Μια σπουδαία σειρά εντάσσει στο πρόγραμμά του το Mega. Πρόκειται για τη δραματική σειρά «Famagusta», που υπογράφουν ο Αντρέας Γεωργίου, η Βάνα Δημητρίου και ο Κούλλης Νικολάου.

Ο Γρηγόρης Βαλτινός θα υποδυθεί τον Αρχιεπίσκοπο Κύπρου Μακάριο, έναν εμβληματικό ρόλο, ένα ιστορικό πρόσωπο-κλειδί στα κρίσιμα γεγονότα που σημάδεψαν την ιστορία της Κύπρου.

Όμως, σε πολλούς προξενεί εντύπωση το όνομα της σειράς. Αλλωστε, πολλοί είναι εκείνοι που δεν γνωρίζουν τι σημαίνει η λέξη Φαμαγκούστα.

Όμως, πρόκειται για την Αμμόχωστο και τη λατινική ονομασία της. Σε μια μελέτη που έκανε ο Αντρος Παυλίδης με τίτλο «Αμμόχωστος και Κωνσταντία, Αρσινόη, Σαλαμίνα, Αλάσια» υπάρχουν πολλά στοιχεία για το όνομα Φαμακούστα (Famagusta).

Ο θρύλος της αγίας Αικατερίνης και το όνομα Φαμακούστα

Όταν, κατά τα μεσαιωνικά Χρόνια, η Κύπρος υπήρξε βασίλειο της δυναστείας των Λουζινιάν, η Αμμόχωστος υπήρξε η σημαντικότερη πόλη του βασιλείου, το αξιολογότερο λιμάνι της Ανατολικής Μεσογείου και, κατά τον 13ο και 14ο αιώνα, μία από τις πιο πλούσιες πόλεις ολόκληρου του τότε γνωστού κόσμου. Ήταν μία διάσημη, ακμάζουσα πόλη, γνωστή σε όλο τον κόσμο με το όνομα Φαμακούστα. Πολλοί θεώρησαν ότι το όνομα αυτό προήλθε από παραφθορά του ελληνικού ονόματος Αμμόχωστος. Ωστόσο,  σύμφωνα μάλιστα και προς την άποψη διαφόρων μεσαιωνικών επισκεπτών της πόλης, το  όνομα Φαμακούστα δεν σχετίζεται με το όνομα Αμμόχωστος αλλά με τον θρύλο περί της αγίας Αικατερίνης, και με την παλαιά Κωνσταντία. Και ακριβώς το όνομα Φαμακούστα είναι εκείνο που συνδέει τη νέα πόλη, τη μεσαιωνική Αμμόχωστο, με την προγενέστερη περίφημη βυζαντινή πόλη Κωνσταντία.

Προφανώς συγχύζοντας τον αυτοκράτορα Κωνστάντιον (που είχε δώσει το όνομά του στην Κωνσταντία) με τον αδελφό του Κώνσταντα, και επίσης συγχύζοντας αυτόν τον Κώνσταντα με τον πατέρα της αγίας Αικατερίνης, ο θρύλος δημιούργησε μία σχέση αγίας Αικατερίνης και Κωνσταντίας.

Όλοι ο μεσαιωνικοί επισκέπτες και πάρα πολλοί μεταγενέστεροι που πέρασαν από την Αμμόχωστο και έγραψαν τις ταξιδιωτικές τους εντυπώσεις, κάνουν αναφορά και στην αγία Αικατερίνη σε σχέση με την πόλη Κωνσταντία. Αναφέρουν ότι ο πατέρας της αγίας Αικατερίνης ήταν κάποτε βασιλιάς της πόλης, ο Κώνστας, και θεωρούσαν ότι κάποια μεγαλόπρεπα ερείπια της αρχαίας Σαλαμίνος ήσαν τα κατάλοιπα του βασιλικού του ανακτόρου. Περιγράφουν επίσης την λεγόμενη «φυλακή της αγίας Αικατερίνης», που τότε δεν ήταν παρά ένας (σωζόμενος και σήμερα) αρχαίος μνημειακός κτιστός τάφος στην αρχαϊκή νεκρόπολη της Σαλαμίνος, ο γνωστός ως «τάφος αρ.50». Μάλιστα το αρχαίο αυτό κτίσμα είχε διασκευαστεί σε παρεκκλήσι κατά τα Μεσαιωνικά Χρόνια. Ο θρύλος, λοιπόν, ήθελε την αγία Αικατερίνη να είναι Κύπρια, καταγόμενη μάλιστα από την Σαλαμίνα/Κωνσταντία, όπου και φυλακίστηκε ή ακόμη και μαρτύρησε υπέρ του Χριστιανισμού. Ωστόσο η αγία Αικατερίνη, που μαρτύρησε στην Αίγυπτο όπου ο πατέρας της Κώνστας (ή Κέστος) υπήρξε έπαρχος Αλεξανδρείας, ουδεμία σχέση είχε με την Κύπρο. Πώς όμως δημιουργήθηκε αυτός ο θρύλος που την συνέδεσε με την Κωνσταντία, θρύλος τόσο ευρύτατα διαδεδομένος κατά τα Μεσαιωνικά Χρόνια;

Νομίζουμε ότι ο θρύλος δημιουργήθηκε λόγω του ονόματος του πατέρα της (Κώνστας), και του ονόματος της πόλης (Κωνσταντία). Λόγω της «συγγενείας» των δύο ονομάτων, είχε θεωρηθεί ότι η Κωνσταντία ήταν η πόλη του Κώνσταντος. Έτσι, αναφέρεται και εντελώς λανθασμένα ότι ο πατέρας της αγίας Αικατερίνης υπήρξε βασιλιάς στην πόλη Κωνσταντία. Αυτό το σημειώνουν πολλοί μεσαιωνικοί και μεταγενέστεροι επισκέπτες, που φυσικά άκουγαν αυτό τον θρύλο στην Κύπρο και τον σημείωναν.

Η Κωνσταντία, λοιπόν, υπήρξε κατά τον θρύλο η πόλη του Κώνσταντος. Τα αρχαία λαμπρά ερείπια της πάλαι ποτέ ένδοξης Σαλαμίνος, που τα επισκέπτοντο οι ταξιδιώτες και έγραφαν με θαυμασμό γι’ αυτά, αποτελούσαν ακριβώς αυτή την φήμη του Κώνσταντος. Και από αυτή την φράση: Φήμη Κώνστα, προήλθε τελικά το όνομα Φαμακούστα. Που εδόθη στην πόλη η οποία υπήρξε διάδοχος και συνεχιστής της Κωνσταντίας, στην πόλη Αμμόχωστο.

Ο Γάλλος ιερέας Σεμπαστιέν Μαμερώ, που είχε επισκεφθεί την Κύπρο το 1474/5, είναι ένας εξ εκείνων που με σαφήνεια αποδίδουν το όνομα Φαμακούστα στον ανύπαρκτο πατέρα της αγίας Αικατερίνης. Γράφει σχετικά:

… Η πόλη Famagouste υπήρξε παρομοίως δυνατή και ισχυρή. Είχε (κάποτε) βασιλιά της τον Costus, πατέρα της αγίας Αικατερίνης, και από αυτόν είχε ονομαστεί έτσι: Fama Costi (=Φήμη Κώνστα)…

Και ο Πιέρ Μπαρμπάτρ, που επισκέφθηκε την Κύπρο το 1480, βεβαιώνει ότι:

… Ο κύριος της Famagosse λεγόταν Costas, βασιλιάς κάποτε της Κύπρου…

Ένας σύγχρονός του Γάλλος επισκέπτης, το όνομα του δεν σώθηκε, λέγει επίσης:

… Δώδεκα μίλια από την Λευκωσία υπάρχει η καλύτερα οχυρωμένη πόλη που ονομάζεται Famacoste. Εκεί γεννήθηκε η Αγία Αικατερίνη της οποίας ο πατέρας ονομαζόταν Costus και υπήρξε βασιλιάς αυτού του τόπου…

Ένας επισκέπτης του 1487, ο Νικόλ λε Ουέν, γράφει:

… Η πόλη με το όνομα Famagusta ήταν πολύ καλά οχυρωμένη και ισχυρή. Ο Costus, ο πατέρας της αγίας Αικατερίνης, ήταν βασιλιάς εκεί και γι’ αυτό (η πόλη) ονομάστηκε Famacosti…

Ο επισκέπτης Ζιακ λε Σαιζ, που είχε περάσει από  την Κύπρο το 1518, μας δίνει μία άλλη σημαντική μαρτυρία: ότι ο εκτενής ερειπωμένος χώρος της αρχαίας Σαλαμίνος/Κωνσταντίας «στο παρελθόν εσυνηθίζετο να ονομάζεται Αμμόχωστος, τώρα συνηθίζεται να λέγεται Παλαιά Αμμόχωστος…»

Η μαρτυρία αυτή αποδεικνύει ότι στην συνείδηση των κατοίκων της περιοχής, υφίστατο η σύνδεση μεταξύ Αμμοχώστου και Σαλαμίνος/Κωνσταντίας και ήταν κατανοητή η ιστορική συνέχεια των δύο χώρων. Παλαιά Αμμόχωστον ονομάζουν την Σαλαμίνα/Κωνσταντία και άλλοι επισκέπτες, όπως λ.χ. ο Τζων Λοκ που πέρασε από την Κύπρο το 1553, και ο Ιωάννης Κοτόβικους, που γνώρισε την Κύπρο το 1598-9.

Και ο Κοτόβικους αναφέρει την άποψη ότι η Αμμόχωστος πήρε το όνομά της από τον βασιλιά Costus, πατέρα της αγίας Αικατερίνης… και κατά συνέπειαν… Famagusta…

Παρόμοιες αναφορές απαντούμε και σε διάφορα κείμενα άλλων παλαιών επισκεπτών της Κύπρου, που βεβαίως διέσωσαν σχετικές παραδόσεις που είχαν ακούσει κατά την επίσκεψή των στο νησί.

Με το όνομα Φαμακούστα πάντως, η Αμμόχωστος γνώρισε μια εκπληκτική άνθηση και ακμή, που τερματίστηκε βίαια με την κατάληψή της από τους Γενουάτες το 1373.

Headlines