Κλιμακώνεται η αντιπαράθεση Ιράν και Ισραήλ στο έδαφος της Συρίας

Ιράν και Ισραήλ βρίσκονται σε αντιπαράθεση σε διάφορα μέτωπα στην ευρύτερη Μέση Ανατολή. Αυτό έγινε ακόμη πιο έντονο από τη στιγμή που το Ιράν κατάφερε να διαμορφώσει τον λεγόμενο «άξονα της αντίστασης», δηλαδή μια συμμαχία με φιλοϊρανικά κινήματα σε διάφορες χώρες, ανάμεσα στα οποία ξεχωρίζει η Χεζμπολάχ στον Λίβανο, η οποία –ας μην το ξεχνάμε– κατάφερε να βγει νικήτρια κατά την εισβολή του Ισραήλ στον Λίβανο το 2006.

Ιδιαίτερη ανησυχία προκαλεί στο Ισραήλ και το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν. Το ενδεχόμενο να αποκτήσει το Ιράν πυρηνικό όπλο αποτελεί έναν πραγματικό υπαρξιακό φόβο για το Ισραήλ και αυτό εξηγεί γιατί είναι αντίθετο στη συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, προκρίνοντας κυρίως τη διαμόρφωση ενός διεθνούς συνασπισμού που θα μπορούσε να εξετάσει το ενδεχόμενο επίθεσης στο Ιράν. Ουσιαστικά, το Ισραήλ θεωρεί ότι θα έπρεπε να υπάρξει πολύ μεγαλύτερη επιθετικότητα, απομόνωση και πίεση προς το Ιράν, στο όριο της ανάληψης και ενόπλων πρωτοβουλιών.

Την ίδια στιγμή, βέβαια το Ισραήλ, παρατηρεί με σχετική ανησυχία την τάση εξομάλυνσης που αναπτύσσεται στον ευρύτερο χώρο του Περσικού Κόλπου. Η επανεκκίνηση των διπλωματικών σχέσεων ανάμεσα στο Ιράν και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και κυρίως η επαναπροσέγγιση με τη Σαουδική Αραβία διαμορφώνουν μια νέα συνθήκη, αρκετά διαφορετική από την απόπειρα, επί των ημερών κυρίως του Ντόναλντ Τραμπ, μέσα από τις «συμφωνίες του Αβράαμ» να συστρατευτούν οι αραβικές χώρες σε έναν αντι-ιρανικό συνασπισμό.

Η Συρία πεδίο σύγκρουσης

Τα τελευταία χρόνια η αντιπαράθεση αυτή έχει μεταφερθεί σε σημαντικό βαθμό στη Συρία. Το Ιράν ήδη από το 2011 επέλεξε και την έναρξη του συριακού εμφυλίου πολέμου, επέλεξε να σταθεί στο πλευρό της κυβέρνησης Άσαντ, να στείλει δυναμικό και εξοπλισμό και να συντονίσει την παρουσία της Χεζμπολάχ αλλά και τοπικών πολιτοφυλακών, απέναντι στις ένοπλες ισλαμιστικές οργανώσεις της αντιπολίτευσης και από ένα σημείο και μετά και το Ισλαμικό Κράτος. Ανάλογη πολιτική ακολούθησε το Ιράν και στο Ιράκ, ενισχύοντας ιδιαίτερα τις Μονάδας Λαϊκής Κινητοποιήσεις, πολιτοφυλακές που αργότερα εντάχθηκαν στις ιρακινές ένοπλές δυνάμεις.

Μεγάλο ρόλο σε αυτή την κινητοποίηση έπαιξε ο Κασέμ Σουλεϊμανί, επικεφαλής της Δύναμης Κουντς των Φρουρών της Επανάστασης, δολοφονημένος από τις ΗΠΑ τον Ιανουάριο του 2020 στη Βαγδάτη και βασικός υπεύθυνος της σημερινής μορφής του «Άξονα της Αντίστασης.

Η Συρία, όπως και ο Λίβανος είναι περιοχές που ενδιαφέρουν ιδιαίτερα το Ισραήλ. Ας μην ξεχνάμε ότι το ζήτημα των υψιπέδων του Γκολάν που κατέχει το Ισραήλ, ενώ ανήκαν στη Συρία, παραμένει ανοιχτό. Κυρίως, όμτο Ισραήλ φοβάται την παρουσία ιρανικών δυνάμεων σε μια χώρα που είναι σε απόσταση βολής από τις πόλεις του Ισραήλ, μια που αυτό θα αποτελούσε πολύ μεγαλύτερη πίεση.

Από την άλλη, το Ιράν με την ενίσχυση που έδωσε στην κυβέρνηση Άσαντ και την αποτροπή του ενδεχομένου να υπάρξει αλλαγή καθεστώτος στη Συρία, κατοχύρωσε σε σημαντικό βαθμό τη θέση του.

Απέναντι σε αυτό το Ισραήλ έχει απαντήσει με διάφορες επιδρομές που έχει πραγματοποιήσει τα τελευταία χρόνια, με στόχο ιρανικές εγκαταστάσεις ή εγκαταστάσεις φιλοϊρανικών πολιτοφυλακών, επιθέσεις πυραυλικές και αεροπορικές για τις οποίες συνήθως δεν υπάρχει τυπική ανάληψη ευθύνης. Ταυτόχρονα, έχει αξιοποιήσει το γεγονός ότι διατηρεί καλές σχέσεις με τη Ρωσία, ώστε να υπάρχουν κάποιες εγγυήσεις ότι η δράση του Ιράν στη Συρία θα παραμείνει «εντός πλαισίου». Μάλιστα για ένα διάστημα το Ισραήλ χρησιμοποιούσε και τη Ρωσία για να προαναγγέλλει επιθέσεις σε συριακό έδαφος, ώστε να ενημερώνονται οι Ιρανοί και να περιορίζεται ο αριθμός τυχόν θυμάτων.

Η κλιμάκωση των ισραηλινών επιθέσεων

Όμως το τελευταίο διάστημα οι επιθέσεις σε ιρανικούς στόχους στη Συρία, οι οποίες μπορούν να αποδοθούν στο Ισραήλ έχουν γίνει πολύ πιο συχνές, έχοντας οδηγήσει στον θάνατο δύο Ιρανών στρατιωτικών συμβούλων, έχοντας θέσει εκτός λειτουργίας προσωρινά τα δύο μεγαλύτερα αεροδρόμια και δημιουργώντας ανησυχία για παραπέρα κλιμάκωση. Ειδικότερα από την αρχή του 2023 Σύριοι αξιωματούχοι έχουν κατηγορήσει το Ισραήλ για 10 επιθέσεις σε συριακό έδαφος, συμπεριλαμβανομένων τεσσάρων επιθέσεων έως και την περασμένη Τρίτη.

Οι επιθέσεις αυτές συνέπεσαν και με τις πρόσφατες αντιπαραθέσεις ανάμεσα στις ΗΠΑ και ιρανικές και φιλοϊρανικές δυνάμεις επίσης στη Συρία. Ύστερα από μια επίθεση με μη επανδρωμένο αεροσκάφος που οδήγησε στο θάνατο ενός εργαζόμενου σε υπεργολάβο των αμερικανικών ενόπλων δυνάμεων σε βάση στη Συρία, που οι ΗΠΑ απέδωσαν στο Ιράν, ακολούθησαν αμερικανικές επιθέσεις σε βάσεις φιλοϊρανικών δυνάμεων στη Συρία.

Από τη μεριά του το Ιράν φαίνεται ότι δοκίμασε να απαντήσει με μη επανδρωμένο αεροσκάφος το οποίο εισήλθε στον ισραηλινό εναέριο χώρο από τη Συρία και το οποίο καταρρίφθηκε  από την ισραηλινή αεροπορία.

Εν τω μεταξύ το τελευταίο διάστημα το Ιράν ετοιμάζεται να συνεισφέρει στην αεράμυνα της Συρίας. Σε αυτό βοήθησε και η άρση του εμπάργκο σε βάρος του Ιράν ως προς την εξαγωγή οπλικών συστημάτων, που έγινε το 2020. Με αυτό τον τρόπο μπορεί να ενισχυθεί η συριακή αεράμυνα με συστοιχίες Khorad 15. Αυτό ενδεχομένως να καλύψει και το κενό που άφησε η μερική απόσυρση συστημάτων αεράμυνας S-300 στην οποία προχώρησαν οι ρωσικές δυνάμεις για να ενισχύσουν τη ρωσική αεράμυνα στη Μαύρη Θάλασσα.

Οι ταλαντεύσεις και από τις δύο πλευρές

Σε επίπεδο ρητορικής η ιρανική πλευρά έχει χρησιμοποιήσει υψηλούς τόνους. ΟΙ Φρουροί της Επανάστασης ορκίστηκαν εκδίκηση, δηλώνοντας μάλιστα πως αυτή έχει ήδη ξεκινήσει να υλοποιείται. Βεβαίως μέχρι στιγμής δεν έχουν υπάρξει μεγάλες επιθετικές κινήσεις.

Αντίστοιχα, το Ισραήλ, που εκτός όλων των άλλων αντιμετωπίζει και μια προηγούμενο εσωτερική πολιτική κρίση, εξαιτίας των μεγάλων κινητοποιήσεων κατά της μεταρρύθμισης του δικαστικού συστήματος, έχει προσπαθήσει να αποφύγει κινήσεις που θα μπορούσαν να το εμπλέξουν σε μεγάλης κλίμακας πολεμική σύγκρουση, είτε με τις ιρανικές και φιλοϊρανικές δυνάμεις στη Συρία και τον Λίβανο (ιδίως εάν αναλογιστούμε το τραύμα που άφησε η προηγούμενη πολεμική αντιπαράθεση με τη Χεζμπολάχ).

Το Ιράν δείχνει περισσότερο σε αυτή τη βάση να προσπαθεί να σταθμίσει τις κινήσεις του και κυρίως να εκμεταλλευτεί την αναθέρμανση των σχέσεων με τις χώρες του Περσικού, όπως τη Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Εμιράτα, όπως βεβαίως και το γεγονός ότι διαμορφώνονται σταδιακά όροι για μια πολιτική λύση στη Συρία που θα το φέρει από τη μεριά των νικητών. Και αυτό γιατί αυτές οι δυναμικές μαζί με την βαθύτερη ένταξη του Ιράν στις «ευρασιατικές» διεργασίες μαζί με τη Ρωσία και την Κίνα, μπορούν να αποτελέσουν και αντιστάθμισμα στο «πάγωμα» των διαπραγματεύσεων για το πυρηνικό πρόγραμμα και άρα την άρση των κυρώσεων.

Από την άλλη, αυτές ακριβώς οι δυναμικές αυξάνουν την ανησυχία του Ισραήλ, που με τη σειρά της μπορεί να οδηγήσει και σε κλιμάκωση των χτυπημάτων εναντίον ιρανικών και φιλοϊρανικών στόχων στη Συρία. Αυτό βέβαια μπορεί να κάνει πιο πιθανή μια ισχυρή απάντηση του Ιράν και να επαναφέρει τον κίνδυνο γενικευμένης ανάφλεξης στην περιοχή.