Πόση Θάτσερ κρύβεται στον Ρίσι Σούνακ;

Ο Μαρκ Γκάρετ είναι πεπεισμένος. «Το κόμμα των Τόρις φέρει το λάθος όνομα για τους Βρετανούς Συντηρητικούς, το πιο κατάλληλο είναι ‘κόμμα της Θάτσερ’». Ο Γκάρετ είναι πολιτικός επιστήμων από το Πανεπιστήμιο του Λάνκαστερ. «Το πάθος της πρώην πρωθυπουργού για την οικονομία της ελεύθερης αγοράς με χαμηλούς φορολογικούς συντελεστές και ελάχιστες παρεμβάσεις από τη γραφειοκρατία είναι πλέον υποχρεωτικό για κάθε επίδοξο συντηρητικό πολιτικό» λέει στο γερμανικό ειδησεογραφικό πρακτορείο dpa. Σαν σήμερα, πριν από δέκα χρόνια, η Μάργκαρετ Θάτσερ πέθανε, αλλά η λεγόμενη «Σιδηρά Κυρία» εξακολουθεί να ασκεί σημαντική επιρροή στις τύχες των Συντηρητικών.

Αμφιλεγόμενη προσωπικότητα

Μια αμφιλεγόμενη και πολυσυζητημένη οικονομική πολιτική φέρει το όνομά της. Η τσάντα της θεωρήθηκε απειλητική από πολλούς και η περιβόητη φράση της «θέλω τα λεφτά μου πίσω» στην ιστορική σύνοδο του Δουβλίνου το 1979, ζητώντας να μειωθούν οι βρετανικές εισφορές στον ευρωπαϊκό προυπολογισμό, έμεινε στην ιστορία. Από το 1979 ως το 1990, ήταν όχι μόνο η πρώτη γυναίκα πίσω από την περίφημη μαύρη πόρτα με τον αριθμό 10 στην Ντάουνινγκ Στριτ. Ήταν επίσης η πρώτη γυναίκα που ανέλαβε τα ηνία ευρωπαϊκής κυβέρνησης και η πρωθυπουργία της είχε τη μεγαλύτερη διάρκεια στην πρόσφατη βρετανική ιστορία. Με το υφος της πολιτικής της, γνωστής ως «θατσερισμός», προκάλεσε είτε θαυμασμό ή μίσος και άφησε ανεξίτηλο αποτύπωμα στη δεκαετία του ’80. Ο Γκάρνετ συγκρίνει την κληρονομιά που άφησε η Θάτσερ στη Βρετανία με εκείνη του πρώην προέδρου Σαρλ ντε Γκωλ στη Γαλλία. Κόρη ενός εμπόρου αποικιακών αγαθών ήταν σκληρή τόσο εσωτερικά όσο και εξωτερικά. Ιδιωτικοποίησε μεγάλες κρατικές εταιρείες, όπως την British Gas και την Telecom, αλλά και κοινωνικές κατοικίες, προχώρησε στην περικοπή κοινωνικών παροχών και περιόρισε τα συνδικάτα. Το αποτέλεσμα ήταν μαζική κοινωνική αναταραχή με βίαιες διαμαρτυρίες.

Η Θάτσερ οφείλει την επιτυχία της όχι μόνο στην ριψοκίνδυνη εσωτερική πολιτική αλλά και στην εξωτερική πολιτική που επέλεξε να ακολουθήσει. Η νίκη στον πόλεμο των Φόκλαντ κατά της Αργεντινής το 1982 δεν την εδραίωσε μόνο στην εξουσία, αλλά επανέφερε την αισιοδοξία για το μέλλον. Μετά την παραίτησή της από την πρωθυπουργία το 1990, η Θάτσερ μπήκε στη Βουλή των Λόρδων ως βαρόνη. Στα απομακρυσμένα νησιά Φόκλαντ του Νότιου Ατλαντικού η Θάτσερ είναι θρύλος. Η προτομή της ατενίζει περήφανα το λιμάνι της πρωτεύουσας Στάνλεϊ. Μια τοπική μάρκα μπύρας ονομάζεται «Iron Lady» (Σιδηρά Κυρία).

Το άγαλμά της στη γενέτειρά της, Γκράνθαμ, όπου γεννήθηκε στις 13 Οκτωβρίου 1925, έχει γίνει στόχος επανειλημμένων βανδαλισμών. Παρά τις επιτυχίες της, υπήρξε μια από τις πιο αμφιλεγόμενες προσωπικότητες της βρετανικής μεταπολεμικής ιστορίας. Και υπάρχουν λόγοι. Επειδή εναντιώθηκε για πολύ στη γερμανική επανένωση, αποκάλεσε το ANC της Νότιας Αφρικής του τότε μαχητή του Απαρτχάιντ της Νότιας Αφρικής, Νέλσον Μαντέλα, ως «τυπική τρομοκρατική οργάνωση» και επειδή παρείχε προστασία στον Χιλιανό δικτάτορα Αουγκούστο Πινοσέτ.

Βαρίδι η κληρονομιά Θάτσερ

Σήμερα όμως σε ποια κατάσταση βρίσκεται το κόμμα της Θάτσερ; Οι Τόρις αντιμετωπίζουν μια πραγματική κρίση. Προς το παρόν δημοσκοπήσεις προβλέπουν σαφή νίκη του Εργατικού Κόμματος στις εκλογές που προγραμματίζονται για το 2024. Είναι ένας ακόμη λόγος που τα μέλη του Συντηρητικού εκθειάζουν τις αξίες του «θατσερισμού». Όταν την περασμένη Δευτέρα έγινε γνωστός ο θάνατος του υπουργού Οικονομικών επί εποχής Θάτσερ, Νάιτζελ Λόουσον, σε ηλικία 91 ετών, ο Σάιμον Κλαρκ, βουλευτής των Τόρηδων, ανέφερε: «Ένα από τα πιο σημαντικά πράγματα που έκανε η κυβέρνηση Θάτσερ ήταν να μεταβάλει τη διάθεση του έθνους, κι αυτό να της επιστρέψει την εμπιστοσύνη του. Η ίδια πρόκληση αντηχεί και σήμερα, σε μια εποχή υπερβολικής αυτοαμφισβήτησης». Στη διαμάχη για τη διαδοχή του γεμάτου σκάνδαλα πρωθυπουργού Μπόρις Τζόνσον το περασμένο καλοκαίρι, οι υποψήφιοι υπερκέρασαν ο ένας τον άλλον σε διαβεβαιώσεις ότι ακολουθούσαν την παράδοση της Θάτσερ.

Η άτυχη Λιζ Τρας, με μόλις μερικές δεκάδες ημέρες στην εξουσία, ντύθηκε με τα ίδια ρούχα με τη Θάτσερ και βρέθηκε στα ίδια μέρη με εκείνη, ίσως όμως να ξεπέρασε και το ίδιο το πρότυπό της. Η ακραία προσέγγισή της με μειώσεις στη φορολογία, προκάλεσε χάος στην αγορά. Σε 44 ημέρες έκλεισε πίσω της την πόρτα της Ντάουνινγκ Στριτ. Αλλά και ο νυν πρωθυπουργός Ρίσι Σουνάκ τονίζει την εγγύτητά του με το πρότυπο του κόμματος. Αλλά η αφοσίωση κρατάει δέσμιο το κόμμα στο παρελθόν, όπως λέει ο ειδικός των Τόρις Τιμ Μπέιλ στο dpa. «Υπάρχει ίσως πάρα πολύ Μάργκαρετ Θάτσερ στο Συντηρητικό Κόμμα», λέει ο πολιτικός επιστήμονας από το Πανεπιστήμιο Queen Mary του Λονδίνου. «Είναι ένα τέτοιο είδωλο που λειτουργεί ως βαρίδι και δυσκολεύει το κόμμα να ξεφύγει από τις εμμονές του, όπως τη χαμηλή φορολογία και τις χαμηλές δαπάνες. Έτσι, η κληρονομιά Θάτσερ, δέκα χρόνια μετά το θάνατό της είναι ταυτόχρονα ευχή και κατάρα για το κόμμα.»

Μπένεντικτ φον Ίμχοφ/ dpa

Επιμέλεια: Ειρήνη Αναστασοπούλου