Σιμόν Ντε Μποβουάρ: «Πώς να μην αφήσετε τη ζωή να γίνει παρωδία του εαυτού της»

Ζούμε σε μια κουλτούρα που φοβάται το εντροπικό, αναπόφευκτο του γήρατος, το αντιμετωπίζει σαν μια ασθένεια που πρέπει να θεραπευτεί με φίλτρα και σχήματα, το αναισθητοποιεί με μπότοξ και σιωπή, ξεχνώντας κατά κάποιο τρόπο ότι το να γερνάς είναι ένα τεράστιο προνόμιο (για να μην μιλήσουμε για τους άπειρους ανθρώπους που ποτέ δεν έτυχε να υπάρξουν).

«Για τους ηλικιωμένους» έγραψε η Αμερικανίδα συγγραφέας, Ούρσουλα Λε Γκεν, στον μεγαλειώδη στοχασμό της για τη γήρανση και το τι πραγματικά σημαίνει ομορφιά, «η ομορφιά δεν έρχεται δωρεάν με τις ορμόνες, όπως συμβαίνει για τους νέους… Έχει να κάνει με το ποιος είναι ο άνθρωπος».

Με τον Ζαν-Πολ Σαρτρ / Photo: Wikimedia Commons

Η καλύτερη συμβουλή είναι αυτή

Ένας άλλος τρόπος να το πούμε αυτό, να το νιώσουμε, είναι ότι το να γίνεις ένα άτομο άξιο των γηρατειών είναι ο θρίαμβος της ζωής. Ο Χένρι Μίλερ, στον προβληματισμό του όταν έκλεισε τα ογδόντα, εντόπισε τον θρίαμβο στο να παραμένεις ικανός να «ερωτεύεσαι ξανά και ξανά… να συγχωρείς αλλά και να ξεχνάς… να μην γίνεσαι ξινός, κακότροπος, πικρόχολος και κυνικός».

Η Αμερικανίδα συγγραφέας διηγημάτων, ποιήτρια, δασκάλα και πολιτική ακτιβίστρια, Γκρέις Πάλεϊ, έδωσε την καλύτερη συμβουλή για την τέχνη του να μεγαλώνεις: «Το κυριότερο είναι το εξής – όταν σηκώνεστε το πρωί πρέπει να παίρνετε την καρδιά σας στα δύο σας χέρια. Πρέπει να το κάνετε αυτό κάθε πρωί».

Δεν είναι τα χρόνια, είμαστε εμείς

Η ζωή είναι σε μεγάλο βαθμό θέμα του πώς κρατάμε τους εαυτούς μας – τις καρδιές μας, τους φόβους μας, τη συγχώρεσή μας – κατά μήκος της πορείας των χρόνων. Δύσκολα κάποιος έχει παράσχει μια πιο κομψή και «στιβαρή κουπαστή για το κράτημα» από τη Σιμόν ντε Μποβουάρ (9 Ιανουαρίου 1908-14 Απριλίου 1986) στο βιβλίο της La vieillesse (Τα Γηρατειά) του 1970.

Δύο χρόνια προτού έρθει να εξετάσει πώς η τύχη και η επιλογή συγκλίνουν για να μας κάνουν αυτό που είμαστε, η Ντε Μποβουάρ παρατηρεί ότι ο σύγχρονος δυτικός πολιτισμός δειλιάζει μπροστά  στα γηρατειά, έχει μία αντιμετώπιση «μελλοθάνατου». Με το βλέμμα στραμμένο στο βιολογικό προνόμιο του να γερνάμε, γράφει:

«Τα γηρατειά δεν είναι ένα αναγκαίο τέλος της ανθρώπινης ζωής.

[…]

Μερικές φορές έχει δοθεί μια ιδιαίτερη αξία στα γηρατειά για κοινωνικούς ή πολιτικούς λόγους. Για ορισμένα άτομα -για παράδειγμα, για τις γυναίκες στην αρχαία Κίνα- αποτέλεσε καταφύγιο απέναντι στη σκληρότητα της ζωής στα ενήλικα χρόνια. Άλλοι, από μια γενικότερη απαισιόδοξη αντίληψη για τη ζωή, βολεύονται άνετα σε αυτήν… Η συντριπτική πλειοψηφία της ανθρωπότητας βλέπει τον ερχομό των γηρατειών με θλίψη και εξέγερση. Τους γεμίζει με μεγαλύτερη αποστροφή από τον ίδιο τον θάνατο.

Και πράγματι, το γήρας, και όχι ο θάνατος, είναι αυτό που πρέπει να αντιπαρατεθεί με τη ζωή. Τα γηρατειά είναι η παρωδία της ζωής, ενώ ο θάνατος μετατρέπει τη ζωή σε πεπρωμένο, κατά κάποιον τρόπο τη διατηρεί δίνοντάς της την απόλυτη διάσταση».

Μόνοι μας απέναντι στο γήρας, με ό,τι έχουμε

Μόνο ένα πράγμα μπορεί να αποτρέψει το τελευταίο κεφάλαιο της ζωής από το να γίνει παρωδία του εαυτού της. Το γήρας, προειδοποιεί, δεν είναι ένα έργο – δεν είναι κάτι που μπορεί κανείς να προσπαθήσει να κάνει επιμελώς, να είναι άσος. Είναι ένα γεγονός – κάτι που πρέπει να αντιμετωπιστεί με τους δικούς του όρους, κάτι για το οποίο ξοδεύουμε όλη μας τη ζωή εξασκώντας το καθώς μαθαίνουμε να ελέγχουμε την παράδοση.

Η ίδια γράφει:

«Η ανάπτυξη, η ωρίμανση, η γήρανση, ο θάνατος – το πέρασμα του χρόνου είναι προδιαγεγραμμένο, αναπόφευκτο.

Υπάρχει μόνο μια λύση, αν θέλουμε τα γηρατειά να μην είναι μια παράλογη παρωδία της προηγούμενης ζωής μας, και αυτή είναι να συνεχίσουμε να επιδιώκουμε σκοπούς που δίνουν νόημα στην ύπαρξή μας – αφοσίωση σε άτομα, σε ομάδες ή σε σκοπούς, κοινωνική, πολιτική, πνευματική ή δημιουργική εργασία…

Στα γηρατειά θα πρέπει να ευχόμαστε να έχουμε ακόμα πάθη αρκετά δυνατά ώστε να μας εμποδίζουν να κλειστούμε στον εαυτό μας. Η ζωή του ατόμου έχει αξία εφόσον αποδίδει αξία στη ζωή των άλλων, μέσω της αγάπης, της φιλίας, της αγανάκτησης, της συμπόνιας».

*Η Σιμόν Ντε Μποβουάρ γεννήθηκε στις 9 Ιανουαρίου του 1908, στο 6ο διαμέρισμα του Παρισιού και πέθανε στις 14 Απριλίου 1986, στο Παρίσι

Δείτε τη ζωή της με τον Ζαν-Πολ Σαρτρ

*Με στοιχεία από themarginalian.org