Σουπερνόβα: Πώς μια ριπή ακτινοβολίας μπορεί να καταστρέψει τη ζωή στη Γη

Στην αρχή, μια λάμψη ανάβει ξαφνικά στον ουρανό, ένα νέο αστέρι που προμηνύει θάνατο. Λίγα χρόνια μετά, ο ουρανός γίνεται καφέ και ο πλανήτης σαρώνεται από κύμα μαζικής εξαφάνισης ειδών.

Παρατηρήσεις του διαστημικού τηλεσκοπίου Chandra της NASA, το οποίο βλέπει στο φάσμα των ακτίνων Χ, αποκαλύπτουν ότι οι υπερκαινοφανείς αστέρες, περισσότερο γνωστοί ως σουπερνόβα, μπορούν να καταστρέψουν τη ζωή σε κοντινούς πλανήτες με περισσότερους τρόπους από ό,τι είχαμε φανταστεί.

Τα σουπερνόβα είναι γερασμένα άστρα που εξαντλούν τα πυρηνικά καύσιμά τους, καταρρέουν κάτω από το ίδιο τους το βάρος και εκρύγνυνται, αφήνοντας πίσω είτε μια μαύρη τρύπα είτε ένα άστρο νετρονίων.

Η μελέτη, η οποία δημοσιεύεται στο Astrophysical Journal και είναι διαθέσιμη εδώ, εξετάζει ένα δευτερογενές φαινόμενο των σουπερνόβα που μπορεί να καταστρέψει τις ατμόσφαιρες πλανητών σε απόσταση μεγαλύτερη από 100 έτη φωτός.

Αν το άστρο που εκρήγνυται τύχει να περιβάλλεται από πυκνά σύννεφα αερίου, τα συντρίμμια της έκρηξης πέφτουν βίαια πάνω στο αέριο και το διεγείρουν με αποτέλεσμα να εκπέμπονται ακτίνες Χ ακραίας ισχύος, εξηγούν οι ερευνητές.

Οι ακτίνες Χ εξαπλώνονται στη συνέχεια σφαιρικά στο χώρο και, σε περίπτωση που πετύχουν κάποιο άτυχο πλανήτη, αλλάζουν δραστικά τη χημεία της ατμόσφαιρας, αναφέρει η NASA σε ανακοίνωσή της.

«Για έναν πλανήτη σαν τη Γη, η διαδικασία αυτή θα εξαφάνισε ένα σημαντικό μέρος του όζοντος, το οποίο προστατεύει τη Γη από την επικίνδυνη υπεριώδη ακτινοβολία του Ήλιου» λέει ο Ίαν Μπράντον του Πανεπιστημίου του Ίλινοϊ στο Ουρμπάνα-Σαμπέιν, επικεφαλής της μελέτης.

H ριπή ακτινοβολίας θα συνεχιζόταν για μήνες ή χρόνια και θα μπορούσε επίσης να προκαλέσει την παραγωγή μεγάλης ποσότητας διοξειδίου του αζώτου στη ατμόσφαιρα, η οποία θα άρχισε έτσι να παίρνει καφετί χρώμα και να σκοτεινιάζει.

Η απώλεια του στρώματος του όζοντος και το σκοτείνιασμα του αέρα θα έπλητταν ένα μεγάλο μέρος των ζωντανών οργανισμών, ειδικά το φυτοπλαγκτό που βρίσκεται στη βάση του τροπικού πλέγματος. Λόγω της βλάβης στα φυτά, ο πλανήτης θα έχανε το πράσινο χρώμα τους και πιθανώς θα περνούσε σε φάση μαζικής εξαφάνισης ειδών, λένε οι ερευνητες.

Μέχρι σήμερα, οι περισσότερες έρευνες για τις δυνητικές επιπτώσεις των σουπερνόβα σε ζωντανούς πλανήτες εστίαζαν σε δύο άλλες φάσεις: την ισχυρή ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία που εκπέμπεται τις πρώτες μέρες και μήνες μετά την αρχική έκρηξη και τα πρωτόνια υψηλής ενέργειας που μπορεί να χρειαστούν χιλιάδες χρόνια για να φτάσουν στον πλησιέστερο πλανήτη.

Ο υπολογισμός του κινδύνου από τη φάση των ακτίνων Χ βασίστηκε σε παρατηρήσεις 31 υπερκαινοφανών αστέρων σε διάφορα στάδια της εξέλιξής τους. Οι ερευνητές υπολογίζουν ότι οι επιπτώσεις θα ήταν ολέθριες ακόμα και για πλανήτες που απέχουν 160 έτη φωτός από την έκρηξη.

Όπως σημειώνει η NASA, υπάρχουν «ισχυρές ενδείξεις» -όπως η παρουσία ραδιενεργών ισοτόπων του σιδήρου σε διαφορετικές περιοχές του πλανήτη- για σουπερνόβα που έσκασαν σε απόσταση μερικών εκατοντάδων ετών από τη Γη πριν από 8 εκατομμύρια και 2 εκατομμύρια χρόνια.

Σήμερα, σημειώνει η ομάδα, η Γη ευτυχώς δεν βρίσκεται κοντά σε ετοιμοθάνατα άστρα που θα μπορούσαν να αποστειρώσουν τον πλανήτη από απόσταση.

Άλλοι πλανήτες που τυχαίνει να βρίσκονται στη γειτονιά μεγάλων γερασμένων άστρων ίσως είναι πιο άτυχοι.