Η «Μήδεια» μέσα στον κόσμο της βαρβαρότητας

Ενας μεγάλος τοίχος οριοθετεί τη σκηνή. Ψηλός, είναι πλέον «πληγωμένος» από το πέρασμα του χρόνου, με τα τούβλα του να είναι φθαρμένα και σκοτεινά. Το έδαφος μπροστά του είναι κι αυτό ζοφερό, πνιγμένο από τα φύλλα που σαπίζουν, τις λακκούβες με το νερό και τη λάσπη που τυλίγει τα πάντα. Την ασχήμια τους κρύβουν οι χρυσές πύλες που ανοίγουν πίσω τους, ωστόσο ακόμα κι έτσι η αλήθεια αντανακλάται στον τεράστιο καθρέφτη που κρέμεται από πάνω τους, βγάζοντας τα πάντα στο φως. Ολα αυτά τα διαφορετικά στοιχεία, συνθέτουν το εντυπωσιακό σκηνικό της «Μήδειας», της χαρακτηριστικής όπερας του Λουίτζι Κερουμπίνι με την οποία εκκινεί στις 25 Απριλίου το αφιέρωμα της Εθνικής Λυρικής Σκηνής για τα 100 χρόνια από τη γέννηση της Μαρίας Κάλλας. Πρόκειται για μια παραγωγή διεθνούς ακτινοβολίας, αφού για τις ανάγκες της η Λυρική συμπράττει με τρεις σπουδαίες όπερες της Αμερικής, τη Μετροπόλιταν της Νέας Υόρκης, του Καναδά και τη Λυρική του Σικάγου σε μουσική διεύθυνση Φιλίπ Ογκέν. Τη σκηνοθεσία ανέλαβε ο αναγνωρισμένος σκηνοθέτης της όπερας σερ Ντέιβιντ ΜακΒίκαρ, ο οποίος υπογράφει και τα σκηνικά της παράστασης, ενώ η Αννα Πιρότσι θα ντεμπουτάρει στον πρωταγωνιστικό ρόλο.

Η επιλογή της «Μήδειας» κουβαλάει υψηλούς συμβολισμούς, αφού έχει ταυτιστεί με τη Μαρία Κάλλας και την ιστορική παραγωγή της Λυρικής στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου το 1961, σε σκηνοθεσία Αλέξη Μινωτή, που άφησε ανεξίτηλο αποτύπωμα στον σύγχρονο ελληνικό πολιτισμό. Η δε σύνθεση του Κερουμπίνι, ξεχασμένη για έναν αιώνα σχεδόν, έλαμψε ξανά όταν η θρυλική υψίφωνος ερμήνευσε τον κεντρικό ρόλο το 1953 και με τις σπάνιες ικανότητές της την έβαλε ξανά στο κάδρο του οπερατικού ρεπερτορίου. Τώρα, η σύγχρονη μεταφορά της εγκαινιάζει ένα νέο, ενδιαφέρον κεφάλαιο στην ιστορία της Λυρικής, την πρώτη της συμπαραγωγή με την κορυφαία όπερα του κόσμου, τη Μετροπόλιταν της Νέας Υόρκης, τιμώντας με τον καλύτερο τρόπο τη μουσική κληρονομιά της Μαρίας Κάλλας.

«Η Μαρία Κάλλας είναι ένας θρύλος. Αυτή είναι η Μήδεια που θα ακούσω στο Spotify. Αν σου αρέσουν αυτά τα κομμάτια, θα την ακούσεις να τα τραγουδάει, ποιον άλλον θα άκουγες δηλαδή; Είναι απίθανη. Είναι μια θεά. Είναι διάσημη παντού, σε όλες τις όπερες. Ολοι ξέρουν τη Μαρία Κάλλας. Ακόμα και άνθρωποι που δεν ενδιαφέρονται καν για την όπερα ξέρουν ποια είναι. Είναι ένας ολοκληρωτικός θρύλος. Οπότε ναι, νομίζω ότι είναι φοβερό που κάνουμε τη συγκεκριμένη παράσταση προς τιμήν της» αναφέρει στα «Πρόσωπα» η Χάννα Πόστλουεϊτ, η σκηνογράφος που συνεργάστηκε με τον σερ Ντέιβιντ ΜακΒίκαρ στη δημιουργία των σκηνικών. «Νομίζω ότι η παραγωγή είναι πολύ όμορφη και θα ήταν καταπληκτικό αν μπορούσαμε να δούμε την Κάλλας σε αυτήν. Θα ήταν τόσο κουλ. Είναι ωραίο να βλέπεις διαφορετικές ερμηνείες αυτού του μύθου, πραγματικά ενδιαφέρον. Νιώθω ότι λέμε τον μύθο όπως είναι, πραγματικά ξεκάθαρο. Είναι προτιμότερο να κάνεις μια αληθινή εκδοχή της Μήδειας παρά μια ερμηνεία» συνεχίζει η ίδια.

Στη Νέα Υόρκη

Για πρώτη φορά τα σκηνικά δοκιμάστηκαν στην πρεμιέρα της «Μήδειας» τον περασμένο Σεπτέμβριο στη Νέα Υόρκη, όπου άνοιξε τη σεζόν για τη Μετροπόλιταν. Από εκεί, μεταφέρθηκαν στην Αθήνα για το ελληνικό σκέλος της παράστασης, ενώ όταν πέσει εδώ η αυλαία θα συνεχίσουν το ταξίδι τους για Μόντρεαλ και Σικάγο. Ο σκηνικός κόσμος στήνεται με πρώτες ύλες τον τοίχο από τούβλα, τις χρυσές πύλες, το δάπεδο και βέβαια τον επιβλητικό καθρέφτη. «Ο καθρέφτης είναι το πιο σημαντικό πράγμα που υπάρχει στη σκηνή και όλα τα άλλα είναι ένα είδος πλαισίου γύρω από αυτόν. Οταν μπαίνει η Μήδεια, μπαίνει σε αυτό το σαν λασπώδες υγρό τμήμα του δαπέδου, αφού θέλαμε να νιώσουμε ότι βρίσκεται στην Κόρινθο. Είναι αυτές οι πύλες προς την Κόρινθο, στέκονται μόνες τους σε μια πιθανώς έρημη περιοχή. Αυτή η ερημιά είναι η Μήδεια. Και πάνω από αυτές τις πόρτες, στον καθρέφτη, είναι εκεί που βρίσκονται οι Κορίνθιοι. Ο καθρέφτης επικοινωνεί ξεκάθαρα τη διαφορά μεταξύ του χώρου στη σκηνή και του χώρου πάνω από αυτήν» επισημαίνει η σκηνογράφος. «Θα έλεγα ότι ο καθρέφτης είναι καταπιεστικός. Νιώθεις απόλυτα εγκλωβισμένος εκεί μέσα. Γέρνει πάνω σου και το νιώθεις. Ο καθρέφτης που αντανακλά όλη τη σκηνή, δεν την κάνει να μοιάζει μεγαλύτερη αλλά κάπως μικρότερη και πιο καταπιεστική, πράγμα που είναι σωστό για τους Κορινθίους. Κρέμεται στις 60 μοίρες από πάνω τους όλη την ώρα και είναι τρομακτικός» συνεχίζει η Χάννα Πόστλουεϊτ για τον καθρέφτη πάνω στον οποίο γίνονται επίσης προβολές καθ’ όλη τη διάρκεια της παράστασης.

Στην παράσταση, εκτός από τα σταθερά σημεία του σκηνικού, επιστρατεύονται επίσης κινητά στοιχεία που μπαίνουν και βγαίνουν μέσα σε μόλις 90 δευτερόλεπτα, πίσω από την αυλαία, όπως ένα εντυπωσιακό γαμήλιο τραπέζι που αργότερα γεμίζει αίματα. Ακόμα κι έτσι, το συνολικό περιβάλλον διατηρείται σκοτεινό ώστε να ταιριάζει με την ψυχική κατάσταση των ηρώων. «Λέμε κυριολεκτικά την ιστορία, αλλά δεν είμαστε και τόσο κυριολεκτικοί για κάθε σκηνικό. Και αυτό είναι το καλό με το σετ. Εχει να κάνει πολύ περισσότερο με το συναίσθημα που έχουν οι ήρωες και τα ουσιαστικά πράγματα που συμβαίνουν. Εχοντας αυτό το είδος γραμμικού χώρου με τον καθρέφτη, προσπαθούμε να προβάλουμε με αυτόν ποιοι είναι οι Κορίνθιοι και ποια είναι η Μήδεια και πώς λειτουργούν σε αυτόν τον χώρο. Στον καθρέφτη, οι χρυσές πύλες φέρνουν μια χλιδή με χροιά βαρβαρότητας, επειδή όλα είναι επίσης κάπως φθαρμένα. Η όψη του τοίχου φέρει ένα είδος μούχλας που αναπτύσσεται εκεί, αφού είναι υγρός επειδή πλένεται συνεχώς και είναι λερωμένος με κάτι λευκό σαν να έχει κάποιο απολυμαντικό επειδή οι μέσα απλώς θέλουν να κρατούν μακριά ό,τι είναι πέρα από αυτόν. Και η αντανάκλαση στον καθρέφτη είναι σαν η ματαιοδοξία των Κορινθίων να αντανακλάται στον εαυτό τους» υπογραμμίζει η σκηνογράφος.

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, τοποθετούνται οι βασικοί χαρακτήρες του έργου, ξεκινώντας βέβαια με τη Μήδεια. «Εξω από αυτόν τον κόσμο του καθρέφτη, είναι ο κόσμος της Μήδειας. Βρίσκεται εκεί από τότε που ο Ιάσονας την άφησε και πήγε να πάρει το χρυσόμαλλο δέρας. Εχει παραμεριστεί από εκείνον και τους Κορινθίους. Αυτός ο σκοτεινός κόσμος είναι ο κόσμος στον οποίο ζει, εξαιτίας των όσων έχει περάσει. Τώρα προσπαθεί να φτάσει σε αυτόν τον πλούσιο κορινθιακό κόσμο που έχει μια χροιά βαρβαρότητας. Δεν είναι τέλειος. Δεν είναι όμορφος, φαίνεται ότι είναι» προσθέτει η 26χρονη βρετανίδα δημιουργός, συνδέοντας τη θέση της Μήδειας με σημερινά θέματα. «Με βάση τα τρέχοντα πολιτικά θέματα και τη μεταχείριση των ανθρώπων, αυτό που αναπαρίσταται στη συγκεκριμένη παραγωγή ή στην ιστορία της Μήδειας είναι η εκδίωξη της Μήδειας από τους Κορινθίους, εξαιτίας της διαφορετικότητάς της. Ολο αυτό οφείλεται στο ποια είναι και στο ότι ένιωσε πως κυριαρχεί σε αυτό που ονομάζουμε πολιτική. Τείνουμε να πετάμε στην άκρη ό,τι είναι διαφορετικό. Μέχρι εκείνη τη στιγμή ήταν πάρα πολύ χρήσιμη στον Ιάσονα για να του πάρει το χρυσόμαλλο δέρας και η απόρριψή της για εκείνη είναι απλώς φρικιαστική. Και γι’ αυτό κάνει τα πράγματα που κάνει, επειδή είναι μια πραγματικά ισχυρή γυναίκα. Δεν τα βάζεις μαζί της όπως με άλλους ανθρώπους που μπορούν να τους εκμεταλλευτούν και να τους κάνουν ό,τι θέλουν. Αυτό που έκανε ήταν κακό, που σκότωσε τα παιδιά της. Κανένας δεν συγχωρεί κάτι τέτοιο. Ωστόσο το κίνητρο είναι ξεκάθαρο» λέει με νόημα η Χάννα Πόστλουεϊτ, για να καταλήξει: «Δεν σκοτώνει τα παιδιά επειδή τα μισεί ή θέλει να τα ξεφορτωθεί αλλά το κάνει για να πληγώσει περισσότερο τον Ιάσονα, γιατί δεν αρκεί να τον σκοτώσει ή να αυτοκτονήσει η ίδια. Είναι τόσο πληγωμένη από αυτόν, δικαίως, που το μόνο πράγμα που μπορεί να κάνει είναι να σκοτώσει τη γενεαλογία του. Σκοτώνει τα παιδιά για το πόσα πολλά σημαίνουν για εκείνον και τη δύναμή του».

info

«Μήδεια» στις 25, 27, 30 Απριλίου και στις 2, 4, 9 Μαΐου στην Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος της Εθνικής Λυρικής Σκηνής (Κέντρο Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος, Λεωφόρος Συγγρού 364, Καλλιθέα, τηλ. 2130885700, είσοδος 10-120 ευρώ, προπώληση www.ticketservices.gr, ταμεία ΕΛΣ)