Το παγκόσμιο νομισματικό σύστημα βρίσκεται σε αναταραχή.

Το δολάριο έχει υποτιμηθεί σημαντικά έναντι του ευρώ και βρίσκεται πλέον σε ιστορικό χαμηλό για τον φετινό χρόνο. Ο τερματισμός της ηγεμονίας του δολαρίου έρχεται, λένε οι αναλυτές, και οι εκτιμήσεις για τα μελλούμενα είναι πολλές και ενδιαφέρουσες.

Όταν ο Εμανουέλ Μακρόν προειδοποίησε πρόσφατα ότι η Ευρώπη δεν πρέπει να είναι «υποτελής» στη σύγκρουση μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας, αλλά πρέπει να γίνει μια ανεξάρτητη τρίτη δύναμη στη συναυλία των υπερδυνάμεων, επιτέθηκε ουσιαστικά στο παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα.

Υπό απειλή το αμερικανικό δολάριο

Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τη Welt, προειδοποίησε κατά της «εξωτερίκευσης» του αμερικανικού δολαρίου, η οποία θα μπορούσε να αναγκάσει τις ευρωπαϊκές εταιρείες να αποφύγουν να κάνουν επιχειρήσεις με τρίτες χώρες ή να διακινδυνεύσουν παραβιάσεις κυρώσεων.

Η ανακοίνωση έγινε άμεσα κατανοητή στις αγορές συναλλάγματος, γι’ αυτό και το δολάριο διολίσθησε έναντι πολλών νομισμάτων. Το ευρώ, για παράδειγμα, κέρδισε δύο σεντς έναντι του αμερικανικού νομίσματος και έφθασε την Πέμπτη στο 1,1070, το υψηλότερο επίπεδό του εδώ και πάνω από ένα χρόνο.

Αν δίπλα στη Ρωσία και την Κίνα που απομακρύνονται από το δολάριο, αποφασίσει και η Ευρώπη να δει με κριτική ματιά το παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα, το παγκόσμιο νομισματικό σύστημα είναι πιθανό να αντιμετωπίσει μια κοσμογονική ανατροπή.

Οι ωφελημένοι της πτώσης

Οι ειδικοί ωστόσο δεν αναμένουν ότι το ευρώ ή το κινεζικό νόμισμα γουάν θα είναι οι μόνοι ωφελημένοι από ένα λυκόφως του δολαρίου, που η αλήθεια είναι ότι δεν μπορεί να αντικατασταθεί από άλλο νόμισμα, όπως αυτό αντικατέστησε τη βρετανική λίρα ως παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα πριν από περίπου 100 χρόνια.

Αυτό που θα μπορούσε να προκύψει είναι συνολικά ένας πιο πολυπολικός νομισματικός κόσμος, στον οποίο και ο χρυσός θα αποκτήσει και πάλι ισχυρότερο ρόλο.

Δεν είναι τυχαίο ότι η τιμή του χρυσού έχει επίσης αυξηθεί και πάλι έντονα πρόσφατα, αφού μόλις την Πέμπτη, η ουγγιά έφρασε να κοστίζει περίπου 2050 δολάρια, η υψηλότερη τιμή εδώ και ένα χρόνο.

«Υπάρχουν δύο τρόποι με τους οποίους το δολάριο θα μπορούσε να χάσει τη θέση του στην παγκόσμια οικονομία», δήλωσε χαρακτηριστικά ο Mαρκ Τσάντλερ, ειδικός σε θέματα συναλλάγματος στην Bannockburn Global Forex.

Η Αμερική χάνει τον παγκόσμιο ρόλο της

Το δολάριο θα μπορούσε να εκτοπιστεί από άλλο νόμισμα ή η Αμερική θα μπορούσε να αποσυρθεί από τον παγκόσμιο ρόλο της στον κόσμο, λέει ο ίδιος. Ο Τσάντλερ πάντως δεν αναμένει ότι κάποιο άλλο νόμισμα θα κερδίσει την κούρσα, αλλά εκτιμά ότι η Ουάσινγκτον είναι πιο πιθανό να βάλει τρικλοποδιά στον εαυτό της.

Οι παρατηρητές αναφέρουν ως σημαντική πτυχή τη χρήση του δολαρίου ως οικονομικού όπλου. Για παράδειγμα, μετά τον επιθετικό πόλεμο της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, τα συναλλαγματικά αποθέματα του Κρεμλίνου πάγωσαν κατά 300 δισεκατομμύρια δολάρια. Πολλοί πολιτικοί ζητούν να διατεθούν τα κατασχεθέντα ρωσικά αποθεματικά στην Ουκρανία. Σε απάντηση, πολλές χώρες μείωσαν τα συναλλαγματικά τους αποθέματα σε δολάρια.

Η Κίνα, για παράδειγμα, έχει μειώσει δραστικά τις συμμετοχές της σε ομόλογα του αμερικανικού δημοσίου εντός του ισοδύναμου ποσού των 3,2 τρισεκατομμυρίων δολαρίων. Το Πεκίνο κατέχει πλέον μόνο 860 δισεκατομμύρια δολάρια σε αμερικανικό χρέος. Στο αποκορύφωμά του, κάποτε κατείχε χαρτιά αξίας 1,3 τρισεκατομμυρίων δολαρίων.

Και η Κίνα δεν φαίνεται να είναι μόνη της στην εγκατάλειψη του δολαρίου. Τα τελευταία στατιστικά στοιχεία του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου αποκαλύπτουν ότι οι παγκόσμιες κεντρικές τράπεζες κατείχαν μόνο το 58,4% των επίσημα αναφερόμενων συναλλαγματικών αποθεμάτων τους σε δολάρια στο τέλος του 2022. Πρόκειται για το χαμηλότερο ποσοστό από το 1995.

Το γουάν και τα άλλα νομίσματα

Τα υπόλοιπα νομίσματα ωστόσο δεν φαίνεται να μπορούν πραγματικά να επωφεληθούν από την πτώση του αμερικανικού νομίσματος. Τουλάχιστον το ευρώ κέρδισε και πάλι ελαφρώς σε βάρος.

Το γουάν όμως δεν έχει παίξει πραγματικά ρόλο μέχρι στιγμής. Ούτε καν το 3% των παγκόσμιων αποθεμάτων δεν είναι στο κινεζικό νόμισμα. Το κινεζικό γουάν εξακολουθεί να μην είναι σωστά μετατρέψιμο.

Επιπλέον, η συναλλαγματική ισοτιμία της Κίνας είναι αυστηρά ελεγχόμενη και σκόπιμα αδιαφανής. Η Κίνα προσπαθεί να τοποθετηθεί ως εναλλακτική λύση στο δολάριο και έχει δημιουργήσει το δικό της σύστημα πληρωμών για να ανταγωνιστεί το SWIFT.

Αλλά αυτό δεν είναι αρκετό για το καθεστώς του αποθεματικού νομίσματος ή ακόμη και του παγκόσμιου αποθεματικού νομίσματος. Δεν είναι τυχαίο ότι η Ινδία, η οποία δεν θέλει πλέον να πληρώνει για το πετρέλαιό της από τη Ρωσία σε δολάρια υπό τον φόβο των αμερικανικών κυρώσεων, προτιμά να χρησιμοποιεί το νόμισμα των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων Dirham παρά το κινεζικό γιουάν.

Το χρέος και το έλλειμμα

Ωστόσο, οι οικονομικοί κίνδυνοι για το δολάριο είναι δύσκολο να αγνοηθούν. Οι ΗΠΑ έχουν συσσωρεύσει ένα βουνό χρέους ύψους 31,5 τρισεκατομμυρίων δολαρίων.

Και δεν είναι μόνο αυτό που πρέπει να χρηματοδοτηθεί, αλλά και το μεγάλο έλλειμμα στο εξωτερικό εμπόριο, επειδή εισάγει περισσότερα από όσα εξάγει. Μόνο πέρυσι, το χάσμα μεταξύ εισαγωγών και εξαγωγών ήταν περίπου 950 δισεκατομμύρια δολάρια.

Οι αναλυτές πλέον κάνουν λόγο για δίδυμα ελλείμματα ή μια «εντυπωσιακή κρίση του ισοζυγίου πληρωμών», όπως σχολιάζει ο Λουκ Γκρόμεν, στρατηγικός αναλυτής στην εταιρεία αναλύσεων Forest for the Trees του παρόχου χρηματοοικονομικών υπηρεσιών RealVision.

Η εποχή του δολαρίου μπορεί να μην έχει τελειώσει ολοκληρωτικά, αλλά η επόμενη μέρα έχει ήδη ξεκινήσει.

Headlines