O μυστικός κινηματογράφος ενός Κύπριου στο πίσω μέρος ενός καταστήματος του Λονδίνου

Δεν γίνεται αμέσως σαφές αν ο Ümit Mesut είναι μέσα όταν η πόρτα του καταστήματός του ανοίγει. Ο αμυδρά φωτισμένος χώρος, ο οποίος βρίσκεται ανάμεσα σε ένα πρώην βικτοριανό δημόσιο λουτρό και ένα μαγαζί με μπιφτέκια στο Κλάπτον του ανατολικού Λονδίνου, είναι μια κινηματογραφική σπηλιά του Αλαντίν, με το πάτωμά του να περιορίζεται σε ένα στενό μονοπάτι ανάμεσα σε στοίβες και ράφια με κινηματογραφικά σύνεργα.

«Εμπρός;!». Μια φωνή υψώνεται πίσω από τον πάγκο, και σύντομα ακολουθείται από ένα σοκ γκρίζων μαλλιών και ένα φουντωτό μουστάκι. Ο Mesut, ο οποίος είναι 62 ετών και κατάγεται από την Κύπρο, είχε χαθεί σε κάποια χαμηλά ράφια, ανάμεσα στους πελάτες. Διευθύνει το κατάστημα για περισσότερα από 35 χρόνια.

Μπαμπάς και γιος / Photo: Instagram

Photo: Instagram

Ένας πολύτιμος, σινεφίλ μικρόκοσμος

Σε μια γωνιά του μαγαζιού Ümit & Son, ένας πύργος με κασέτες VHS της βρετανικής, τηλεοπτικής, κωμικής σειράς «Μόνο για Χαζούς» κουνιέται δίπλα σε ράφια με δοχεία που περιέχουν εκτυπώσεις ταινιών, με τους τίτλους τους γραμμένους σε αυτοκόλλητες ετικέτες: Κινγκ Κονγκ, Μετρόπολις, Πολίτης Κέιν. Μια κακογραμμένη πινακίδα γράφει: «Βίντεο + Φιλμ παραμένουν ζωντανά στο Χάκνεϊ».

Υπάρχουν σειρές από DVD δίπλα σε παλαιούς κινηματογραφικούς προβολείς και αφίσες ταινιών, ένα παλιό πικ-απ σκαρφαλωμένο πάνω σε ένα αχρησιμοποίητο φωτοτυπικό μηχάνημα, στοίβες από καρουζέλ διαφανειών Kodak και ένα ψυγείο με αναψυκτικά – ένα νεύμα στην προηγούμενη ζωή του Mesut ως μπακάλη.

«Ίσως είμαι ένας αποθησαυριστής που παριστάνει τον καταστηματάρχη, ή ίσως είμαι το αντίθετο», λέει ο Mesut, ο οποίος φοράει ένα γιλέκο και τρία πουκάμισα (προσπαθεί να εξοικονομήσει χρήματα από τους λογαριασμούς θέρμανσης).

Photo: Instagram

Πώς τη γλύτωσε;

Πώς ένα μαγαζί σαν αυτό έχει επιβιώσει από πολλαπλές υφέσεις, υφέρποντα εξευγενισμό και μια πανδημία που παραλίγο να ξεκάνει τον Mesut, ο οποίος νοσηλεύτηκε με Covid-19 το 2020. Ο κύριος λόγος της επίσκεψης των πελατών του βρίσκεται πίσω από μια κόκκινη κουρτίνα που κρέμεται στο πίσω μέρος της σπηλιάς του. Ο Mesut την ανοίγει για να αποκαλύψει ένα δωμάτιο τόσο τέλεια διαμορφωμένο σε μικρογραφία που θα μπορούσε να ανήκει σε κουκλόσπιτο. Δεκαπέντε όλα κι όλα κινηματογραφικά καθίσματα, με βελούδινη επένδυση, είναι τοποθετημένα σε σειρές ανάμεσα σε τοίχους βαμμένους σε κόκκινο χρώμα.

Υπάρχουν λάμπες Τίφανι στον τοίχο, μια οθόνη προβολής μπροστά με τις δικές της κουρτίνες και – στηριγμένη πίσω από την πίσω σειρά – ένας παλιός κινηματογραφικός προβολέας 16mm. «Ο κινηματογράφος είναι στο αίμα μου εδώ και περίπου 55 χρόνια, και ένα πράγμα που πάντα ήθελα είναι ο δικός μου κινηματογράφος» λέει ο Mesut, παρατηρώντας το δωμάτιο με παιδικό θαυμασμό.

Ο νέος μικροκινηματογράφος, που βρίσκεται σε μια πρώην αποθήκη και άνοιξε στα τέλη του περασμένου έτους για ιδιωτικές προβολές, είναι η εκπλήρωση ενός παιδικού ονείρου. Είναι επίσης ένας φόρος τιμής σε μια τέχνη που πεθαίνει και η οποία μπορεί ακόμη να πάρει μια ανάσα στο πλαίσιο μιας ευρύτερης αναλογικής αναβίωσης (σκεφτείτε το βινύλιο και τις κινηματογραφικές κάμερες, οι πωλήσεις των οποίων αυξάνονται).

View this post on Instagram

A post shared by CINÉ-REAL 📽 (@cinereal16mm)

Ένα παιδικό όνειρο έγινε πραγματικότητα

«Όταν το ξεκίνησα αυτό, σκέφτηκα, ποιος θα εμφανιστεί για να παρακολουθήσει μια ταινία σε έναν προβολέα 60 ετών που μπορεί να είναι ασπρόμαυρη και να μην έχει υπότιτλους;» λέει ο Mesut. «Αλλά το κάνουν, γιατί δεν έχει μείνει σχεδόν κανείς που να παρουσιάζει ταινίες όπως πρέπει να παρουσιάζονται».

Ο Mesut χρεώνει 250 λίρες (283 ευρώ) για να νοικιάσει τον κινηματογράφο (περίπου 20 λίρες ανά θέση). Η ζήτηση ήταν μεγάλη για προβολές γενεθλίων και επετείων. Οι επισκέπτες μπορούν να φέρουν τα δικά τους ποτά και να πάρουν ποπ κορν απολαμβάνοντας μια εισαγωγική ομιλία από τον Mesut, ο οποίος στη συνέχεια θα παίξει μια ταινία από τη συλλογή του. Οι δεκάδες κόπιες καλύπτουν έξι δεκαετίες, από Το Χαμίνι (1921) του Τσάρλι Τσάπλιν μέχρι το Μπραζίλ (1985) του Τέρι Γκίλιαμ.

Photo: Instagram

Photo: Instagram

Δεν υπάρχει αυτό το μέρος –κυριολεκτικά, σχεδόν

Ο Mesut ετοιμάζεται να υποδεχτεί μια ομάδα εικοσάρηδων που έχουν έρθει να δουν την ταινία Οργισμένο Είδωλο, του 1980, στο πλαίσιο του εορτασμού των 21ων γενεθλίων τους. Πίνουν μπύρα σε κουτάκια στα σύντομα διαλείμματα, όταν ο Mesut πρέπει να αλλάξει τις μπομπίνες. «Αυτό είναι το είδος του μέρους που έχει κατά κάποιον τρόπο εξαφανιστεί από το Λονδίνο» λέει ο Τζο Κόρνικ, ο εορτάζων, ο οποίος είναι και ο ίδιος σινεφίλ και κινηματογραφιστής.

Το πάθος του Mesut ρίζωσε στην Κύπρο, όπου ο παππούς του, Behjet, διατηρούσε κινηματογράφο στη βόρεια πόλη Λεύκα. «Μου άρεσε πολύ η μηχανική του», λέει ο Mesut, αναπολώντας τις καθημερινές εξορμήσεις στο κουτί προβολής μετά το σχολείο (το Cinema Paradiso είναι η αγαπημένη του ταινία, φυσικά). «Οι εικόνες να ζωντανεύουν στην οθόνη, οι μπομπίνες να γυρίζουν, το φως να λάμπει… Ήταν απλά μαγικό για μένα».

Photo: Instagram

Photo: Instagram

Photo: Instagram

Αναλογικός από τη φύση του

Αφού η οικογένεια μετακόμισε στο ανατολικό Λονδίνο όταν ο Mesut ήταν περίπου εννέα ετών, βοηθούσε στο καφέ του πατέρα του στο ανατολικό Λονδίνο. Μετά από μερικά χρόνια αποταμίευσης φιλοδωρημάτων, μπόρεσε να αγοράσει έναν προβολέα 8mm. «Συνήθιζα να φτιάχνω τα δικά μου μικρά εισιτήρια για τις προβολές», λέει. Η πρώτη δουλειά του Mesut ήταν στον κινηματογράφο Rio, ένα art deco ορόσημο στο κοντινό Ντάλστον. Ξεκίνησε ως νεαρός για το τύλιγμα των ταινιών, δηλαδή για το τύλιγμα των καρουλιών μετά τις προβολές, πριν φτάσει μέχρι τον επικεφαλής προβολέα.

Ο Mesut ήταν στα μέσα της δεκαετίας των 20 όταν, γύρω στο 1985, ανέλαβε τη μίσθωση ενός παντοπωλείου στο Κλάπτον. Τα πήγαινε καλά για λίγο, μέχρι που μπήκαν μεγαλύτερα καταστήματα λιανικής πώλησης. Άρχισε να αγοράζει βίντεο για να τα νοικιάζει και να συλλέγει παλιούς προβολείς επειδή του άρεσε να τους κοιτάζει. «Αλλά μετά ο κόσμος άρχισε να θέλει να τα νοικιάσει ή να τα αγοράσει», λέει.

Σταδιακά μετέτρεψε το κατάστημά του σε ένα μίνι κινηματογραφικό emporium – έκφραση ενός ανθρώπου που είναι τόσο αναλογικός από τη φύση του που η καρδιά του θα μπορούσε κάλλιστα να ρυθμίζεται από χαλαζία. Δεν έχει υπολογιστή, δεν έχει διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, δεν έχει κινητό τηλέφωνο, δεν έχει κατάλογο με τα προϊόντα του. «Ξέρω πού βρίσκονται τα πάντα, πάνω κάτω», λέει.

Κάθε χρόνο που περνάει, το μαγαζί μοιάζει όλο και περισσότερο ένα αυτόνομο νησί στο ανατολικό Λονδίνο που αναβαθμίζεται. Ο Mesut εκδιώχθηκε από το διαμέρισμα στον επάνω όροφο πριν από χρόνια και τώρα ζει σε ένα μικρότερο μέρος κοντά με τη σύζυγό του και τα ενήλικα παιδιά τους, ένα από τα οποία εργαζόταν στο κατάστημα, εξ ου και το όνομα. Το ενοίκιο του καταστήματος είναι ακόμη σχεδόν διαχειρίσιμο, αλλά οι λογαριασμοί και τα τέλη κυκλοφορίας έχουν εκτοξευθεί και ο Mesut δεν λαμβάνει καμία εξωτερική χρηματοδότηση.

Photo: Instagram

Το πουλάς;

«Τουλάχιστον μία φορά την εβδομάδα, κάποιος μπαίνει εδώ μέσα με κοστούμι και γραβάτα και με ρωτάει αν θέλω να πουλήσω το μαγαζί» λέει, ο οποίος θυμάται να έχει φύγει από το Λονδίνο μόνο μία φορά τα τελευταία 30 χρόνια (πήγε σε ένα κινηματογραφικό φεστιβάλ στο Rickmansworth, λιγότερο από 20 μίλια μακριά). «Τους λέω ότι δεν είναι δικό μου για να το πουλήσω. Τι θα έβαζαν εδώ, άλλο ένα κατάστημα με κοτόπουλα; Θα έχανα την ψυχή μου».

Ωστόσο, ο εξευγενισμός μπορεί να είναι αμφίπλευρος, καθώς το Ümit & Son έχει αναδειχθεί σε προορισμό για νεότερους σινεφίλ του ανατολικού Λονδίνου που μοιράζονται την αγάπη του Mesut για το μηχανικό και το κοκκώδες. Πριν από δώδεκα χρόνια, όταν ο Liam Saint-Pierre, ένας κινηματογραφιστής που μεγάλωσε στο Blackburn, πέρασε για να φτιάξει τον βιντεοπροβολέα Super 8mm, ο Mesut του πούλησε έναν μεγαλύτερο βιντεοπροβολέα 16mm. Οι δυο τους άρχισαν να μιλούν για την έλλειψη κινηματογράφων που προβάλλουν παλιές ταινίες- τότε, η ψηφιακή μετάβαση είχε σχεδόν ολοκληρωθεί.

Ο Saint-Pierre, ο οποίος είναι 45 ετών, πρότεινε να διοργανώνονται βραδιές ταινιών. Το απίθανο δίδυμο άρχισε να μεταφέρει έναν προβολέα και μια οθόνη σε γκαλερί, αποθήκες και στα πίσω δωμάτια των μπαρ. Τα τελευταία πέντε χρόνια φιλοξενούν δημοφιλείς προβολές κάθε λίγες μέρες στον κοντινό κινηματογράφο Castle Cinema, στηρίζοντας έναν παλιό βιντεοπροβολέα στην τελευταία σειρά.

View this post on Instagram

A post shared by CINÉ-REAL 📽 (@cinereal16mm)

Μιλάμε για πραγματικό κινηματογράφο

Ο Mesut, ο οποίος έγινε μέρος της παράστασης με τις σύντομες εισαγωγικές ομιλίες του, είναι τόσο καυστικός για την ψηφιακή προβολή όσο και παθιασμένος με τον «πραγματικό κινηματογράφο» (Ciné Real είναι το όνομα της κινηματογραφικής λέσχης του ίδιου και του Saint-Pierre).

«Δεν είμαι εναντίον της ψηφιακής, αλλά για μένα είναι τιμωρία», λέει. «Η θεατρική πλευρά του κινηματογράφου έχει χαθεί – θέλουν απλώς να σε βάλουν μέσα και να σε βγάλουν έξω». Όταν ο Saint-Pierre πήγε τον Mesut να δει την τελευταία ταινία του Τζέιμς Μποντ, ο Mesut βαρέθηκε και βγήκε να συνομιλήσει με το προσωπικό του κινηματογράφου.

Ο Saint-Pierre ήταν αυτός που πρότεινε τη μετατροπή της παλιάς αποθήκης σε μια αίθουσα που ο Mesut θα μπορούσε να αποκαλέσει δική του. Για την πρώτη του παράσταση, ο Mesut κάθισε σφηνωμένος σε ένα σκαμνί δίπλα στον προβολέα του, τροφοδοτώντας το φιλμ μέσα από την πύλη με την επιδεξιότητα ενός χειρουργού.

Ο Saint-Pierre και μερικοί άλλοι φίλοι κάθισαν στις θέσεις τους για να παρακολουθήσουν το Κόκκινο Μπαλόνι, μια γαλλική ταινία μικρού μήκους του 1956. Ο Μεσούτ θυμάται ότι ένιωσε συγκίνηση, καθώς η μνήμη του γυρνούσε πίσω στην παιδική του ηλικία στον κινηματογράφο του μακαρίτη του παππού του. «Τον αναφέρω πάντα στις παραστάσεις. Μου έδωσε ένα τέτοιο δώρο» λέει.

*Το άρθρο δημοσιεύθηκε στη theguardian.com