρά του, ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ-Κινήματος Αλλαγής επέκρινε τον ΣΥΡΙΖΑ ότι «μολονότι υποσχόταν σεισάχθεια στο ιδιωτικό χρέος, παρέδωσε τα κόκκινα δάνεια στα κοράκια των funds». Αναφερόμενος στην ανάγκη προστασίας της πρώτης κατοικίας, ο Νίκος Ανδρουλάκης τόνισε ότι «ο νόμος του 2010 έσωσε την πρώτη κατοικία χιλιάδων συμπολιτών μας τα χρόνια της μεγάλης οικονομικής κρίσης. Διαπραγματευτήκαμε το εν λόγω νομοθετικό πλαίσιο απέναντι στην πιο σκληρή τρόικα. Αυτόν τον νόμο ψαλίδισε η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ και κατήργησε η κυβέρνηση Μητσοτάκη.

Η διαδρομή από τον νόμο Κατσέλη, στον πτωχευτικό. Τα ψιλά γράμματα

Από την είσοδο της χώρας στα Μνημόνια, έχουν υπάρξει διάφορα νομικά βήματα για το ιδιωτικό χρέος και την προστασία της πρώτης κατοικίας.

Σύμφωνα με το ισχύον θεσμικό πλαίσιο οι ευάλωτοι δανειολήπτες μπορούν από τον Ιανουάριο του 2023 να μπαίνουν στην ηλεκτρονική πλατφόρμα της ΕΓΔΙΧ, να λαμβάνουν πιστοποιητικό ευάλωτου και να αξιοποιούν τις δυνατότητες που παρέχει το Ενδιάμεσο Πρόγραμμα του Ν. 4916/2022. Εφόσον ο δανειολήπτης προσφύγει μπορεί να έχει άμεση αναστολή του πλειστηριασμού, την την καταβολή κρατικής επιδότησης για την πληρωμή της δόσης του δανείου.

Με το Ενδιάμεσο Πρόγραμμα παρέχεται προστασία μέσω του (υπό σύσταση) Κρατικού Φορέα Απόκτησης και Επαναμίσθωσης (Ν. 4738/2020). Εφόσον αξιοποιήσουν τη λύση του Φορέα Απόκτησης και Επαναμίσθωσης, οι ευάλωτοι οφειλέτες δικαιούνται τη διατήρηση της 1ης κατοικίας για δώδεκα (12) έτη μέσω σύμβασης μακροχρόνιας μίσθωσης, διασφαλίζοντας ταυτόχρονα τη δυνατότητα επαναγοράς του ακινήτου μετά τη λήξη της παραπάνω περιόδου.

Τι γίνεται με τα funds; Μέχρι το 2022 τα δικαστήρια δέχονταν πάγια ότι οι Servicers έχουν νομιμοποίηση να προβαίνουν σε ενέργειες τόσο για δάνεια που έχουν πωληθεί με τον νεότερο Νόμο 4354/2015, όσο και για δάνεια που έχουν τιτλοποιηθεί με τον παλαιότερο Νόμο 3156/2003. Το 2022 υπήρξαν αντίθετες δικαστικές αποφάσεις για το συγκεκριμένο ζήτημα. Η Ολομέλεια του Αρείου Πάγου έκρινε πρόσφατα ότι οι Servicers έχουν τη νομιμοποίηση να προχωρούν σε πλειστηριασμούς ή άλλες δικαστικές ενέργειες και για τα δάνεια που έχουν μεταβιβαστεί στο πλαίσιο τιτλοποίησης με τον Ν. 3156/2003.

Η έως σήμερα διαχείριση του υπέρογκου ιδιωτικού χρέους δεν μπορεί να θεωρηθεί επιτυχής.

Οι βασικές αστοχίες είναι αρκετές. Ο Νίκος Παπασπύρου, Αναπλ. καθηγητής Νομικής Σχολής ΕΚΠΑ εξηγεί στο in τους νόμους από το 2010.

• 2010. Ένα από τα πρώτα βήματα για την αντιμετώπιση του ιδιωτικού χρέους και την προστασία της πρώτης κατοικίας έγινε το 2010 με τον ν. 3869/2010. Ο νόμος λάμβανε υπόψη την κατάσταση που είχε διαμορφωθεί με την απελευθέρωση της καταναλωτικής πίστης την δεκαετία του 2000, τις επιθετικές πιστωτικές πρακτικές των τραπεζών και την οικονομική κρίση. Οι βασικές ιδέες που υλοποιεί ο νόμος Κατσέλη είχαν υποστηριχθεί στην αμερικανική θεωρία εδώ και αρκετές δεκαετίες, μεταξύ άλλων από την καθηγήτρια εμπορικού δικαίου του Χάρβαρντ και νυν γερουσιαστή Ελίζαμπεθ Γουόρεν.
• 2015.Ο νόμος Κατσέλη τροποποιήθηκε με τον ν. 4346/2015, ο οποίος έθετε όριο αντικειμενικής αξίας του ακινήτου και συνέδεε το καταβαλλόμενο ποσό με εκείνο που οι πιστωτές θα λάμβαναν σε περίπτωση πλειστηριασμού.
• 2019.Ακολούθησε ο Ν. 4605/2019, που ίσχυσε έως την 31/7/2020 (άρθρα 68 έως 84), και ο οποίος παρείχε δυνατότητα ρύθμισης και προστασίας της πρώτης κατοικίας με συνεισφορά του δημοσίου. Το πρόγραμμα, το οποίο υλοποιείτο μέσω ηλεκτρονικής πλατφόρμας, έθετε αυστηρά εισοδηματικά και περιουσιακά όρια και ταβάνι αντικειμενικής αξίας της πρώτης κατοικίας. Αφορούσε οφειλές προς πιστωτικά ιδρύματα και οφειλές από στεγαστικό δάνειο για τις οποίες είχε εγγραφεί υποθήκη ή προσημείωση υποθήκης στην κύρια κατοικία, και ουσιαστικά, ακόμη κι αν ήταν επιλέξιμος ο οφειλέτης, δεν έδινε δεύτερη ευκαιρία στα νοικοκυριά καθώς δεν προέβαινε σε συλλογική ρύθμιση των οφειλών και αντίστοιχη διαγραφή του χρέους.
• 2020.Ο ν. 4738/2020 ο οποίος φέρει τον ανακριβή τίτλο «Ρύθμιση οφειλών και παροχή δεύτερης ευκαιρίας». Βασική επιλογή του νέου νόμου είναι η υπαγωγή των φυσικών προσώπων στην πτωχευτική διαδικασία. Έτσι, πτωχευτική ικανότητα έχουν πλέον και τα φυσικά πρόσωπα που δεν ασκούν εμπορική δραστηριότητα και παύει η δυνατότητα υποβολής νέων αιτήσεων του ν. 3869/2010. Με την πτώχευση, το φυσικό πρόσωπο εισφέρει στην πτωχευτική περιουσία το σύνολο της περιουσίας του (ακόμη και, κατά περίπτωση, μέρος των εισοδημάτων του). Έτσι, εισφέρεται και η πρώτη κατοικία, η οποία πλέον παύει να έχει οποιαδήποτε προστασία, με αντιστάθμισμα τη δυνατότητα απαλλαγής από τα χρέη (υπό αυτή την έννοια χρησιμοποιήθηκε ο όρος «δεύτερη ευκαιρία»). Η μόνη προστασία που προβλέφθηκε, σύμφωνα με τα άρθρα 217 επ. του ν. 4738/2020, αφορά στους λεγόμενους ευάλωτους οφειλέτες, μία μικρή υποκατηγορία που προσδιορίζεται βάσει αυστηρών εισοδηματικών και περιουσιακών κριτηρίων και οι οποίοι έχουν κηρυχθεί σε πτώχευση ή έχει κατασχεθεί ακίνητό τους. Η βασική λογική είναι ότι το ακίνητο θα αποκτάται από ειδικό φορέα που ενεργεί με παραχώρηση από το δημόσιο, και στη συνέχεια μισθώνεται στον οφειλέτη για 12 έτη με δυνατότητα επαναγοράς.
• 2020.Με τον ν. 4738/2020 εισήχθη επίσης διαδικασία εξωδικαστικού μηχανισμού ρύθμισης οφειλών μέσω υποβολής αίτησης στην ηλεκτρονική πλατφόρμα της Ειδικής Γραμματείας Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους. Ωστόσο, η διαδικασία προβλέπει μόνο προαιρετικό σκέλος, δεν περιέχει δηλαδή δυνατότητα να επιβληθεί με δικαστική απόφαση ρύθμιση. Πρέπει να λεχθεί ότι ο νόμος διευκολύνει τη συναίνεση του Δημοσίου και των φορέων κοινωνικών ασφάλισης σε αναδιάρθρωση, με ή χωρίς διαγραφή χρεών.
• 2022.Με τον ν. 4916/2022, διαμορφώθηκε γέφυρα προστασίας του ευάλωτου οφειλέτη έως τη λειτουργία του νέου φορέα. Ειδικότερα, ρυθμίζεται διαδικασία συνεισφοράς του Δημοσίου μέχρι τη μεταβίβαση της κύριας κατοικίας στον φορέα και για χρονικό διάστημα που δεν μπορεί να υπερβεί τους 15 μήνες. Από την έγκριση της συνεισφοράς και εφόσον ο οφειλέτης καταβάλει την οριζόμενη δόση, αναστέλλεται η πρόοδος της αναγκαστικής εκτέλεσης επί της κύριας κατοικίας ή της διαδικασίας εκποίησης, μέχρι τη μεταβίβασή της κατοικίας στον φορέα.
• 2023. Με τον ν. 5024/2023 επήλθαν ορισμένες τροποποιήσεις στη διαδικασία εξωδικαστικού μηχανισμού ρύθμισης οφειλών μέσω υποβολής αίτησης στην ηλεκτρονική πλατφόρμα της Ειδικής Γραμματείας Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους με σημαντικότερη ότι οι συμμετέχοντες πιστωτές, όπως και ο οφειλέτης, οφείλουν να αιτιολογούν μη συναίνεσή τους σε πρόταση ρύθμισης.

ΣΥΡΙΖΑ: Αποφυγή έξωσης και απώλειας σπιτιού

Οι θεσμικές παρεμβάσεις, όπως τις περιέγραψε ο Αλέξης Τσίπρας έχουν να κάνουν με δημιουργία ειδικού υφυπουργείου με αρμοδιότητα τη Διαχείριση του Ιδιωτικού Χρέους και της Στεγαστικής Πολιτικής. Στις ρυθμίσεις των οφειλών για την πρώτη κατοικία, σύμφωνα με τον ΣΥΡΙΖΑ, στο εξωδικαστικό στάδιο καμία τράπεζα και κανένα πιστωτικό ίδρυμα δεν θα μπορεί πια να κάνει bypass την υποχρέωση του να προτείνει μια βιώσιμη λύση στον οφειλέτη, αντί να προχωρά σε πλειστηριασμούς.

Από αυτό το πρώτο εξωδικαστικό στάδιο, προκύπτουν δύο εναλλακτικές διαδρομές. Πρώτη εναλλακτική, είναι η ρύθμιση της οφειλής με μεγάλη διαγραφή μέρους της. Αυτή η κατηγορία, αφορά ήδη μεταβιβασθέντα στεγαστικά δάνεια που τα διαχειρίζονται εταιρείες διαχείρισης απαιτήσεων. Και περιλαμβάνει: Διαγραφή οφειλής της τρέχουσας ονομαστικής αξίας του δανείου, μεταξύ 40 – 60 %, πρόβλεψη για κρατική επιδότηση ως και 50% για την εξυπηρέτηση της εναπομείνασας οφειλής και μια σύντομη διάρκεια αποπληρωμής από 5 έως 10 έτη.

Οι προτάσεις του ΣΥΡΙΖΑ Προοδευτική Συμμαχία για την προστασία της πρώτης κατοικίας, την επαγγελματική στέγη και την αγροτική γη:
-Δημιουργία Υφυπουργείου στο Υπουργείο Οικονομικών, με αποκλειστική αρμοδιότητα τη Διαχείριση του Ιδιωτικού Χρέους και της Στεγαστικής Πολιτικής. Ώστε να υπάρχει ταχύτητα και αποτελεσματικότητα στη λήψη άμεσων μέτρων, συγκεντρώνοντας αρμοδιοτήτες για την υλοποίηση ολοκληρωμένων και ενοποιημένων πολιτικών αντιμετώπισης αυτού του, οριζόντιου για την κοινωνία, προβλήματος.

-Σύσταση Δημόσιας Εποπτικής Αρχής για τη διαχείριση του ιδιωτικού χρέους, που θα υπάγεται στο Υπουργείο Οικονομικών.

-Δημιουργία Ειδικού Ταμείου Αναδιαρθρώσεων Οφειλών και Στεγαστικής Πολιτικής στην Αναπτυξιακή Τράπεζα, που θα υποστηρίζει με ζεστό χρήμα, μέσω στοχευμένων επιδοτήσεων: α. τις ρυθμίσεις κόκκινων δανείων μέσω της ηλεκτρονικής πλατφόρμας, β. τις δόσεις δανείων ενήμερων δανειοληπτών που αυξήθηκαν υπέρμετρα λόγω αύξησης επιτοκίων, για να συνεχίσουν οι συνεπείς να αποπληρώνουν τα δάνειά τους, γ. τις δόσεις χαμηλότοκων στεγαστικών δανείων σε νέα ζευγάρια, στο πλαίσιο της ειδικής στεγαστικής πολιτικής.

-Κανόνες στη λειτουργία των funds. Με εξασφάλιση της διαφάνειας και της δικαιοσύνης για τις δραστηριότητες τους: Καθιστώντας υποχρεωτική την κατάθεση στη Δημόσια Εποπτική Αρχή του συνόλου των πληροφοριών – δεδομένων και επιχειρηματικών σχεδίων – των τιτλοποιήσεων και αγορών πακέτων δανείων από τις Εταιρείες Διαχείρισης Απαιτήσεων. Επιβάλλοντας τη νόμιμη φορολογία στις Εταιρείες Διαχείρισης Απαιτήσεων. Αναμορφώνοντας το πλαίσιο λειτουργίας των εταιρειών Διαχείρισης Απαιτήσεων. Αναβαθμίζοντας τα ΚΕΠ δανειοληπτών που υπάγονται στην ΕΓΔΙΧ για τη συμβουλευτική και νομική υποστήριξη των ευάλωτων οφειλετών.

ΠΑΣΟΚ: Σύσταση Υπηρεσίας Πιστοληπτικής Αξιολόγησης

Ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ-Κινήματος Αλλαγής επέκρινε τον ΣΥΡΙΖΑ ότι «μολονότι υποσχόταν σεισάχθεια στο ιδιωτικό χρέος, παρέδωσε τα κόκκινα δάνεια στα κοράκια των funds». ναφερόμενος στην ανάγκη προστασίας της πρώτης κατοικίας, ο κ. Ανδρουλάκης τόνισε ότι «ο νόμος του 2010 έσωσε την πρώτη κατοικία χιλιάδων συμπολιτών μας τα χρόνια της μεγάλης οικονομικής κρίσης.

Διαπραγματευτήκαμε, όπως είπε, το εν λόγω νομοθετικό πλαίσιο απέναντι στην πιο σκληρή τρόικα. Αυτόν τον νόμο ψαλίδισε η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ και κατήργησε η κυβέρνηση Μητσοτάκη. Τον επαναφέρουμε επικαιροποιημένο με τα σημερινά δεδομένα, ώστε να μη χαθεί καμία πρώτη κατοικία οικογενειών, που αδυνατούν να εκπληρώσουν τις δανειακές τους υποχρεώσεις. Οικογενειών που με έντιμο τρόπο πάλεψαν, αλλά τα εισοδήματά τους δεν φτάνουν να καλύψουν τις ανάγκες τους. Για αυτούς τους ανθρώπους πρέπει να υπάρχει καθολική προστασία της πρώτης κατοικίας. Θέλουμε να δοθεί μια δίκαιη λύση στο ζήτημα του ιδιωτικού χρέους και όχι μαζί με τα ξερά –τους στρατηγικούς κακοπληρωτές- να καίγονται και τα χλωρά».

Ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ-Κινήματος Αλλαγής υπογράμμισε το οξύ πρόβλημα του υψηλού κόστους στέγασης και επανέλαβε την πρόταση του κόμματος για τη δημιουργία μιας δεξαμενής 150.000 κοινωνικών κατοικιών, που θα διατίθενται με φθηνό ενοίκιο σε οικογένειες με κοινωνικά κριτήρια. «Εμείς δεν λέμε, όπως ο κ. Μητσοτάκης, “πάρτε χαμηλότοκα δάνεια για να αποκτήσετε νέα περιουσιακά στοιχεία”. Προτείνουμε τη δημιουργία μιας δεξαμενής κατοικιών με χαμηλό ενοίκιο για νέα ζευγάρια, φοιτητές και συνταξιούχους, ώστε λόγω ανταγωνισμού να πέσουν συνολικά τα ενοίκια στα αστικά κέντρα» ανέφερε.

Τάχθηκε υπέρ της φορολόγησης των υπερκερδών των τραπεζών, που προέκυψαν από το μεγάλο χάσμα μεταξύ των επιτοκίων καταθέσεων και των επιτοκίων δανεισμού.

Οι κοινοβουλευτικές παρεμβάσεις του ΠΑΣΟΚ – ΚΙΝΑΛ, με δεδομένο, όπως αναφέρουν απο τη Χαριλαου Τρικουπη, την αποτυχία του εξωδικαστικού μηχανισμού του Πτωχευτικού Κώδικα που ψήφισε η Κυβέρνηση της ΝΔ και την απειλή για δεκάδες χιλιάδες πλειστηριασμούς από τα funds, κάνει μια σειρά από προτάσεις όπως οι εξής:

-Προστατεύεται πλήρως η Α’ κατοικία των δανειοληπτών που αποδεδειγμένα αδυνατούν να πληρώσουν τις οφειλές τους.

-Δίδεται δικαίωμα προσφοράς για την αγορά του δανείου στον δανειολήπτη, πριν πωληθεί στα funds .

-Καθορίζεται η δυνατότητα με δικαστική απόφαση χαμηλότερων δόσεων για την εξόφληση δανείων, και ορίζεται σταθερό και χαμηλό επιτόκιο για τις ρυθμίσεις.

-Για τους συνεπείς αλλά στην τρέχουσα συγκυρία οικονομικά αδύναμους δανειολήπτες, προβλέπεται η επιδότηση από το δημόσιο των δόσεων της αποπληρωμής για συγκεκριμένη χρονική περίοδο.

-Κατοχυρώνεται η προστασία της αγροτικής ακίνητης περιουσίας

Προωθεί την σύσταση των εξής φορέων:

-Σύσταση Υπηρεσίας Πιστοληπτικής Αξιολόγησης
-Σύσταση Φορέα Απόκτησης και Εκμίσθωσης Ακινήτων για Ευάλωτα και Υπερχρεωμένα Νοικοκυριά (περίπου 100.000)