Το «μάθημα» της δικτατορίας

[…]

Αν η λέξη πολιτισμός σημαίνει «παιδεία», «καλλιέργεια των πνευματικών ιδιοτήτων», «μύηση στα δημιουργικά αποθέματα της ανθρωπότητας», «ελεύθερη ανάπτυξη των δημιουργικών δυνατοτήτων», «επιδίωξη του καλού και του αληθινού», η δικτατορία είναι, εξ ορισμού, η άρνηση του πολιτισμού, μια και καλλιεργεί την άγνοια και την άνοια των μαζών, την «αποκολοκύνθωση» των ατόμων, την αποκοπή από το ιστορικό δημιουργικό γίγνεσθαι, την κατάπνιξη κάθε ελεύθερης δημιουργικότητας, τη βαρβαρότητα και την απάτη.

Κι όμως, οι δικτατορίες δεν παύουν να μιλάνε για «πολιτισμό» – για ένα «νέο, υγιή πολιτισμό» κάθε φορά, που θα είναι μόνο ο δικός τους. Και, αμ’ έπος αμ’ έργον, […] οι Μεταξάδες χτίζουν τον «Τρίτο Ελληνικό Πολιτισμό» με τα ανδράποδα της ΕΟΝ και με τα ενεργούμενα των «Ταγμάτων Εργασίας», οι απριλιανοί πίθηκοί τους ρεκάζουν για μια «Ελλάδα Ελλήνων Χριστιανών», που θριάμβευε στα κάτεργα των νησιών εξορίας και στα βασανιστήρια της Ασφάλειας και της ΕΣΑ.

[…]

Αλλά η αδήριτη νομοτέλεια τις υποχρεώνει ν’ αυτοαποκαλύπτονται. Όπως μια απ’ τις πρώτες «κορώνες» κάθε δικτατορίας είναι οι σαπουνόφουσκες της «πολιτισμο-λογίας», έτσι μια απ’ τις πρώτες πράξεις της είναι η δίωξη όλων όσοι και όλων όσα έχουν σχέση με τον πραγματικό πολιτισμό.

[…]

Καθεστώς φόβου –φόβου που προσπαθεί ν’ απλώσει πάνω σ’ όλους, αλλά και φόβου που νιώθει το ίδιο για όλους και απ’ όλους– η δικτατορία φοβάται τις ανυπότακτες φωνές όσο και τ’ ανυπότακτα όπλα. Ίσως και περισσότερο, μάλιστα, επειδή τα όπλα είναι το «φόρτε» της, ενώ η φωνή είναι η «αδυναμία» της.

Έτσι, δεν μπορεί παρά να καταφεύγει στη βία, ν’ απαγορεύει –όπως έκανε η απριλιανή συμμορία– χιλιάδες βιβλία, να λογοκρίνει ως το μεδούλι τα υπόλοιπα, να συλλαμβάνει, να εκτοπίζει, να κατατρέχει εκατοντάδες συγγραφείς και καλλιτέχνες σαν «εθνικώς (δηλαδή, φασιστικώς) υπόπτους».

Ταυτόχρονα –κατά το πάγιο ταρτουφικό «έθος»– διαδήλωνε διά του προκαθημένου της (σ.σ. του Γεωργίου Παπαδόπουλου) ότι «Ουδέν από την λεγομένην πνευματικήν εκδήλωσιν απηγορεύθη, πλην των καθαρώς κομμουνιστικών εκδηλώσεων». Χαρακτηρίζονταν δε «κομμουνιστικαί εκδηλώσεις» και αναγράφονταν στον «μαύρο πίνακα» των «απηγορευμένων» όχι μόνο τα μαρξιστικά βιβλία, αλλά και τα έργα του Ντοστογιέβσκη, του Τσέχωφ και των άλλων ρώσων κλασικών (επειδή η έκδοσή τους αποτελεί «σκόπιμον προβολήν της ρωσικής λογοτεχνίας»!), ου μην αλλά και ο «Προμηθεύς δεσμώτης» (σίγουρα, για να μη θυμίζει στους Έλληνες τα δεσμά τους και επειδή ο Τιτάνας επαναστατεί κατά του Δία, προγόνου προφανώς των παπαδοπαττακών),  ο «Επιτάφιος» του Περικλή (που αφρονέστατα υμνεί την εθνοφθόρα δημοκρατία), η «Ειρήνη» και η «Λυσιστράτη» του Αριστοφάνη (που ασεβέστατα σαρκάζουν τους μιλιταριστές καραβανάδες).

[…]

Για τους «εθνολάτρες», «πατριδολάτρες», «λαολάτρες» εκείνους, Ελλάδα σήμαινε «εορτές πολεμικής αρετής» στα στάδια, που εξευτέλιζαν και τη χώρα και την αρετή και την αισθητική. Ιστορία σήμαινε σωβινιστικές μπουρμπουλήθρες που αγιοποιούσαν την παραχάραξη της Ιστορίας. Πολιτισμός σήμαινε σοβάντισμα των πάντων με τον πιο πηχτό φούμο χυδαιότητας και κρετινισμού. Λαός σήμαινε όχλος αποναρκωμένος με όλα τα μαντζούνια του λαϊκισμού και της δημαγωγίας.

Το πολιτιστικό όραμα των απριλιανών –και όλων των ομοίων τους, παρελθόντων, παρόντων και μελλόντων– ήταν ένας λαός που θα ενωτιζόταν ανερώτητα τη «σοφία» τους, που θα υπνωτιζόταν ανερεύνητα απ’ τα ψέματά τους, που θα εκστασιαζόταν μπρος στο ξόανο μιας Ελλάδας με πλαστό Χτες και πλαστότατο Σήμερα, που θα τερπόταν με τα πιο έωλα απόβλητα της λογοτεχνίας και της καλλιτεχνίας και που θα διονυσιαζόταν εθνοπρεπώς σε ρυθμό στρατιωτικών εμβατηρίων και κακο-καλαματιανών.

Αλλά της δικτατορίας οι ολέθριες συνέπειες δεν περιορίστηκαν –αλίμονο!– στην επταετία της βασιλείας της. Συνεχίστηκαν και συνεχίζονται μετά απ’ αυτήν. Το «μάθημα» που δίδαξε –το μάθημα της ιδιοτελούς χρησιμοποίησης και εκπόρνευσης του πολιτισμού– δεν πήγε χαμένο.

Όταν η δικτατορία καταλύθηκε μέσα στα –και από τα– έλκη της, ουκ ολίγοι αντιδικτατορικοί οδηγοί και «ταγοί», για να προβάλουν και να επιβάλουν τη δική τους ιδεολογία, μεταχειρίστηκαν τις ίδιες μ’ εκείνην μεθόδους και τεχνικές: το λαϊκίστικο λιβάνισμα και, ταυτόχρονα, φενάκισμα, ξεπλάνεμα των μαζών, την παντοκρατορία της χυδαιοκρατίας, την αναγωγή της ακαλαισθησίας σε «ιδεολογικό λαϊκό ιδανικό», την κακοποίηση της γλώσσας και την εξαχρείωση του λόγου και του Λόγου.

Και το χειρότερο: όλα αυτά σερβίρονται στο όνομα και με το ντύμα της δημοκρατίας και της «προόδου», έτσι που (και για να) παγιδεύονται ευκολότερα αμαθείς και ημιμαθείς, και ν’ αποστομώνονται οι «αναιδείς» ελεγκτές.

Η «υποκουλτούρα», που τόσο υπερκαταναλώνεται σήμερα, έχει τις ρίζες της στην πολιτιστική λύμη της δικτατορίας – καταντά, όμως, ακόμα πιο επικίνδυνη: επειδή, τότε, τον δικτατορικό «πολιτισμό» τον «μυρίζονταν» και τον μυκτήριζαν όλοι, ενώ τώρα το κάλπικο νόμισμα της υποκουλτούρας κυκλοφορεί επιχρυσωμένο κι επαργυρωμένο, περνάει από χέρι σε χέρι σαν γνήσιο κι άπεφθο. Κι έτσι, απεργάζεται την ακατάσχετη υποτίμηση του «καλού πολιτιστικού νομίσματος» και την αναπότρεπτη χρεοκοπία του. Που, αλίμονο, δεν είναι καν τυχαία, αλλά δολιότατη.

Σκέψεις και επισημάνσεις κατατεθειμένες από τον Μάριο Πλωρίτη το τόσο μακρινό πια 1987, με αφορμή τη σημερινή, πεντηκοστή έκτη επέτειο του απριλιανού πραξικοπήματος.

Το κείμενό του (εφημερίδα «Το Βήμα», 19 Απριλίου 1987) ορμητικός ποταμός, οι απόψεις του κρυστάλλινες.

Απύθμενη η υποκρισία των δικτατορικών καθεστώτων όσον αφορά τη στάση τους απέναντι στον πραγματικό πολιτισμό, κακότεχνο και κακόμορφο το «πολιτιστικό όραμα» των εκάστοτε δικτατόρων.

Τρόμος και βία, χυδαιότητα και κρετινισμός, λαϊκισμός και δημαγωγία είναι όσα κρύβονται πίσω από το προσωπείο του αγνού πατριωτισμού και του πολιτισμικού ιδεώδους των δικτατοριών.

Όμως, το μεγαλύτερο κακό που προξένησε η απριλιανή δικτατορία ήταν άλλο: δίδαξε –λέει ο Πλωρίτης– την ιδιοτελή χρησιμοποίηση και εκπόρνευση του πολιτισμού, και το ολέθριο αυτό μάθημα δεν πήγε χαμένο.

Τις ίδιες με τη Χούντα μεθόδους και τεχνικές για την προβολή και την επιβολή των ιδεών τους έμελλε να μεταχειριστούν στα κατοπινά χρόνια πολλοί από τους –κατ’ όνομα τουλάχιστον– σφοδρούς πολέμιους των απριλιανών, και μάλιστα στο όνομα της δημοκρατίας και της προόδου.

Μοιραία, οι αμαθείς και οι ημιμαθείς παγιδεύτηκαν, οι καλλιεργημένοι και οι νουνεχείς παραμερίστηκαν, ο πολιτισμός ως επιδίωξη του καλού και του αληθινού απαξιώθηκε, η υποκουλτούρα κυριάρχησε.