Ταγίπ Ερντογάν: Λίγος ο χρόνος για τα μέτωπα που έχει ανοίξει

Ομολογουμένως ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, έχει πολλά μέτωπα ανοιχτά. Αν το σύνταγμα και το πολίτευμα του έχουν δώσει απεριόριστη εξουσία, ο Τούρκος πρόεδρος αντιμετωπίζει πολύ σοβαρά το ενδεχόμενο της απώλειας της προεδρίας στις εκλογές της 14ης Μαϊου, από τον επί πολλά έτη αντίπαλο του, Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου. Ο ηγέτης της αξιωματικής αντιπολίτευσης ευνοείται, καθώς σύσσωμη η αντιπολίτευση τον στηρίζει, το φιλοκουρδικό κόμμα δεν έχει δικό του υποψήφιο και μπορεί να προκαλέσει πλήγμα στον Ερντογάν, τόσο λόγω της διαχείρισης των σεισμών, όσο και για την οικονομία που αντιμετωπίζει μεγάλα προβλήματα.

Σε ότι αφορά τις δημοσκοπήσεις, ο πρόεδρος της Τουρκίας μέχρι την προηγούμενη εβδομάδα έβλεπε τα ποσοστά της δημοτικότητας του να κατακρημνίζονται και ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου να αναδεικνύεται πρώτος με διαφορά. Μόνο σε μία σφυγμομέτρηση τα πράγματα ήταν λίγο βελτιωμένα για τον Ερντογάν. Σύμφωνα με τη δημοσκόπηση της εταιρείας Metropol που μετέδωσε ο ΣΚΑΪ, ο Κιλιτσντάρογλου έρχεται πρώτος στην προτίμηση του λαού με 42,6% και ακολουθεί ο Ερντογάν με 41,1%. Ο κρίσιμος παράγοντας, όπως φαίνεται, είναι ο Μουχαρέμ Ιντζέ, ο οποίος συγκεντρώνει ποσοστό 5%, που στον δεύτερο γύρο των εκλογών, που θέλει ο Ερντογάν, θα επηρεάσει το αποτέλεσμα.

Η οργή των πολιτών κατά του Ερντογάν για την διαχείριση των σεισμών

Βασικό πρόβλημα που έχει στοιχίσει πολύ στον Ερντογάν είναι οι σεισμοί της 6ης Φεβρουαρίου. Η κατάρρευση τουλάχιστον 173.000 κτιρίων αναζωπύρωσε μακροχρόνιες καταγγελίες ότι οι κατασκευαστές είχαν τη δυνατότητα να θυσιάσουν την ασφάλεια υπέρ της ταχύτητας και της εξοικονόμησης κόστους κατά τη διάρκεια μιας οικοδομικής έκρηξης.

Οι κατασκευαστικές εταιρείες είναι γνωστό ότι αφαίρεσαν τις κολώνες στήριξης από ορισμένα καταστήματα και χώρους στάθμευσης και έκαναν αλλαγές στους τοίχους έδρασης, τις πόρτες και τα παράθυρα των κτιρίων. Οι επιζώντες και τα κόμματα της αντιπολίτευσης λένε επίσης ότι η κυβέρνηση δεν ανταποκρίθηκε επαρκώς σε μια από τις χειρότερες φυσικές καταστροφές της Τουρκίας.

Ο Ερντογάν παραδέχθηκε ότι υπήρξαν δυσκολίες στην αποστολή επείγουσας βοήθειας εν μέσω σκληρών χειμερινών συνθηκών και στις 11 πληγείσες επαρχίες, αλλά επέμεινε ότι κινητοποιήθηκε όλη η διαθέσιμη βοήθεια.

Οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο Ερντογάν

Ο Ερντογάν έχει θεωρηθεί ως ένας όλο και πιο αυταρχικός ηγέτης μετά την ουσιαστική μετάβαση της Τουρκίας σε μια εκτελεστική προεδρία με σαρωτικές εξουσίες το 2018. Οι εκλογές έρχονται καθώς το έθνος παλεύει με τη χειρότερη κρίση κόστους ζωής των τελευταίων δύο δεκαετιών.

Ακόμη, ο Ερντογάν παραμένει ο πιο δημοφιλής πολιτικός της Τουρκίας, αλλά το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης του έχει χάσει την υποστήριξή του μεταξύ των φτωχών, οι οποίοι ήταν από τους πιο ένθερμους υποστηρικτές του.

Αν και τα κόμματα της αντιπολίτευσης της Τουρκίας σπάνια συντονίζουν τη στρατηγική τους, αυτή τη φορά ο Ερντογάν αντιμετωπίζει μια σοβαρή πρόκληση από ένα εξακομματικό μπλοκ αντιπολίτευσης καθώς και από μια ξεχωριστή, φιλοκουρδική πολιτική ομάδα.

Στο ζενίθ ο πληθωρισμός

Το ποσοστό πληθωρισμού της Τουρκίας επιβραδύνθηκε στο 50,5% τον Απρίλιο, έχοντας φθάσει στο μέγιστο των τελευταίων 24 ετών, στο 85,5%, τον Οκτώβριο. Οι πανδημικές διαταραχές και ο πόλεμος στην Ουκρανία έχουν τροφοδοτήσει τον πληθωρισμό σε πολλά έθνη, αλλά οι αντισυμβατικές οικονομικές απόψεις του Ερντογάν έχουν ενισχύσει το πρόβλημα στην Τουρκία.

Ενώ πολλές κεντρικές τράπεζες έχουν αυξήσει τα επιτόκια για να καταπολεμήσουν τον πληθωρισμό, ο Ερντογάν έχει την ανορθόδοξη θέση ότι κάτι τέτοιο έχει το αντίθετο αποτέλεσμα. Υπό την πίεση του ίδιου, η κεντρική τράπεζα της Τουρκίας μείωσε τα επιτόκια.

Σε προεκλογικές δεσμεύσεις που θα δοκιμάσουν τη δημοσιονομική υγεία της χώρας, ο Ερντογάν υποσχέθηκε να προστατεύσει την αγοραστική δύναμη των πολιτών αυξάνοντας σημαντικά τις συντάξεις, τις αποδοχές των δημοσίων υπαλλήλων και τον κατώτατο μισθό.

Οι προβλέψεις για τις ισορροπίες εντός κοινοβουλίου

Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι το κόμμα του Ερντογάν και ο μικρότερος εταίρος του, το Εθνικιστικό Κίνημα, θα μπορούσαν να αγωνιστούν για να διατηρήσουν την κοινοβουλευτική πλειοψηφία που κέρδισαν στις τελευταίες εκλογές του 2018.

Οι προοπτικές τους θα βελτιωθούν αν συμφωνήσουν, μαζί με άλλους μικρούς συμμάχους, να κατεβάσουν υποψήφιους βουλευτές σε συνεργατικές λίστες. Το σύστημα αναλογικής εκπροσώπησης της Τουρκίας D’Hondt ευνοεί τις συμμαχίες και τα μεγαλύτερα κόμματα έναντι των μικρότερων.

Το Λαϊκό Δημοκρατικό Κόμμα, το τρίτο μεγαλύτερο μπλοκ σήμερα στο κοινοβούλιο, αντιμετωπίζει μια πιθανή απαγόρευση με την κατηγορία των δεσμών με αυτονομιστές Κούρδους μαχητές, αλλά θα μπορούσε να την παρακάμψει με το να κατεβάσει κοινοβουλευτικούς υποψηφίους στο ψηφοδέλτιο μιας άλλης φιλοκουρδικής ομάδας, της Πράσινης Αριστεράς. Το Λαϊκό Δημοκρατικό Κόμμα αποτελεί στόχο κρατικής καταστολής από το 2015, όταν οι εκλογικές νίκες του κόστισαν για λίγο στο κόμμα του Ερντογάν την κυριαρχία του στο κοινοβούλιο.

Νέες αλλαγές στον εκλογικο κανονισμό

Τροποποιήσεις που τέθηκαν σε ισχύ στις 6 Απριλίου εξαιρούν τον πρόεδρο από την απαγόρευση να χρησιμοποιούν οι υπουργοί κρατικούς πόρους για να οργανώνουν τις εκστρατείες τους ή να παρευρίσκονται σε συγκεντρώσεις.

Μειώνουν επίσης το ποσοστό των συνολικών ψήφων που πρέπει να κερδίσει ένα κόμμα για να εισέλθει στο κοινοβούλιο στο 7% από 10% και καθιστούν δυσκολότερο για τα μικρότερα κόμματα να κερδίσουν έδρες μόνα τους, αναγκάζοντάς τα να κατέβουν με ψηφοδέλτια στα οποία κυριαρχούν οι μεγαλύτεροι σύμμαχοι.

Το πρόγραμμα της ομάδας των έξι δίνει ώθηση στον Κιλιτσντάρογλου

Πέρα όμως από τον κοινό υποψήφιο, η συμμαχία των Έξι έχει καταλήξει και σε ένα κοινό πολιτικό πρόγραμμα που απειχεί τις θέσεις όλων των κομμάτων που συμμετέχουν στην ομάδα αυτή. Τα σημεία του πολιτικού προγράμματος είναι τα ακόλουθα:

Νομοθεσία και παιδεία

Βασική υπόσχεση της Συμμαχίας είναι η επιστροφή της Τουρκίας στο κοινοβουλευτικό σύστημα, το οποίο θα είναι ισχυρότερο από εκείνο που ίσχυε πριν από τη μετάβαση στο σημερινό προεδρικό σύστημα, το 2018.

Τα έξι κόμματα θέλουν να συστήσουν και πάλι το αξίωμα του πρωθυπουργού, το οποίο καταργήθηκε από τον Ερντογάν μετά το δημοψήφισμα του 2017. Υπόσχονται επίσης ότι ο πρόεδρος θα είναι «αμερόληπτος» και δεν θα φέρει πολιτικές ευθύνες. Μεταξύ των δεσμεύσεών τους είναι και η κατάργηση του δικαιώματος του προέδρου να ασκεί βέτο σε νόμους και να εκδίδει διατάγματα.

Ο πρόεδρος, που θα διακόπτει τους δεσμούς του με τα πολιτικά κόμματα, θα μπορεί να υπηρετεί μόνο μία, επταετή θητεία και θα απαγορεύεται να έχει ενεργό ρόλο στην πολιτική μετά τη λήξη της θητείας του. Θα κατοχυρωθεί εξάλλου στο Σύνταγμα η δυνατότητα του Κοινοβουλίου να αποφασίζει την αποχώρηση από διεθνείς συνθήκες. Το Κοινοβούλιο θα έχει επίσης μεγαλύτερο ρόλο στον σχεδιασμό του κρατικού προϋπολογισμού.

Στη δημόσια διοίκηση, συμβούλια και υπηρεσίες που υπάγονται στην προεδρία θα καταργηθούν και τα καθήκοντά τους θα μεταφερθούν στα αρμόδια υπουργεία.

Οικονομία

Η Συμμαχία υπόσχεται να μειώσει τον πληθωρισμό, που τον Φεβρουάριο έφτασε στο 55%, σε μονοψήφιο ποσοστό μέσα σε δύο χρόνια, καθώς και να αποκαταστήσει τη σταθερότητα της τουρκικής λίρας που την τελευταία πενταετία έχει απολέσει το 80% της αξίας της. Τα έξι κόμματα θα διασφαλίσουν την ανεξαρτησία της Κεντρικής Τράπεζας και θα καταργήσουν μέτρα όπως αυτό που επιτρέπει στο υπουργικό συμβούλιο να επιλέγει τον διοικητή της. Θα συνταχθούν νομοσχέδια που θα επιτρέπουν στο Κοινοβούλιο να περνά νόμους για την αποστολή της Τράπεζας, την ανεξαρτησία της και τους διορισμούς των υψηλόβαθμων στελεχών της.

Δεσμεύονται επίσης να μειώσουν τις κρατικές δαπάνες, περιορίζοντας τον αριθμό των αεροσκαφών που χρησιμοποιεί η προεδρία, τον αριθμό των οχημάτων που διατίθενται στους δημοσίους υπαλλήλους και πουλώντας ορισμένα κρατικά ακίνητα.

Θα επανεξεταστούν και όλα τα έργα που γίνονται στο πλαίσιο συμπράξεων του ιδιωτικού με τον δημόσιο τομέα.

Θα επανεξεταστεί το έργο κατασκευής του σταθμού παραγωγής πυρηνικής ενέργειας στο Άκουγιου και θα γίνει επαναδιαπραγμάτευση των συμβάσεων προμήθειας φυσικού αερίου, ώστε να μειωθεί ο κίνδυνος εξάρτησης από ορισμένες χώρες για τις εισαγωγές φυσικού αερίου.

Εξωτερική πολιτική

Η αντιπολίτευση υιοθετεί το σύνθημα «Ειρήνη στην Πατρίδα, Ειρήνη στον Κόσμο» ως τον ακρογωνιαίο λίθο της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής. Αν και υπόσχεται ότι «θα εργαστεί για την ολοκλήρωση της ενταξιακής διαδικασίας» με την Ευρωπαϊκή Ένωση, η Συμμαχία δεσμεύεται επίσης να επανεξετάσει τη συμφωνία για τους πρόσφυγες που σύναψε η Τουρκία με τις Βρυξέλλες το 2016.

Υπόσχεται ότι θα αποκαταστήσει τις σχέσεις με τις ΗΠΑ στο πλαίσιο της αμοιβαίας εμπιστοσύνης και θα επαναφέρει την Τουρκία στο πρόγραμμα κατασκευής των μαχητικών αεροσκαφών F-35.

Τα έξι κόμματα λένε ότι η Τουρκία θα διατηρήσει τις σχέσεις της με τη Ρωσία «με την αντίληψη ότι και τα δύο μέρη είναι ίσα και ενισχύονται από τον ισορροπημένο και εποικοδομητικό διάλογο».

Δικαστικό σύστημα

Η Συμμαχία δεσμεύεται να διασφαλίσει την ανεξαρτησία του δικαστικού σώματος, το οποίο σήμερα πιστεύεται ότι ελέγχεται από τον Ερντογάν και τους συμμάχους του. Η βούληση των δικαστών να συμμορφώνονται με τις αποφάσεις του Συνταγματικού Δικαστηρίου και του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων θα λαμβάνεται υπόψη στις προαγωγές τους.

Οι δικαστές και οι εισαγγελείς που προκαλούν παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, οι οποίες οδηγούν σε επιβολή προστίμων σε βάρος της Τουρκίας από τα δύο αυτά δικαστήρια, θα υποχρεώνονται να πληρώνουν τα πρόστιμα. Θα ληφθούν μέτρα ώστε να διασφαλιστεί ότι τα δικαστήρια θα εφαρμόζουν γρήγορα τις αποφάσεις των δύο ανωτάτων δικαστηρίων.

Υπόσχονται ότι θα μεταρρυθμίσουν το Συμβούλιο Δικαστών και Εισαγγελέων, το οποίο θα χωριστεί σε δύο σώματα. Θα μεταρρυθμιστούν επίσης η δομή και οι αρχαιρεσίες στα ανώτερα δικαστήρια, όπως στο Συνταγματικό, το Ακυρωτικό και το Συμβούλιο της Επικρατείας.

Τα κόμματα λένε ότι θα διασφαλίσουν πως οι προφυλακίσεις εν αναμονή της δίκης θα αποτελούν την εξαίρεση, καθώς οι επικριτές της σημερινής κυβέρνησης καταγγέλλουν ότι σήμερα γίνεται κατάχρηση του μέτρου αυτού. Θα ενισχύουν επίσης την ελευθερία της έκφρασης και το δικαίωμα των πολιτών να διαδηλώνουν.